Ab urbe condita

iam Volumnius in Samnio tria castella ceperat, in quibus ad tria milia hostium caesa erant, dimidium fere eius captum, et Lucanorum seditiones a plebeis et egentibus ducibus ortas summa optumatium voluntate per Q. Fabium, pro consule missum eo cum vetere exercitu, conpresserat.

Decio populandos hostium agros relinquit, ipse cum suis copiis in Etruriam ad collegam pergit. quem advenientem laeti omnes accepere. Appium ex conscientia sua credo animum habuisse,

inmerito iratum, si nihil scripserat, inliberali et ingrato animo, si eguerat ope, dissimulantem.

vix enim salute mutua reddita cum obviam egressus esset, “satin salvae” inquit “L. Volumni? ut sese in Samnio res habent?

quae te causa, ut provincia tua excederes, induxit?” Volumnius in Samnio res prosperas esse ait, litteris eius accitum venisse; quae si falsae fuerint nec usus sui sit in Etruria, extemplo conversis signis abiturum.

“tu vero abeas” inquit, “neque te quisquam

bene Hercules verteret, dicere Volumnius: malle frustra operam insumptam, quam quicquam incidisse, cur non satis esset Etruriae unus consularis exercitus.

digredientes iam consules legati tribunique ex Appiano exercitu circumsistunt; pars imperatorem suum orare, ne collegae auxilium, quod ultro fuerit, sua sponte oblatum sperneret;

plures abeunti Volumnio obsistere; obtestari, ne pravo cum collega certamine rem prodat; si qua clades incidisset, desertori magis quam deserto noxiae fore; eo rem adductam,

ut omne rei bene aut secus gestae in Etruria decus dedecusque ad L. Volumnium sit delegatum; neminem quaesiturum, quae verba Appi, sed quae fortuna exercitus fuerit;

dimitti ab Appio eum, sed a re publica et ab exercitu retineri; experiretur modo voluntatem militum.

haec monendo obtestandoque prope restitantes consules in contionem pertraxerunt. ibi orationes longiores habitae in eandem ferme sententiam, in quam inter paucos paucis certatum verbis fuerat.

et cum Volumnius, causa superior, ne infacundus quidem adversus eximiam eloquentiam collegae visus esset cavillansque Appius sibi acceptum referre diceret debere,

quod ex muto atque elingui facundum etiam consulem haberent; priore consulatu, primis utique mensibus, hiscere eum nequisse, nunc iam popularis orationes serere,

“quam mallem” inquit Volumnius, “tu a me strenue facere quam ego abs te scite loqui didicissem.” postremo condicionem ferre, quae decretura sit, non orator — neque enim id desiderare rem publicam — , . sed imperator uter sit melior.