Ab urbe condita

et simile prioris anni militiae expectanti hostes ad Volaterras instructo agmine occurrerunt.

pugnatum maiore parte diei magna utrimque caede; nox incertis, qua data victoria esset, intervenit. lux insequens victorem victumque ostendit; nam Etrusci silentio noctis castra reliquerunt.

Romanus egressus in aciem ubi profectione hostium concessam victoriam vide*, progressus ad castra vacuis cum plurima praeda — nam et stativa et trepide deserta fuerant — potitur.

inde in Faliscum agrum copiis reductis cum inpedimenta Faleriis cum modico praesidio reliquisset, expedito agmine ad depopulandos hostium fines incedit.

omnia ferro ignique vastantur; praedae undique actae. nec solum modo vastum hosti relictum sed castellis etiam vicisque inlatus ignis; urbibus oppugnandis temperatum, in quas timor Etruscos conpulerat.

Cn. Fulvi consulis clara pugna in Samnio ad Bovianum haudquaquam ambiguae victoriae fuit. Bovianum inde adgressus nec ita multo post Aufidenam vi cepit.

eodem anno Carseolos colonia in agrum Aequiculorum deducta. Fulvius consul de Samnitibus triumphavit.

cum comitia consularia instarent, fama exorta Etruscos Samnitesque ingentes conscribere exercitus:

palam omnibus conciliis vexari principes Etruscorum, quod non Gallos quacumque condicione traxerint

itaque suis sociorumque viribus consurgere hostes ad bellum, et haudquaquam pari defungendum esse certamine. terror,

cum inlustres viri consulatum peterent, omnes in Q. Fabium Maximum primo non petentem, deinde, ut inclinata studia vidit, etiam recusantem convertit:

quid se iam senem ac perfunctum laboribus laborumque praemiis sollicitarent? nec corporis nec animi vigorem remanere eundem, et fortunam ipsam vereri, ne cui deorum nimia iam in se et constantior, quam velint humanae res, videatur.

et se gloriae seniorum subcrevisse et ad suam gloriam consurgentes alios laetum aspicere; nec honores magnos fortissimis viris Romae nec honoribus deesse fortes viros.

acuebat hac moderatione tam iusta studia; quae verecundia legum restinguenda ratus, legem recitari iussit, qua intra decem annos eundem consulem refici non liceret.

vix prae strepitu audita lex est, tribunique plebis nihil id inpedimenti futurum aiebant:

se ad populum laturos, uti legibus solveretur. et ille quidem in recusando perstabat, quid ergo attineret leges ferri rogitans, quibus per eosdem, qui tulissent, fraus fieret. iam regi leges, non — regere.

populus nihilo minus suffragia inibat et, ut quaeque intro vocata erat centuria, consulem haud dubie Fabium dicebat.

tum demum consensu civitatis victus “dei adprobent” inquit, “quod agitis acturique estis, Quirites. ceterum, quoniam in me, quod vos vultis, facturi estis, in collega sit meae apud vos gratiae locus:

P. Decium, expertum mihi concordi collegio virum, dignum vobis, dignum parente suo, quaeso mecum consulem faciatis.” iusta suffragatio visa. omnes, quae supererant, centuriae Q. Fabium, P. Decium consules dixere.

eo anno plerisque dies dicta ab aedilibus, quia plus quam quod lege finitum erat agri possiderent;