Ab urbe condita

sed ita natus locus est: saltus duo alti, angusti silvosique sunt, montibus circa perpetuis inter se iuncti; iacet inter eos satis patens, clausus in medio, campus herbidus aquosusque, per quem medium iter est;

sed antequam venias ad eum, intrandae primae angustiae sunt, et aut eadem, qua te insinuaveris, retro via repetenda aut, si ire porro pergas, per alium saltum, artiorem inpeditioremque, evadendum.

in eum campum via alia per cavam rupem Romani demisso agmine cum ad alias angustias protinus pergerent, saeptas deiectu arborum saxorumque ingentium obiacente mole invenere. cum fraus hostilis apparuisset, praesidium etiam in summo saltu conspicitur.

citati inde retro, qua venerant, pergunt repetere

intuentesque alii alios, cum alterum quisque conpotem magis mentis ac consilii ducerent, diu inmobiles silent;

deinde, ubi praetoria consulum erigi videre et expedire quosdam utilia operi, quamquam ludibrio fore munientes perditis rebus ac spe omni adempta cernebant,

tamen, ne culpam malis adderent, pro se quisque nec hortante ullo nec imperante ad muniendum versi castra propter aquam vallo circumdant, sua ipsi opera laboremque inritum,

praeterquam quod hostes superbe increpabant, cum miserabili confessione eludentes.

ad consules maestos, ne advocantes quidem in consilium, quando consilio nec auxilio locus esset, sua sponte legati ac tribuni conveniunt, militesque ad praetorium versi opem, quam vix di inmortales ferre poterant, ab ducibus exposcunt.

querentes magis quam consultantes nox oppressit, cum pro ingenio quisque fremerent, alius: “per obices viarum, per adversa montium, per silvas, qua ferri arma poterunt,

eamus, modo ad hostem pervenire liceat, quem per annos iam prope triginta vincimus;

omnia aequa et plana erunt Romano in perfidum Samnitem pugnanti;” alius: “quo aut qua eamus? num montes moliri sede sua paramus? dum haec inminebunt iuga, qua tu ad hostem venias? armati inermes, fortes ignavi, pariter omnes capti atque victi sumus;

ne ferrum quidem ad bene moriendum oblaturus est hostis; sedens bellum conficiet.” his in vicem sermonibus qua cibi, qua quietis inmemor nox traducta est. ne Samnitibus quidem consilium in tam laetis suppetebat rebus; itaque universi Herennium Pontium, patrem imperatoris, per litteras consulendum censent.