Ab urbe condita

signum repente pugnae proposuit et, efficacius ratus ad accendendos virorum fortium animos, nullam alibi quam in semet ipso cuiquam relictam spem, de magistro equitum novoque exercitu militem celavit et, tamquam nulla nisi in eruptione spes esset,

“locis” inquit “angustis, milites, deprehensi, nisi quam victoria patefecerimus viam, nullam habemus.

stativa nostra munimento satis tuta sunt, sed inopia eadem infesta; nam et circa omnia defecerunt, unde subvehi commeatus poterant, et, si homines iuvare velint, iniqua loca sunt.

itaque non frustrabor ego vos castra hic relinquendo, in quae infecta victoria, sicut pristino die, vos recipiatis. armis munimenta, non munimentis arma

castra habeant repetantque, quibus operae est trahere bellum; nos omnium rerum respectum praeterquam victoriae nobis abscidamus.

ferte signa in hostem; ubi extra vallum agmen excesserit, castra quibus imperatum est incendent. damna vestra, milites, omnium circa, qui defecerunt, populorum praeda sarcientur.”

et oratione dictatoris, quae necessitatis ultimae index erat, milites accensi vadunt in hostem, et respectus ipse ardentium castrorum, quamquam proximis tantum — ita enim iusserat dictator — ignis est subditus, haud parvum fuit inritamentum.

itaque velut vecordes inlati signa primo impetu hostium turbant, et in tempore, postquam ardentia procul vidit castra, magister equitum — id convenerat signum — hostium terga invadit. ita circumventi Samnites, qua potest quisque, fugam per diversa petunt;

ingens in unum metu conglobata ac semet ipsam turba inpediens in medio caesa. castra hostium capta direptaque;

quorum praeda onustum militem in Romana dictator reducit, haudquaquam tam victoria laetum, quam quod praeter exiguam deformatam incendio partem cetera contra spem salva invenit.

ad Soram inde reditum; novique consules, M. Poetelius, C. Sulpicius, exercitum ab dictatore Fabio accipiunt magna parte veterum militum dimissa novisque cohortibus in supplementum adductis.

ceterum cum propter difficilem urbis situm nec oppugnandi satis certa ratio iniretur et aut tempore longinqua aut praeceps periculo victoria esset,

Soranus transfuga clam ex oppido profectus, cum ad vigiles Romanos penetrasset, duci se extemplo ad consules iubet deductusque traditurum urbem promittit.

visus inde, cum quonam modo id praestaturus esset percunctantes doceret, vana adferre, perpulit, prope adiuncta moenibus Romana castra ut sex milia ab oppido removerentur:

fore, ut minus intentae in custodiam

ad hoc saxa erant et temere iacentia, ut fit in aspretis, et de industria etiam, quo locus tutior esset, ab oppidanis congesta.

ubi cum constituisset Romanos semitamque angustam et arduam erectam ex oppido in arcem ostendisset, “hoc quidem ascensu” inquit “vel tres armati quamlibet multitudinem arcuerint; vos et decem numero et,