Res Rustica

Hoc cum per dies novem factum est, aqua dulci abluitur,[*]()et sub umbra cratibus in hoc factis [*]()ita ordinatur, ne alter alterum caseus contingat, et ut modice siccetur: deinde, quo tenerior permaneat, clauso neque ventis obnoxio loco stipatur per com- [*](coagulo SR: coaculoA1. ) [*](argenteis denariis SAR. ) [*](mulctrat SA. ) [*](exemptus ac: exemtus S2: exemtis S1A. ) [*](dulci abluitur S: dulcia bibitur A: dulci ebibitur R. ) [*](fatis SA. )

tertium,[*]()si sole exustus est. Hoc genus casei potest etiam trans maria permitti. Nam is, qui recens intra paucos dies absumi debet, leviore cura conficitur. Quippe fiscellis exemptus in salem muriamque [*]()demittitur, et mox in sole paulum siccatur. Nonnulli antequam pecus numellis induant,[*]()virides pineas nuces in mulctram demittunt, et mox super eas emulgent, nec separant, nisi cum transmiserint [*]()in formas coactam materiam. Ipsos quidam virides conferunt nucleos, et laeti permiscent,

atque ita congelant. Sunt qui thymum contritum cribroque colatum cum lacte cogant. Similiter qualiscunque velis saporis efficere possis, adiecto quod elegeris condimento. Illa vero notissima est ratio faciendi casei, quem dicimus manu [*]()pressum.[*]()Namque is paulum gelatus [*]()in mulctra dum [*]()est tepefacta,[*]()rescinditur et fervente aqua perfusus vel manu figuratur,[*]()vel buxeis formis exprimitur. Est etiam non ingrati saporis muria perduratus, atque ita malini ligni vel culmi fumo coloratus. Sed iam redeamus ad originem. [*](sic neque S: -s igneas A: ligneas c. ) [*](tertium S: tertio AR. ) [*](muriamque S: murtamq; A. ) [*](induant Brouckhusius: indurat SA ) [*](transmiserint ed. pr.: transierunt SAR. ) [*](vanu SA. ) [*](pressum a: -us c: pressu SA. ) [*](caelatus S: celatus AR. ) [*](mulctra dum S: mulctrandum AR. ) [*](tepefacta ed. pr.: neres phata S: neres fata A. ) [*](figuratur Ald.: figuratus SAR. )

In omni genere quadrupedum species maris diligenter eligitur, quoniam frequentius 1 patri similior est progenies, quam matri. Quare etiam in suillo pecore verres probandi sunt totius quidem corporis amplitudine 2 eximii,3 sed qui quadrati potius quam longi aut rotundi sint, ventre promisso, clunibus vastis, nec proinde cruribus aut ungulis proceris, amplae et glandulosae cervicis, rostri4 brevis 5 et resupini.6 Maximeque ad rem pertinet, quam salacissimos esse ineuntes.[*]()Ab annicula aetate commode progenerant, dum quadrimatum agant:

possunt tamen etiam semestres implere feminam. Scrofae probantur longissimi[*]()status, et ut sint reliquis membris similes descriptis verribus. Si regio frigida et pruinosa est, quam durissimae densaeque et nigrae setae [*]()grex eligendus est; si temperata atque aprica, glabrum pecus vel etiam pistrinale album potest pasci.

Femina sus [*]()habetur ad partus edendos idonea[*]()fere usque in annos septem, quae quanto fecundior est, celerius senescit. Annicula non improbe concipit, sed iniri [*]()debet mense Februario. Quattuor quoque mensibus feta, quinto parere, cum iam herbae solidiores sunt, ut et firma lactis maturitas porcis contingat, et cum desie- [*](frequentius S: frequenter AR. ) [*](amplitudine S: -em A ac. ) [*](eximii S: eximit AR. ) [*](rostri S: rostribus Aac. ) [*](brevis SA: brevibus R. ) [*](resupina SAR. ) [*](esse ineuntes Lundström: esseminant et SAR. ) [*](longissimis SAR. ) [*](nigrae sete S1: nigrae sedet S2: nigraes et egrex A. ) [*](suus SA. ) [*](edendo nea SA1 ) [*](iniri Ald.: inire SAR. )

Hoc autem fit longinquis regionibus, ubi nihil nisi submittere expedit. Nam suburbanis lactens [*]()porcus aere [*]()mutandus est: sic enim mater non educando labori subtrahitur, celeriusque iterum conceptum partum edet. Idque bis [*]()anno faciet. Mares, vel cum primum ineunt semestres, aut cum saepius progeneraverunt, trimi [*]()aut quadrimi castrantur, ut possint pinguescere.

Feminis quoque vulvae ferro exulcerantur, et cicatricibus clauduntur, ne sint genitales. Quod facere non intelligo quae ratio compellat,[*]()nisi penuria cibi. Nam ubi est ubertas pabuli, submittere prolem semper expedit.

Omnem porro situm ruris pecus hoc usurpat. Nam et montibus et campis commode pascitur, melius tamen palustribus agris, quam sitientibus. Nemora sunt convenientissima, quae vcstiuntur [*]()quercu, subere, fago, cerris, ilicibus, oleastris, termitibus, corylis, pomiferisque silvestribus, ut sunt albae spinae, Graecae siliquae, iuniperus, lotus, pampinus, cornus, arbutus, prunus, et paliurus, atque achrades pyri. Haec enim diversis temporibus mitescunt, ac paene toto anno gregem saturant.

At ubi penuria est arborum, terrenum pabulum consectabimur-, et [*](ali Se: alti Aa. ) [*](laetis a: lactens c: lactes SA. ) [*](aere R: ae ru S: cru A. ) [*](vis A: quis S. ) [*](primi SA. ) [*](compellat R: -ant SA. ) [*](vertuntur SA. a Schneider is probably right in thinking that termes represents the Greek τέρμινθοσ. )

quam vulgus cannam vocat. Nam cultus quidem ager opimas reddit sues, cum est graminosus, et pluribus generibus[*]()pomorum consitus, ut per anni diversa tempora mala, pruna, pyrum, multi-formes nuces ac ficum praebeat. Nec tamen propter haec parcetur horreis. Nam saepe de manu dandum est, cum foris deficit pabulum. Proper quod plurima glans vel cisternis in aquam vel fumo tabulatis recondenda [*]()

est. Fabae quoque et similium leguminum, cum vilitas permittit, facienda est potestas, et utique vere, dum adhuc lactent [*]()viridia pabula, quae suibus plerumque nocent.[*]()Itaque mane priusquam procedant in pascua, conditivis cibis sustinenda [*]()sunt, ne immaturis herbis citetur alvus, eoque vitio pecus emacietur. Nec ut ceteri greges universi claudi debent, sed per [*]()porticus harae [*]()faciendae sunt, quibus aut a partu [*]()aut etiam praegnates includantur. Nam praecipue sues cater- [*](effodiantque R: et fodiantque SA. ) [*](stirpi SAac. ) [*](generibus om. SA. ) [*](recondenda S2: reconda S1A: recondita ac. ) [*](lactent ex cit. Palladii (III. 20. 3): lantiunt SA: lanciunt ) [*](nocet SA. ) [*](sustinenda SAac. ) [*](per om. SA. ) [*](harae om. SA. ) [*](parto SA. )

super alias aliae cubant et fetus elidunt. Quare, ut dixi, iunctae parietibus harae construendae sunt in altitudinem pedum quattuor, ne sus transilire septa queat. Nam contegi non debet, ut a superiore parte custos numerum porcorum recenseat, et si quem decumbens mater oppresserit, cubanti subtrahat. Sit autem vigilax, impiger, industrius, navus. Omnium, quas pascit, et matricum et iuniorum meminisse debet, ut uniuscuiusque partum consideret. Semper observet enitentem, claudatque ut in [*]()hara fetum edat.

Tum denotet [*]()protinus quot et quales sint [*]()nati, et curet maxime ne quis [*]()sub nutrice aliena educetur 5: nam facillime porci, si evaserint haram, miscent se, et scrofa cum decubuit, aeque alieno ac suo praebet ubera.