Ab urbe condita

ceterum temeritati consulis ac praepropero materiam etiam fortuna dedit, quod in prohibendis praedatoribus tumultuario proelio ac procursu militum quam ex praeparato aut iussu imperatorum orto haudquaquam par Poenis dimicatio fuit.

ad mille et septingenti caesi non plus centum Romanorum sociorumque occisis. ceterum victoribus effuse sequentibus metu insidiarum obstitit Paulus consul, cuius eo die —

nam alternis imperitabant — imperium erat, Varrone indignante ac vociferante emissum hostem e manibus debellarique, ni cessatum foret, potuisse. Hannibal id damnum haud aegerrime pati;

quin potius credere velut inescatam temeritatem ferocioris consulis ac novorum maxime militum esse.

et omnia ei hostium haud secus quam sua nota erant: dissimiles discordesque imperitare, duas prope partes tironum militum in exercitu esse.

itaque locum et tempus insidiis aptum se habere ratus, nocte proxima nihil praeter arma ferente secum milite

castra plena omnis fortunae publicae privataeque relinquit transque proximos montis laeva pedites instructos condit, dextra equites, impedimenta per convallem mediam traducit,

ut diripiendis velut desertis fuga dominorum castris occupatum impeditumque hostem opprimeret.

crebri relicti in castris ignes, ut fides fieret, dum ipse longius spatium fuga praeciperet, falsa imagine castrorum, sicut Fabium priore anno frustratus esset, tenere in locis consules voluisse.

ubi inluxit, subductae primo stationes, deinde propius adeuntibus insolitum silentium admirationem fecit.

tum satis comperta solitudine in castris concursus fit ad praetoria consulum nuntiantium fugam hostium adeo trepidam, ut tabernaculis stantibus castra reliquerint, quoque fuga obscurior esset, crebros etiam relictos ignis.

clamor inde ortus, ut signa proferri

Paulus etiam atque etiam dicere providendum praecavendumque esse; postremo, cum aliter neque seditionem neque ducem seditionis sustinere posset, Marium Statilium praefectum cum turma Lucana exploratum mittit.

qui ubi adequitavit portis subsistere extra munimenta ceteris iussis ipse duobus equitibus vallum intravit, speculatusque omnia cum cura renuntiat insidias profecto esse:

ignes in parte castrorum, quae vergat in hostem, relictos; tabernacula aperta et omnia cara in promptu relicta; argentum quibusdam locis temere per vias velut ad praedam vidisse.

quae ad deterrendos a cupiditate animos nuntiata erant, ea accenderunt, et clamore orto a militibus, ni signum detur, sine ducibus ituros, haudquaquam dux defuit: nam extemplo Varro signum dedit proficiscendi.

Paulus, cum ei sua sponte cunctanti pulli quoque auspicio non addixissent, nuntiari iam efferenti signa iussit.

quamquam Varro aegre est passus, Flamini tamen recens casus Claudique consulis primo Punico bello memorata navalis clades religionem animo incussit.