Res Rustica

Confecta bruma parere 6 fere id genus avium consuevit. Atque earum quae sunt fecundissimae, locis tepidioribus circa calendas Ianuarias ova edere incipiunt; frigidis autem regionibus eodem mense post idus.

Sed cibis idoneis fecunditas earum elicienda est, quo maturius partum edant. Optime praebetur ad satietatem hordeum semicoctum: nam et maius facit ovorum incrementum, et frequentiores partus. Sed is [*]()cibus quasi condiendus est interiectis cytisi foliis ac semine eiusdem, quae [*]()maxime putantur augere fecunditatem avium. Modus autem cibariorum sit, ut dixi, vagis binorum cyathorum hordei. Aliquid tamen admiscendum erit [*](post vagis add. terni vel c. ) [*](ne om. A. ) [*](post locis add. et SAa. ) [*](qui nisi Aac: quin si S. ) [*](vincet c: vigit A: vingit a: vineit S. ) [*](parare c: om. SAa. ) [*](sed is ac: et his SA. ) [*](post quae add. utraque ac. )

cytisi, vel si id non fuerit, viciae aut mihi. Curae autem debebit esse custodi, cum parturient aves, ut habeant quam mundissimis paleis constrata cubilia, eaque [*]()subinde converrat, et alia stramenta quam recentissima reponat.[*]()Nam pulicibus, atque aliis similibus [*]()replentur, quae [*]()secum affert avis, cum ad idem cubile revertitur. Assiduus autem debet esse custos et speculari parientes,[*]()quod se facere gallinae testantur crebris singultibus interiecta voce acuta.

Observare itaque dum edant ova, et [*]()confestim circumire oportebit cubilia, ut quae nata sunt recolligantur, notenturque quae quoque die sint edita, et quam recentissima supponantur glucientibus: sic enim appellant rustici aves eas quae volunt incubare; cetera vel reponantur, vel aere mutentur. Aptissima porro sunt ad excludendum recentissima quaeque. Possunt tamen etiam requieta supponi,

dum ne vetustiora sint quam dierum decem. Fere autem cum primum partum consummaverunt gallinae, incubare cupiunt ab idibus Ianuariis, quod facere non omnibus permittendum est; quoniam quidem novellae magis edendis, quam excludendis ovis utiliores sunt: inhibeturque cupiditas incubandi [*]()pinnula per nares traiecta.[*]()Veteranas igitur aves ad hanc rem eligi oportebit, quae iam saepius id fecerint;

moresque earum maxime pernosci, quoniam aliae melius [*](eaque ac: que S: quae A. ) [*](reponat ac: reponant SA. ) [*](post similibus add. animalibus ac. ) [*](quae om. SA. ) [*](speculari parientes ac: specularientes SA. ) [*](observare itaque dum edant ova et ac: observare dum edant ova itaque dum et S: observare idum edant ova itaque dum et A. ) [*](incubandi ac: incubando SA. ) [*]( per nares traiecta ac: per nasi et a S: per nasia et a A. )

Pulli autem duarum aut trium avium exclusi,[*]()dum adhuc teneri sunt, ad unam, quae sit melior nutrix, transferri debent, sed primo quoque die, dum mater suos et alienos propter similitudinem dignoscere non potest. Verumtamen servare oportet modum. Neque enim debet maior esse quam triginta capitum. Negant [*]()enim hoc ampliorem gregem posse ab una nutriri.

Numerus ovorum, quae subiciuntur, impar observatur,[*]()nec semper idem. Nam primo tempore, id est mense Ianuario, quindecim, nec unquam plura subici debent: Martio, XIX,[*]()nec his pauciora: unum et viginti Aprili:[*]()tota deinde aestate usque in calendas Octobris totidem.[*]()Postea supervacua est huius rei cura, quod frigoribus exclusi pulli plerumque intereunt.

Plerique tamen etiam ab aestivo solstitio non putant bonam pullationem, quod ab eo tempore etiam si facilem educationem habent, iustum tamen non capiunt incrementum. Verum suburbanis [*](educant a: educent SAc. ) [*](convenient S: conveniet a: conveniunt A: convenit c. ) [*](exclusi edd.: excusi SA: excussi ac. ) [*](negant Aa: necant S: negat c. ) [*](impar observatur om. S. ) [*](Martis XIX edd.: Maio viii (aut novem) SAac. ) [*](unum et viginti Aprili edd.: undecim Aprili SAa: unde cum Aprili c. ) [*](totidem edd.: tredecim (aut XIII) SAac. )

Diebus quibus animantur ova, et in speciem volucrum conformantur, ter septenis opus est gallinaceo generi. At pavonino[*]()et anserino, paulo amplius ter novenis. Quae si quando fuerint supponenda gallinis, prius eas incubare decem diebus fetibus alienigenis patiemur. Tum demum sui generis quattuor ova, nec plura quam quinque fovenda recipient. Sed et haec quam maxima: nam ex pusillis aves minimae [*]()nascuntur.

Cum deinde quis volet quam plurimos mares excludi, longissima quaeque et acutissima ova subiciet: et rursus cum feminas, quam rotundissima. Supponendi autem consuetudo tradita est ab iis, qui religiosius haec administrant, eiusmodi. Primum quam secretissima cubilia legunt,[*]()ne incubantes matrices ab aliis avibus inquietentur: deinde antequam consternant ea, diligenter emundant, paleasque, quas substraturi sunt, sulfure et bitumine atque ardente teda perlustrant, et expiatas [*](pavonino ac: pavone SA. ) [*](minimae scripsi: minima SA: minutae ac. ) [*](legunt SA: eligunt ac. )

Plurimi etiam infra cubilium stramenta graminis aliquid et ramulos lauri, nec minus alii capita cum clavis ferreis subiciunt: quae cuncta remedio creduntur esse adversus tonitrua, quibus vitiantur ova, pullique semiformes interimuntur antequam toti partibus suis consummentur.

Servat autem qui subicit,[*]()ne singula ova[*]()in cubili manu componat,[*]()sed totum ovorum numerum in alveolum ligneum conferat, deinde universum leniter in praeparatum nidum transfundat.

Incubantibus autem gallinis iuxta ponendus est cibus, ut saturae studiosius nidis immorentur, neve longius evagatae refrigerent ova, quae quamvis pedibus ipsae convertant,[*]()aviarius tamen cum desilierint matres, circumire debet,[*]()ac manu versare, ut aequaliter calore concepto facile animentur, quin etiam si qua unguibus laesa vel fracta sunt, ut removeat. Idque cum fecerit duodeviginti diebus,[*]()die undevigesimo animadvertat an pulli rostellis ova pertuderint, et auscultetur, si pipiant. Nam saepe propter crassitudinem putaminum [*]()

erumpere non queunt. Itaque haerentes pullos manu eximere oportebit, et matri fovendos subicere, idque non amplius triduo facere. Nam post unum et vigesimum diem silentia ova carent animali- [*](subicit ac A2: qui subl A2: quis ubi S. ) [*](ova om. SAac. ) [*](componat ac: componant SA. ) [*](quamvis pedibus ipse convertant ac: quam ipse convert S: quam ipsa confero A. ) [*](debent SAac. ) [*](duodeviginti diebus om. ac. ) [*](putaminum ac: putaminarum SA. )

Postero die, cum grex fuerit effectus, hoc modo deponatur.[*]()Cribro viciario, vel etiam loliario, qui iam fuerit in usu, pulli superponantur, deinde puleii [*]()surculis fumigentur. Ea res videtur prohibere pituitam,

quae celerrime teneros interficit. Post haec cavea cum matre claudendi sunt, et farre hordeaceo cum aqua incocto, vel adoreo farre vino resperso modice alendi. Nam maxime cruditas vitanda est: et ob hoc iam tertia die cavea cum matre continendi sunt, priusque quam emittantur ad recentem cibum, singuli tentandi, ne quid hesterni habeant in gutture. Nam nisi vacua est ingluvies, cruditatem significat,

abstinerique debent, dum concoquant. Longius autem non est permittendum teneris evagari, sed circa caveam continendi sunt, et farina hordeacea pascendi dum corroborentur: cavendumque ne a serpentibus adflentur, quarum odor tam pestilens est, ut interimat universos. Id vitatur saepius incenso cornu cervino, vel galbano, vel muliebri capillo: quorum omnium fere nidoribus praedicta pestis [*](retineatur SAc: detineatur a. ) [*](deponatur SAa: deponitur c edd. ) [*](pulei codd.: pulegii edd. a Mentha pulegium. b See note on p. 260. )

submovetur. Sed et curandum erit, ut tepide habeantur. Nam nec calorem nec frigus sustinent. Optimumque est intra officinam clausos haberi cum matre, et post quadragesimum diem potestatem vagandi fieri. Sed primis quasi infantiae diebus pertractandi sunt, plumulaeque sub cauda clunibus [*]()detrahendae, ne stercore coinquinatae durescant et naturalia praecludant.

Quod quamvis caveatur, saepe tamen evenit, ut alvus exitum non habeat. Itaque pinna perfunditur, et iter digestis cibis praebetur. Saepe etiam iam [*]()validioribus factis, atque ipsis matribus etiam vitanda pituitae [*]()pernicies erit. Quae ne fiat, mundissimis vasis et quam purissimam praebebimus aquam: nec minus gallinaria semper fumigabimus, et emundata stercore liberabimus.