Res Rustica

Seminarium 1 oliveto praeparetur caelo libero, terreno 2 modice valido et succoso, neque denso neque soluto solo, potius tamen resoluto; id genus fere terrae nigrae est. Quam cum in tres pedes pastinaveris, et alta fossa circumdederis, ne aditus 3 pecori detur,4

fermentari sinito; tum ramos [*]()novellos proceros et nitidos, quos comprehensos manus possit circum-venire, hoc est manubrii crassitudine, feracissimis [*]()arboribus adimito, et quam recentissimas [*]()taleas recidito, ita ne corticem aut ullam aliam partem, quam qua [*]()serra praeciderit, laedas. Hoc autem facile contingit, si prius varam feceris, et eam partem, supra quam ramum secaturus es, faeno aut stramentis texeris, ut molliter sine noxa corticis taleae superpositae secentur.

Taleae [*]()deinde sesquipedales serra [*]()praecidantur, atque earum plagae utraque parte falce leventur, et rubrica [*]()notentur, ut sic quemadmodum in arbore steterat ramus, ita pars recte et cacumine caelum spectans deponatur. Nam [*](seminario SAac. ) [*](modo SAac. ) [*](aditus a: traditus SAc. ) [*](ater SAac: post ater add. inferetur SAa: infrecturi c. ) [*](ramos ac: ramus SA. ) [*](feracissimos SAac. ) [*](recentissimos c: recentissimo SAa. ) [*](-que SAac. ) [*](tali SAac. ) [*](terra SAac. ) [*](rubrica c: lubrica SAa. )

ut putris terra digitis quattuor alte superveniat. Sed binis indicibus ex utraque parte muniantur: hi sunt de qualibet arbore [*]()brevi [*]()spatio iuxta eas positi, et inter se vinculo connexi, ne facile singuli deiciantur. Hoc facere utile est propter fossorum ignorantiam, ut cum bidentibus aut sarculis seminarium colere institueris, depositae[*]()taleae [*]()non laedantur.

Quidam melius existimant oculis excolere, et chorda [*]()simili ratione disponere: sed utrumque debet post vernum aequinoctium seri, et quam frequentissime seminarium primo anno sarriri; postero et sequentibus, cum iam radiculae seminum convaluerunt, rastris excoli. Sed biennio a putatione abstineri, tertio anno singulis [*]()seminibus binos ramulos relinqui, et frequenter sarriri seminarium convenit.

Quarto anno ex duobus[*]()ramis infirmior amputandus est. Sic excultae quinquennio arbusculae habiles[*]()translationi sunt. Plantae autem [*](validis SAac. ) [*](esse SAac. ) [*](palorum SAac. ) [*](oblinire ac: oblinere SA. ) [*](immergere scripsi: inmediri SAc: inmederi a: immergerei Schneider. ) [*](arbore a: arbores SAc. ) [*](brevi ac: breve SA. ) [*](deposita SAac. ) [*]( et alere Sac: et alaerit A. ) [*](et chorda scripsi: cordo SAac. ) [*](singuli SAac. ) [*](duabus SAa: duobus c. ) [*](stabiles SAac. )

Atque ipsis scrobes quarternum pedum praeparantur anno ante, vel si tempus non largitur, priusquam de-ponantur arbores,[*]()stramentis [*]()atque virgis iniectis [*]()incendantur scrobes, ut eos ignis putres faciat, quos sol et pruina[*]()facere debuerat. Spatium intermedium esse debet [*]()pingui et frumcntario solo sexagenum pedum in alteram partem, atque in alteram quadragenum: macro nec idoneo segetibus, quinum [*]()et vicenum[*]()pedum. Sed in Favonium dirigi ordines convenit, ut aestivo perflatu refrigerentur.

Ipsae autem arbusculae hoc modo possunt transferri: antequam explantes arbusculam solo,[*]()rubrica notato partem eius, quae meridiem spectat, ut eodem modo, quo in seminario erat,[*]()deponatur. Deinde [*]()arbusculae spatium pedale in circuitu relinquatur, atque ita cum suo caespite planta eruatur. Qui caespes in eximendo ne resolvatur,x [*]()modicos surculos [*]()virgarum inter se connexos facere oportet, eosque pilae,[*]()quae eximitur,[*]()applicare, et viminibus ita [*](deponantur arbores a: deponatur arbore SAc. ) [*](stramentio Pontedera: sistam rectis c: sustam rectius A: si tam rectis a. ) [*](atque virgis inseetis S: om Aac. ) [*](pruina a: ruina SAc. ) [*](spatium intermedium esse debet pingui Pontedera: spatia ut vitis me debent pingui S: spatium ut as me deberit pingui A: spatium minime debebit pingiu a: spatia vitis erit pungui c. ) [*](quidam SAa; -em c. ) [*](vicenum Ursinus: vicesimum SA: vigesimum ac. ) [*](plantam pars arbuscula sole SAac. ) [*](et id SAac. ) [*]( post deinde add. ut SAa: aut c. ) [*]( solvatur SAac. ) [*]( modico surculos SAac. ) [*]( pilae quae scripsi: pila qua S: pila quae Aac. ) [*]( eximitur c: eximuntur SAa. )

Tum subruta parte ima leviter pilam [*]()commovere, et suppositis virgis alligare, atque plantam transferre. Quae antequam deponatur,[*]()oportebit solum scrobis confodere [*]()bidentibus: deinde terram aratro subactam, si tamen pinguior erit summa humus, immittere,[*]()et ita seminibus substernere, et si [*]()consistet [*]()in scrobibus aqua, ea omnis haurienda est, antequam [*]()demittantur arbores. Deinde ingerendi minuti lapides vel glarea mixta pingui solo, depositisque seminibus latera scrobis circumcidenda, et aliquid stercoris interponendum.

Quod si cum sua terra plantam [*]()transferre [*]()non convenit, tum optimum est omni fronde privare truncum, atque levatis plagis caenoque [*]()et cinere oblitis,[*]()in [*]()scrobem vel sulcum deponere. Truncus autem aptior translationi est,[*]()qui bracchii crassitudinem habet. Poterit etiam longe maioris incrementi et robustioris transferri. Quem ita convenit poni, ut, si non periculum a pecore habeat, exiguus admodum supra scrobem emineat: laetius enim frondet. Si tamen incursus pecoris aliter vitari non poterit, celsior [*]()truncus constituetur, ut sit [*](constrictae terrae SAac ) [*](pilam SAac. ) [*](deponantur SAac. ) [*](confodere scripsi: copia fodere SAac. ) [*](mittere SAac. ) [*](si a: sic SAc. ) [*](constet SAac. ) [*](nusquam SAa: nunquam c. ) [*](plantam SAac. ) [*](transferre om. SAac. ) [*](caenoque S: cinoque A: acinoque ac. ) [*](obrutis SAac. ) [*]( in om. SAac. ) [*](truncus autem aptior translationi est Gesner: truncos gratus autem maturis SAac. ) [*](depressior codex Goesianus. )

innoxius ab iniuria pecorum. Atque etiam rigandae sunt plantae, cum siccitates incesserunt, nec nisi post biennium ferro tangendae.[*]()Ac primo surculari debent, ita ut simplex stilus altitudinem maximi bovis[*]()excedat; deinde arando ne [*]()coxam bos, aliamve partem corporis offendat, optimum est etiam constitutas plantas circummunire [*]()caveis. Deinde constitutum iam et maturum olivetum in duas partes dividere, quae alternis annis fructu induantur. Neque enim olea continuo biennio uberat. [*]()

Cum subiectus ager consitus non est, arbor [*]()coliculum agit: cum seminibus repletur, fructum affert; ita sic divisum olivetum omnibus annis aequalem reditum adfert.[*]()Sed id minime bis anno arari debet: et bidentibus alte circumfodiri. Nam post solstitium cum terra aestibus hiat, curandum est, ne per rimas sol ad radices arborum [*]()penetret.

Post aequinoctium autumnale ita sunt arbores ablaqueandae, ut a superiore parte, si olea in clivo [*]()sit, incilia [*]()excitentur, quae ad codicem deducant aquam. Omnis deinde soboles, quae ex imo stirpe nata est, quotannis extirpanda est, ac tertio quoque fimo pabulandae sunt oleae. Atque eadem ratione stercorabitur olivetum, quam in secundo libro pro- [*](tangeri de SA: tangi debeat a: tangi de hac c. ) [*](bovis Gesner: scrobis SAac. ) [*](ne post arando om. SAac. ) [*](circumvenire SAac. ) [*](eberat S: deberat Aa: debeat c. ) [*](arbori SAac. ) [*](ita sic—adfert om. Sa. ) [*](arborem SA: arborum ac. ) [*](clivoso SAa. ) [*](incilia S: incilicia Aac. )

posui, si [*]()tamen segetibus prospicietur. At si ipsis tantummodo arboribus, satisfacient[*]()singulis stercoris caprini sex librae, vel [*]()stercoris sicci modii singuli, vel amurcae insulsae congius[*]()sufficient. Stercus autumno debet inici, ut permirtum hieme radices oleae calefaciat.[*]()Amurca minus [*]()valentibus infundenda est. Nam [*]()per hiemem, si vermes atque alia suberunt animalia, hoc medicamento necantur.

Plerumque etiam locis siccis et humidis arbores musco infestantur. Quem nisi ferramento eam [*]()raseris,[*]()nec fructum nec laetam frondem [*]()olea inducet. Quin etiam compluribus interpositis annis olivetum putandum est: nam veteris proverbii meminisse convenit, eum qui aret olivetum, rogare [*]()fructum; qui stercoret, exorare; qui caedat, cogere. Quod tamen satis erit octavo anno fecisse, ne fructuarii rami subinde amputentur.

Solent etiam quamvis laetae arbores fructum non afferre. Eas terebrari gallica terebra convenit, atque ita in foramen [*]()viridem taleam [*]()oleastri arcte immitti.[*]()Sic velut inita arbor fecundo semine [*](si om. SAac. ) [*](satisfaciant edd.: satis servari S: satis servaveri A: satis servaveris a: satis servaverimus c. ) [*](vel add. Schneider. ) [*](insulsae congius Schneider: in singulis condivis SAc: in singulis congiis a. ) [*](calefacit SAac. ) [*](minus ex Palladio add. Schneider. ) [*](Post nam add. eius SAac. ) [*](eam scripsi: ea SAac. ) [*](reseris SA: resccaveris ac. ) [*](laeta fronde SAac. ) [*](rigare SAac. ) [*]( formem SAac. ) [*]( viridam talem SA: viridem talem ac. ) [*]( partem dimitti Aac: parte dimitti S. )

Altis gyris ablaqueabimus eas, deinde calcis pro magnitudine arboris plus minusve circumdabimus: sed minima arbor modium postulat. Hoc remedio si nihil fuerit effectum, ad praesidium insitionis confugiendum erit. Quemadmodum autem olea inserenda sit, postmodo dicemus. Non nunquam etiam in olea unus ramus ceteris aliquanto est laetior. Quem nisi recideris, tota arbor contristabitur. Ac de olivetis hactenus dixisse satis est. Superest ratio [*]()pomiferarum arborum, cui rei deinceps praecepta dabimus.