Ab urbe condita

auctoritas viri moverat adfirmantis Capitolio recuperate et urbe pacata si edoceri se sissent, quae fraus ab tribunis occulta in lege ferretur, memorem se maiorum suorum, memorem cognominis, quo populi colendi velut hereditaria cura sibi a maioribus tradita esset, concilium plebis non inpediturum.

hunc ducem secuti nequiquam reclamantibus tribunis in clivum Capitolinum erigunt aciem.

trepidare hostes, nec ulli satis rei praeterquam loco fidere; trepidantibus inferunt signa Romani sociique, iam in vestibulum perruperant templi, cum P. Valerius inter primores ciens interficitur. P. Volumnius consularis vidit

is dato negotio suis, ut corpus obtegerent, ipse in locum vicemque consulis provolat. prae ardore impetuque tantae rei sensus non pervenit ad militem; prius vicit, quam se pugnare sine duce sentiret.

multi exulum caede sua foedavere templum, multi vivi capti, Herdonius interfectus. ita Capitolium recuperatum. de captivis, ut quisque liber aut servus esset, suae fortunae a quoque sumptum supplicium est; Tusculanis gratiae actae; Capitolium purgatum atque lustratum. in consulis domum plebes quadrantes,

ut funere ampliore efferretur, iactasse fertur.

pace parta instare tribuni patribus, ut, P. Valeri fidem exsolverent, instare C. Claudio, ut collegae deos manes fraude liberaret, agi de lege sineret. consul, antequam collegam sibi subrogasset, negare passurum agi de lege.

hae tenuere contentiones usque ad comitia consulis subrogandi. Decembri mense summo patrum studio L. Quinctius Cincinnatus, pater Caesonis, consul creatur, qui magistratum statim occiperet.

perculsa erat plebes consulem habitura iratum, potentem favore patrum, virtute sua, tribus liberis, quorum nemo Caesoni cedebat magnitudine animi, consilium et modum adhibendo, ubi res posceret, priores erant.

is ut magistratum iniit, adsiduis contionibus pro tribunali non in plebe coercenda quam senatu castigando vehementior fruit, cuius ordinis languore perpetui iam tribuni plebis, non ut in re publica populi Romani, sed ut in perdita domo, lingua criminibusque regnarent.

cum Caesone filio suo virtutem, constantiam, omnia iuventutis belli domique decora pulsa ex

quia in Capitolio non fuit, minus supplicii quam Ap. Herdonius meruit? plus hercule aliquanto, qui vere rem aestimare velit. Herdonius, si nihil aliud, hostem se fatendo prope denuntiavit, ut arma caperetis; hic negando bellum esse arma vobis ademit nudosque servis vestris et exulibus obiecit.

et vos — C. Claudi pace et P. Valeri mortui loquar — prius in clivum Capitolinum signa intulistis, quam hos hostis de foro tolleretis? pudet deorum hominumque. cum hostes in arce, in Capitolio essent, exulum et servorum dux profanatis omnibus in cella Iovis optimi maximi habitaret, Tusculi ante quam Romae sumpta sunt arma;

in dubio fuit, utrum L. Mamilius, Tusculanus dux, an P. Valerius et C. Claudius consules Romanam arcem liberarent; et qui ante Latinos ne pro se quidem ipsis, cum in finibus hostem haberent, attingere arma passi sumus, nunc, nisi Latini sua sponte arma sumpsissent, capti et deleti eramus.