Res Rustica

Nec multum refert an [*]()villatici corporibus graves et parum veloces sint: plus enim cominus et in gradu, quam eminus et in spatioso cursu facere debent. Nam semper circa septa et intra aedificium consistere, immo ne longius quidem recedere debent, satisque pulchre funguntur officio, si et advenientem sagaciter odorantur,[*]()et latratu conterrent, nec patiuntur propius [*]()accedere,[*]()vel constantius appropinquantem violenter invadunt. Primum est enim non adtentari, secundum est lacessitum fortiter et perseveranter vindicari. Atque haec de domesticis custodibus; illa de pastoralibus.[*]()

Pecuarius canis neque tam strigosus aut pernix debet esse, quam qui damas cervosque et velocissima sectatur animalia, nec tam obesus aut gravis, quam villae horreique custos: sed et robustus nihilominus,

et aliquatenus promptus ac strenuus, quoniam et ad rixam et ad pugnam, nec minus[*]()ad cursum comparatur, cum et lupi [*]()repellere insidias, et raptorem [*](temeri SA. ) [*](nam illi nisi ac: quam inlinisi SA. ) [*](disciplina SA. ) [*](institutis S: -i A. ) [*](refert an R: refertam an A2: refertam SA1. ) [*](adoriantur a: odorantur c: oderantur SA1. ) [*](proprius SAac. ) [*](accidere SA1. ) [*](pastoribus SAa: pastoralibus c. ) [*](tamen SA. ) [*](rupi SA. )

Cibaria fere eadem sunt utrique generi praebenda. Nam si tam laxa rura sunt, ut sustineant [*]()pecorum greges, omnes sine discrimine canes hordeacea farina cum sero commode pascit. Sin autem surculo consitus ager sine pascuo est,[*]()farreo vel triticeo pane satiandi sunt, admixto tamen liquore coctae fabae, sed tepido: nam fervens [*]()rabiem creat.

Huic quadrupedi neque feminae neque mari nisi post annum' permittenda venus est: quae si teneris conceditur, carpit et corpus et vires [*]()animosque degenerat. Primus effetae partus amovendus est, quoniam tiruncula nec recte nutrit, et educatio totius habitus aufert incrementum. Mares iuveniliter usque in annos decem progenerant: post id tempus ineundis feminis non videntur habiles, quoniam seniorum pigra soboles existit. Feminae concipiunt usque in annos novem, nec [*]()sunt utiles post decimum.

Catulos sex mensibus primis, dum corroborentur,[*]()emitti non oportet, nisi ad matrem lusus ae lasciviae causa. Postea catenis per diem [*](debeat quare status om. SA. ) [*](celeritate bestiam R: celeriteratem bestii A1: celeriter autẽ bestii S. ) [*](consectandi ceteri R: consectam dicere SA. ) [*](sustineat SA. ) [*]( est R: et SA. ) [*](fervens R: nam ferventi S: non aferventi A. ) [*](veteres SA. ) [*](nec om. SA. ) [*](corroboretur SA. )

Nominibus autem non longissimis appellandi sunt, quo celerius quisque vocatus exaudiat: nec tamen brevioribus quam quae duabus syllabis enuntientur, sicuti Graecum est σκύλαξ, Latinum ferox, Graecum λάκων, Latinum celer: vel femina, ut sunt Graeca σπουδή, ἀλκή, ῤώμη: Latina, lupa, cerva, tigris.

Catulorum caudas post diem quadragesimum, quam sint editi, sic castrare [*]()conveniet. Nervus est, qui per articulos spinae prorepit usque ad ultimam partem caudae: is mordicus [*]()comprehensus [*]()et ali quatenus eductus abrumpitur: quo facto neque in longitudinem cauda foedum capit incrementum, et, ut plurimi pastores affirmant, rabies arcetur letifer morbus huic generi.

Fere autem per aestatem sic muscis aures canum exulcerantur, saepe ut totas amittant: quod ne fiat, amaris nucibus contritis finiendae sunt. Quod si ulceribus iam praeoccupatae fuerint, coctam picem liquidam suillae adipi mixtam 9 vulneribus [*](generosa SA. ) [*](agat S A1. ) [*](et fata SA. ) [*](catulus SA. ) [*](fiat SAR. ) [*](siccatrare S1A1. ) [*](modice SAR. ) [*](comprehensus R: compressus SA. ) [*](mixtam add. Aldus. a Xenophon, Cyneg., VII. 5, gives a list of some fifty names of dogs. They all are words of two syllables. )

ne, ut et ante praedixeram, faciant [*]()ulcera.[*]()Pulicosae cani remedia sunt sive cyminum tritum pari pondere cum veratro, aquaque mixtum et inlitum; seu cucumeris anguinei[*]()succus: vel si haec non sunt, vetus amurca per totum corpus infusa. Si scabies infestabit, gypsi et sesami tantundem contento, et cum pice liquida permisceto, vitiosamque partem linito: quod medicamentum putatur etiam hominibus esse conveniens. Eadem pestis si fuerit vehementior, cedrino[*]()liquore aboletur. Reliqua vitia sicut in ceteris animalibus praecepimus, curanda erunt.

Hactenus de minore pecore. Mox de villaticis pastionibus, quae continent volucrum pisciumque et silvestrium quadrupedum curam, sequenti volumine praecipiemus. [*](edem S: eadem AR. ) [*](faciant R: faciunt SA. ) [*](ulcera S: 'ultra A: vulnera R. ) [*](anguinei R: sanguinei SA. ) [*](vehementior cedrino R: cedrino vehementer SA. )

Quae fere consummabant, Publi Silvine, ruris experiendi 1 scientiam, quaeque pecuariae negotiationis exigebat ratio, septem memoravimus libris. Hic nunc sequentis numeri titulum possidebit: nec 2 quia proximam propriamque rustici curam desiderent ea, quae dicturi sumus, sed quia non alio loco, quam in agris aut villis debeant administrari, et tamen agrestibus magis, quam urbanis prosint.

Quippe villaticae pastiones, sicut pecuariae, non minimam colono stipem conferunt, cum et avium stercore macerrimis vineis et omni surculo atque arvo medeantur; et eisdem familiarem focum [*]()mensam-que pretiosis [*]()dapibus opulentent; [*]()postremo venditorum animalium pretio villae reditum augeant. Quare [*]()de hoc quoque genere pastionis dicendum censui.

Est autem id fere [*]()vel in villa, vel circa villam. In villa est, quod appellant Graeci ὀρνιθῶνασ καὶ περιστερεῶνασ; atque etiam eum datur liquoris [*]()facultas ἰχθυοστροφεῖα sedula cura exercentur. Ea [*](experiendi SA: exercendis experiendique a: et exercendique c. ) [*](nec om. SA. ) [*](focum Aac: locum S. ) [*](pretiosis Sac: pretioribus A. ) [*](opulentent A: -ant c: -et S: -em a. ) [*](quare ac: que SA. ) [*](fere Sac: ferre A. ) [*](liquoris Aac: litoris S. )

Rursus circa villam ponuntur μελισσῶνεσ καὶ χηνοτροφεῖα, quin etiam λαγοτροφεῖα studiose administrantur, quae nos similiter appellamus apum cubilia, apiaria, vel nantium volucrum, quae stagnis piscinisque laetantur, aviaria, vel etiam pecudum silvestrium, quae nemoribus clausis custodiuntur, vivaria.