Ab urbe condita

postero die Poeni, quod viae inter bina castra erat, agmine conplevere.

cum Romani sub ipso constitissent vallo haud dubie aequiore loco, successit tamen Poenus cum expeditis equitibusque ad lacessendum hostem. carptim Poeni et procursando recipiendoque sese pugnavere; restitit suo loco Romana acies.

lenta pugna et ex dictatoris magis quam Hannibalis fuit voluntate, ducenti ab Romanis, octingenti hostium cecidere.

inclusus inde videri Hannibal via ad Casilinum obsessa, cum Capua et Samnium et tantum ab tergo divitum sociorum Romanis commeatus subveheret, Poenus inter Formiana saxa ac Literni arenas stagnaque et per horridas silvas hibernaturus esset.

nec Hannibalem fefellit suis se artibus peti. itaque cum per Casilinum non posset petendique montes et iugum Calliculae superandum esset, necubi Romanus inclusum vallibus agmen adgrederetur,

ludibrium oculorum specie terribile ad frustrandum hostem commentus principio noctis furtim succedere ad montes statuit. fallacis consilii talis apparatus fuit:

faces undique ex agris collectae fascesque virgarum atque aridi sarmenti praeligantur cornibus , quos domitos indomitosque multos inter ceteram agrestem praedam agebat;

ad duo milia ferme effecta; Hasdrubalique negotium datum, ut nocte id

primis tenebris silentio mota castra; boves aliquanto ante signa acti.

ubi ad radices montium viasque angustas ventum est, signum extemplo datur, ut accensis cornibus armenta in adversos concitentur et metus ipse relucentis flammae a capite calorque iam ad vivum ad imaque cornua veniens velut stimulatos furore agebat boves.

quo repente discursu secus quam silvis montibusque accensis omnia circa virgulta uisa ardere, capitumque irrita quassatio excitans flammam hominum passim discurrentium speciem praebebat.

qui ad transitum saltus insidendum locati erant, ubi in summis montibus ac super se quosdam ignes conspexere, circumventos se esse rati praesidio excessere; qua minime densae micabant lammae, velut tutissimum iter petentes summa montium iuga, tamen in quosdam boves palatos a suis gregibus inciderunt. et primo cum procul cernerent, veluti flammas spirantium miraculo attoniti constiterunt;