Ab urbe condita

haec oratio primum animos omnium ad respicienda sua cuiusque domestica mala convertit, segnitiam, invidiam et obtrectationem domi manentium adversus militantis,

libertatem difficilem ad consensum, inopiam publicam, malignitatem conferendi ex privato.

versis itaque subito voluntatibus faceret, quod e re publica populi Romani sociorumque esse crederet, imperatori permiserunt.

inde Quinctius adhibitis legatis tantum tribunisque militum condiciones,

in quas pax cum tyranno fieret, has conscripsit: sex mensium indutiae

et qua die scriptae condiciones pacis editae Nabidi forent, ea dies ut indutiarum principium esset, et ut ex ea die intra decimum diem ab Argis ceterisque oppidis, quae in Argivorum agro essent, praesidia omnia deducerentur vacuaque et libera traderentur Romanis,

et ne quod inde mancipium regium publicumve aut privatum educeretur, si qua ante forent, dominis recte restituerentur;

naves, quas civitatibus maritimis ademisset, redderet neve ipse ullam praeter duos lembos, qui non plus quam sedecim remis agerentur, haberet;

perfugas et captivos omnibus sociis populi Romani civitatibus redderet et Messeniis omnia, quae comparerent quaeque domini cognossent;

exulibus quoque Lacedaemoniis liberos et coniuges restitueret, quae earum viros sequi voluissent, invita ne qua exulis comes esset;

mercennariorum militum Nabidis, qui aut in civitates suas aut ad Romanos transissent, iis res suae omnes recte redderentur;

in Creta insula ne quam urbem haberet; quas habuisset, redderet Romanis; ne quam societatem cum ullo Cretensium aut quoquam alio institueret neu bellum gereret;

civitatibus omnibus, quasque et ipse restituisset quaeque se suaque in fidem ac dicionem populi Romani tradidissent, omnia praesidia deduceret seque ipse suosque ab iis abstineret;

ne quod oppidum quod castellum in suo alienove agro conderet; obsides, ea ita futura, daret quinque, quos imperatori Romano placuisset, et filium in iis suum, et talenta centum argenti in praesenti et quinquaginta talenta in singulos annos per annos octo.

haec conscripta castris propius urbem motis Lacedaemonem mittuntur.

nec sane quicquam eorum satis placebat tyranno, nisi quod praeter spem reducendorum exulum mentio nulla facta erat; maxime autem omnium ea res

fuerat autem ei magno fructui mare, oram a Maleo praedatoriis navibus infestam iuventutem praeterea civitatium earum ad supplementum longe optimi generis militum habebat.

has condiciones quamquam ipse in secreto volutaverat cum amicis, vulgo tamen omnes fama ferebant, ut ad ceteram fidem, sic ad secreta tegenda regiorum ingeniis.

non tam omnia universi, quam ea, quae ad quemque pertinerent, singuli carpebant. qui exulum coniuges in matrimonio habebant aut ex bonis eorum aliquid possederant,

tamquam amissuri, non reddituri indignabantur. servis liberatis a tyranno non irrita modo futura libertas, sed multo foedior, quam fuisset ante, servitus redeuntibus in iratorum dominorum potestatem ante oculos obversabatur.