Ab urbe condita

Fabius deinde, ad crescentem tumultum iam metu seditionis collega concedente, cum silentium classico fecisset: “ego istos, Cn. Manli, posse vincere scio;

velle ne scirem, ipsi fecerunt. itaque certum atque decretum est non dare signum, nisi victores se redituros ex hac pugna iurant. consulem Romanum miles semel in acie fefellit, deos numquam fallet.” centurio erat M. Flavoleius, inter primores pugnae flagitator.

“victor” inquit, “M. Fabi, revertar ex acie.” si fallat, Iovem patrem Gradivumque Martem aliosque iratos invocat deos. idem deinceps omnis exercitus in se quisque iurat. iuratis datur signum; arma capiunt; eunt in pugnam irarum speique pleni. nunc iubent Etruscos probra iacere,

nunc armati sibi quisque lingua promptum hostem offerri.

omnium illo die, qua plebis, qua patrum, eximia virtus fuit; Fabium nomen Fabia gens maxime enituit. multis civilibus certaminibus infensos plebis animos illa pugna sibi reconciliare statuunt.

instruitur acies, nec Veiens hostis Etruscaeque legiones detractant. prope certa spes erat non magis secum pugnaturos, quam pugnaverint cum Aequis; maius quoque aliquod in tam inritatis animis et occasione ancipiti haud desperandum esse facinus.

res

vix explicandi ordines spatium Etruscis fuit, cum pilis inter primam trepidationem abiectis temere magis quam emissis pugna iam in manus, iam ad gladios, ubi Mars est atrocissimus, venerat.

inter primores genus Fabium insigne spectaculo exemploque civibus erat. ex his Q. Fabium — tertio hic anno ante consul fuerat — principem in confertos Veientes euntem ferox viribus et armorum arte Tuscus, incautum inter multas versantem hostium manus, gladio per pectus transfigit; telo extracto praeceps Fabius in vulnus cadit.

sensit utraque acies unius viri casum, cedebatque inde Romanus, cum M. Fabius consul transiluit iacentis corpus obiectaque parma “hoc iurastis” inquit, “milites, fugientes vos in castra redituros?

adeo ignavissimos hostis magis timetis quam Iovem Martemque, per quos iurastis? at ego iniuratus aut victor revertar aut prope te hic, Q. Fabi, dimicans cadam.” consuli tum K. Fabius, prioris anni consul: “verbisne istis, frater, ut pugnent, te impetraturum credis? dii impetrabunt, per quos iuravere;

et nos, ut decet proceres, ut Fabio nomine est dignum, pugnando potius quam adhortando accendamus militum animos!” sic in primum infestis hastis provolant duo Fabii totamque moverunt secum aciem.