Ab urbe condita
Titus Livius (Livy)
Titi Livi ab urbe condita libri editionem priman, Pars I-IV, Libri I-XL. Editio Stereotypica. Weissenborn, Wilhelm; Mueller, Moritz, editors. Leipzig: Teubner, 1884-1911.
inde primo turbata acies est, dum ad circumsonantem undique clamorem flectere cornua et obvertere ordines volunt.
hoc tumultu
qui per tam iniquum locum stantibus integris ordinibus elephantisque ante locatis numquam evasissent.
cum ab omni parte caedes fieret, Scipio, qui laevo cornu in dextrum incucurrerat maxime in nuda latera hostium pugnabat.
et iam ne fugae quidem patebat locus; nam et stationes utrimque Romanae dextra laevaque insederant vias, et porta castrorum ducis principumque fuga clausa erat, addita trepidatione elephantorum, quos territos aeque atque hostes timebant. caesa igitur ad octo milia hominum.
Hasdrubal, iam antequam dimicaret pecunia rapta elephantisque praemissis, quam poterat de fuga excipiens praeter Tagum flumen ad Pyrenaeum tendit.
Scipio castris hostium potitus, cum praeter libera capita omnem praedam militibus concessisset, in recensendis captivis decem milia peditum duo milia equitum invenit. ex iis Hispanos sine pretio omnes domum dimisit, Afros vendere quaestorem iussit.
circumfusa inde multitudo Hispanorum et ante deditorum et pridie captorum regem eum ingenti consensu appellavit.
tum Scipio silentio per praeconem facto sibi maximum nomen imperatoris esse dixit, quo se milites sui appellassent; regium nomen, alibi magnum, Romae intolerabile esse.
regalem animum in se esse, si id in hominis ingenio amplissimum ducerent, taciti iudicarent, vocis usurpatione abstinerent.