Res Rustica

Si tradux traducem [*]()non contingit, media virga inter eas deligetur. Cum ' deinde fructus pondere urgebit, subiectis adminiculis sustineatur. Hoc autem genus arbusti ceteraeque omnes arbores [*](opulus edd: populus SAac. ) [*](acerne S: cernae A: cerne ac. ) [*](huc SAac. ) [*](Si om. SAac. ) [*](deducatur SAac. ) [*](non novi Aac: non vita S. ) [*](committantur SAa: commutantur c. ) [*](ducem Aac: dulcem S. a For dwarf planting, not for wet. )

Omnis tamen arboris cultus simplicior quam vinearum est, longeque ex omnibus stirpibus minorem impensam desiderat olea, quae prima omnium arborum est.

Nam quamvis non continuis annis, sed fere altero quoque [*]()fructum afferat, eximia tamen eius ratio est, quod levi cultu sustinetur, et cum se non induit, vix ullam impensam poscit. Sed et si quam recipit, subinde fructus multiplicat: neglecta compluribus annis non ut vinea deficit, eoque ipso tempore aliquid etiam interim patrifamilias praestat, et cum adhibita cultura est, uno anno emendatur.

Quare etiam nos in hoc genere arboris diligenter praecipere censuimus. Olearum, sicut vitium, plura genera esse arbitror, sed in meam notitiam decem omnino pervenerunt: Posia,[*]()Licinia,[*]()Sergia,[*]()Nevia,[*]()Culminia,[*]()Orchis,[*]() [*](quodque SAac. ) [*](posita SAac. ) [*](licia SAac. ) [*](Sergia SAac. ) [*](nevira S: nevi Aac. ) [*](culminia SA: eulmina ac. ) [*](orces SAa: orches c. a The MSS. readings of the names which follow have to be emended from the lists of olive-trees given by other authors, particularly Palladius (III. 18), who is obviously copying Columella. Whereas Columella says that he is going to give the names of ten kinds, nine only are named. To complete the number Schneider inserts Algiana as the second name, but he gives no indication of the source from which he derived this name. The meaningless culi, which in the MSS. precedes the last name, is possibly a corruption of the missing tenth name. )

Regia,[*]()Cercitis, Murtea.[*]()Ex quibus bacca iucundissima est Posiae, [*]()speciosissima Regiae,[*]()sed utraque potius escae, quam oleo est idonea. Posiae [*]()tamen oleum saporis egregii, dum viride est, intra annum corrumpitur.[*]()Orchis [*]()quoque et Radius melius ad escam quam in liquorem stringitur. Oleum optimum Licinia dat, plurimum Sergia: omnisque olea maior fere ad escam, minor oleo est aptior.

Nulla ex his generibus, aut praefervidum, aut gelidum statum caeli patitur. Itaque aestuosis locis septentrionali colle, frigidis meridiano gaudet. Sed neque depressa loca neque ardua, magisque modicos divos amat, quales in Italia Sabinorum vel tota provincia Baetica videmus. Hanc arborem plerique existimant ultra milliarium [*]()centesimum [*]()a mari aut non vivere aut non esse feracem.

Sed in quibusdam locis recte valet. Optime vapores sustinet Posia,[*]()frigus Sergia. Aptissimum genus terrae est oleis, cui glarea subest, si superposita creta sabulo admixta est. Non minus probabile est solum, ubi pinguis sabulo est. Sed et densior terra, si uvida et laeta est, commode recipit hanc arborem. Creta ex toto repudianda est, magis etiam scaturiginosa, et in qua semper uligo consistit. Inimicus est etiam ager sabulo macer, et [*](regiona SAac. ) [*](Cercitis mystea edd.: scrisis culi murtea SA: scrisis culimurtea a: scrisis culmurtca c. ) [*](posiae S: positae Aac. ) [*](regies SAc: reges a. ) [*](posita SAac. ) [*](intra annum corrumpitur Codex Goesianus: inani rumpitur S: imam rumpitur A: ima rumpitur a: una in rumpitur c. ) [*](orceis SA: orces ac. ) [*](milliarium om. SAac. ) [*]( centesimum S: censimum A: sexagesimum a: LX c. ) [*]( postea SA: posita ac. )

nuda glarea. Nam etsi non emoritur in eiusmodi solo, nunquam tamen convalescit. Potest tamen in agro frumentario seri, vel ubi arbutus, aut ilex steterant. Nam quercus etiam excisa radices noxias oliveto relinquit, quarum virus enecat oleam. Haec in universum de toto genere huius arboris habui dicere. Nunc per partes culturam eius exsequar.

Seminarium 1 oliveto praeparetur caelo libero, terreno 2 modice valido et succoso, neque denso neque soluto solo, potius tamen resoluto; id genus fere terrae nigrae est. Quam cum in tres pedes pastinaveris, et alta fossa circumdederis, ne aditus 3 pecori detur,4

fermentari sinito; tum ramos [*]()novellos proceros et nitidos, quos comprehensos manus possit circum-venire, hoc est manubrii crassitudine, feracissimis [*]()arboribus adimito, et quam recentissimas [*]()taleas recidito, ita ne corticem aut ullam aliam partem, quam qua [*]()serra praeciderit, laedas. Hoc autem facile contingit, si prius varam feceris, et eam partem, supra quam ramum secaturus es, faeno aut stramentis texeris, ut molliter sine noxa corticis taleae superpositae secentur.

Taleae [*]()deinde sesquipedales serra [*]()praecidantur, atque earum plagae utraque parte falce leventur, et rubrica [*]()notentur, ut sic quemadmodum in arbore steterat ramus, ita pars recte et cacumine caelum spectans deponatur. Nam [*](seminario SAac. ) [*](modo SAac. ) [*](aditus a: traditus SAc. ) [*](ater SAac: post ater add. inferetur SAa: infrecturi c. ) [*](ramos ac: ramus SA. ) [*](feracissimos SAac. ) [*](recentissimos c: recentissimo SAa. ) [*](-que SAac. ) [*](tali SAac. ) [*](terra SAac. ) [*](rubrica c: lubrica SAa. )

ut putris terra digitis quattuor alte superveniat. Sed binis indicibus ex utraque parte muniantur: hi sunt de qualibet arbore [*]()brevi [*]()spatio iuxta eas positi, et inter se vinculo connexi, ne facile singuli deiciantur. Hoc facere utile est propter fossorum ignorantiam, ut cum bidentibus aut sarculis seminarium colere institueris, depositae[*]()taleae [*]()non laedantur.

Quidam melius existimant oculis excolere, et chorda [*]()simili ratione disponere: sed utrumque debet post vernum aequinoctium seri, et quam frequentissime seminarium primo anno sarriri; postero et sequentibus, cum iam radiculae seminum convaluerunt, rastris excoli. Sed biennio a putatione abstineri, tertio anno singulis [*]()seminibus binos ramulos relinqui, et frequenter sarriri seminarium convenit.

Quarto anno ex duobus[*]()ramis infirmior amputandus est. Sic excultae quinquennio arbusculae habiles[*]()translationi sunt. Plantae autem [*](validis SAac. ) [*](esse SAac. ) [*](palorum SAac. ) [*](oblinire ac: oblinere SA. ) [*](immergere scripsi: inmediri SAc: inmederi a: immergerei Schneider. ) [*](arbore a: arbores SAc. ) [*](brevi ac: breve SA. ) [*](deposita SAac. ) [*]( et alere Sac: et alaerit A. ) [*](et chorda scripsi: cordo SAac. ) [*](singuli SAac. ) [*](duabus SAa: duobus c. ) [*](stabiles SAac. )

Atque ipsis scrobes quarternum pedum praeparantur anno ante, vel si tempus non largitur, priusquam de-ponantur arbores,[*]()stramentis [*]()atque virgis iniectis [*]()incendantur scrobes, ut eos ignis putres faciat, quos sol et pruina[*]()facere debuerat. Spatium intermedium esse debet [*]()pingui et frumcntario solo sexagenum pedum in alteram partem, atque in alteram quadragenum: macro nec idoneo segetibus, quinum [*]()et vicenum[*]()pedum. Sed in Favonium dirigi ordines convenit, ut aestivo perflatu refrigerentur.

Ipsae autem arbusculae hoc modo possunt transferri: antequam explantes arbusculam solo,[*]()rubrica notato partem eius, quae meridiem spectat, ut eodem modo, quo in seminario erat,[*]()deponatur. Deinde [*]()arbusculae spatium pedale in circuitu relinquatur, atque ita cum suo caespite planta eruatur. Qui caespes in eximendo ne resolvatur,x [*]()modicos surculos [*]()virgarum inter se connexos facere oportet, eosque pilae,[*]()quae eximitur,[*]()applicare, et viminibus ita [*](deponantur arbores a: deponatur arbore SAc. ) [*](stramentio Pontedera: sistam rectis c: sustam rectius A: si tam rectis a. ) [*](atque virgis inseetis S: om Aac. ) [*](pruina a: ruina SAc. ) [*](spatium intermedium esse debet pingui Pontedera: spatia ut vitis me debent pingui S: spatium ut as me deberit pingui A: spatium minime debebit pingiu a: spatia vitis erit pungui c. ) [*](quidam SAa; -em c. ) [*](vicenum Ursinus: vicesimum SA: vigesimum ac. ) [*](plantam pars arbuscula sole SAac. ) [*](et id SAac. ) [*]( post deinde add. ut SAa: aut c. ) [*]( solvatur SAac. ) [*]( modico surculos SAac. ) [*]( pilae quae scripsi: pila qua S: pila quae Aac. ) [*]( eximitur c: eximuntur SAa. )

Tum subruta parte ima leviter pilam [*]()commovere, et suppositis virgis alligare, atque plantam transferre. Quae antequam deponatur,[*]()oportebit solum scrobis confodere [*]()bidentibus: deinde terram aratro subactam, si tamen pinguior erit summa humus, immittere,[*]()et ita seminibus substernere, et si [*]()consistet [*]()in scrobibus aqua, ea omnis haurienda est, antequam [*]()demittantur arbores. Deinde ingerendi minuti lapides vel glarea mixta pingui solo, depositisque seminibus latera scrobis circumcidenda, et aliquid stercoris interponendum.

Quod si cum sua terra plantam [*]()transferre [*]()non convenit, tum optimum est omni fronde privare truncum, atque levatis plagis caenoque [*]()et cinere oblitis,[*]()in [*]()scrobem vel sulcum deponere. Truncus autem aptior translationi est,[*]()qui bracchii crassitudinem habet. Poterit etiam longe maioris incrementi et robustioris transferri. Quem ita convenit poni, ut, si non periculum a pecore habeat, exiguus admodum supra scrobem emineat: laetius enim frondet. Si tamen incursus pecoris aliter vitari non poterit, celsior [*]()truncus constituetur, ut sit [*](constrictae terrae SAac ) [*](pilam SAac. ) [*](deponantur SAac. ) [*](confodere scripsi: copia fodere SAac. ) [*](mittere SAac. ) [*](si a: sic SAc. ) [*](constet SAac. ) [*](nusquam SAa: nunquam c. ) [*](plantam SAac. ) [*](transferre om. SAac. ) [*](caenoque S: cinoque A: acinoque ac. ) [*](obrutis SAac. ) [*]( in om. SAac. ) [*](truncus autem aptior translationi est Gesner: truncos gratus autem maturis SAac. ) [*](depressior codex Goesianus. )

innoxius ab iniuria pecorum. Atque etiam rigandae sunt plantae, cum siccitates incesserunt, nec nisi post biennium ferro tangendae.[*]()Ac primo surculari debent, ita ut simplex stilus altitudinem maximi bovis[*]()excedat; deinde arando ne [*]()coxam bos, aliamve partem corporis offendat, optimum est etiam constitutas plantas circummunire [*]()caveis. Deinde constitutum iam et maturum olivetum in duas partes dividere, quae alternis annis fructu induantur. Neque enim olea continuo biennio uberat. [*]()

Cum subiectus ager consitus non est, arbor [*]()coliculum agit: cum seminibus repletur, fructum affert; ita sic divisum olivetum omnibus annis aequalem reditum adfert.[*]()Sed id minime bis anno arari debet: et bidentibus alte circumfodiri. Nam post solstitium cum terra aestibus hiat, curandum est, ne per rimas sol ad radices arborum [*]()penetret.