Res Rustica

Cetera putationis ratio talis est, ut veteres palmites, quibus proximi anni fructus pependit, omnes recidantur: novi, circumcisis undique capreolis et nepotibus, qui ex his nati sunt, amputatis, sub-mittantur [*]()et si laeta vitis est, ultimi potius palmites per cacumina ramorum praecipitentur; si gracilis, trunco proximi, si mediocris, medii; quoniam ultimus palmes plurimum fructum affert, proximus minimum vitemque exhaurit atque attenuat.

Maxime autem prodest vitibus, omnibus annis resolvi. Nam et commodius enodantur, et refrigerantur, cum alio loco alligatae sunt, minusque laeduntur, ac melius convalescunt. Atque ipsos palmites ita tabulatis superponi convenit, ut a tertia gemma vel quarta religati dependeant, eosque non constringi, ne sarmentum vimine praecidatur.

Quod si ita longe tabulatum est, ut [*]()materia parum commode in id perduci possit, palmitem ipsum viti alligatum supra tertiam gemmam religabimus. Hoc ideo fieri praecipimus, quia quae pars palmitis prae- [*](distant SAac. ) [*](submittantur Gesner: committantur SAac. ) [*](in SAac. a Cf. Cato, R.R. 32, who warns his readers against this practice. )

Sed ipsorum palmitum duo genera sunt: alterum, quod ex duro provenit, quod quia primo anno plerumque frondem sine fructu affert, pampinarium vocant; alterum, quod ex anniculo palmite procreatur: quod quia protinus creat, fructuarium appellant. Cuius ut semper habeamus copiam in vinea,[*]()palmitum partes ad tres gemmas religandae sunt, ut quicquid intra vinculum est materias exigat.

Cum deinde annis et robore vitis convaluit, traduces in proximam quamque arborem mittendae, easque post biennium amputare atque alias teneriores transmittere convenit. Nam vetustate vitem fatigant. Nonnunquam etiam cum arborem totam vitis comprehendere nequit, ex usu fuit partem aliquam eius deflexam terrae immergere, et rursus ad eandem arborem duas vel tres propagines excitare, quo pluribus vitibus circumventa celerius vestiatur.

Viti novellae pampinarium immitti non oportet, nisi necessario loco natus est, ut viduum ramum maritet. Veteribus vitibus loco [*]()nati palmites pampinarii utiles sunt, et plerique ad tertiam gemmam resecti optime submittuntur. Nam insequenti anno materias fundunt.

Quisquis autem pampinus loco natus in exputando vel alligando [*]()fractus est, modo [*](ex SAac. ) [*]( abnexa SAac. ) [*](inae SA: in ea ac. ) [*](loco o: loca SAc. ) [*](alligando ac: alligandi SA. )

Hi plurimum fructus afferunt, sed plurimum matri nocent. Itaque nisi extremis ramis, aut si vitis arboris Cacumen superaverit, praecipitari palmitem non oportet.

Quod si tamen id genus colis propter fructum submittere quis velit, palmitem intorqueat. Deinde ita alliget et praecipitem Nam et post eum locum quem intorseris, laetam materiam citabit, et praecipitata minus virium [*]()in se trahet, quamvis fructu exuberet. Praecipitem vero plus anno pati non oportet.

Alterum [*]()genus palmitis, quod de novello nascitur et in tenero alligatum dependet, materiam vocamus; ea et fructum et nova flagella bene procreat. Et iam si ex uno capite duae virgae submittantur, tamen utraque [*]()materia dicitur;[*]()nam pampinarius quam vim habeat, supra docui. Focaneus est, qui inter duo bracchia velut in furca de medio nascitur. Eum colem deterrimum esse comperi, quod neque fructum ferat, et utraque bracchia, inter quae natus est, attenuet. Itaque tollendus est.

Plerique vitem validam et luxuriosam falso crediderunt feraciorem fieri, si multis palmitibus submissis [*](creabit a: creavit SAc. ) [*](annotinis codd. ) [*](vinum SAac. ) [*](est Se: et Aa; om. Pontedera. ) [*](utramque SAac. ) [*](deciditur SA: decitur a: decidunt c. a See Book IV. 24. 10. )

Sed ut densum arbustum commendabile [*]()fructu et decore est, sic ubi vetustate rarescit, pariter inutile et invenustum est. Quod ne fiat, diligentis patris-familias est, primam quamque arborem senio defectam tollere, et in eius locum novellam restituere,[*]()nec eam viviradice frequentare,[*]()ea etsi [*]()sit facultas, sed,[*]()quod est longe melius, ex proximo propagare. Cuius utriusque ratio consimilis est ei [*]()quam tradidimus. Atque haec de Italico arbusto satis praecepimus.

Est et alterum genus arbusti Gallici, quod vocatur rumpotinum. Id desiderat arborem humilem nec frondosam. Cui rei maxime videtur esse [*](et rores ac: errores SA. ) [*](dirrare SA: diradare a: durare c. ) [*](nimis SAac. ) [*](faceret SAac. ) [*](commendabili SAac. ) [*](post restituere add. vitem SAac: om. Pontedera. ) [*](nec tam viviradice frequentare Gesner: que aut enectam viviradici frequenter S: quae aut nectam viviradici frequenter A: queat ut nectam viviradici frequenter ac. ) [*](ut si SAac. ) [*](sed om. SAac. ) [*](ei om. SAac. a The text here is quite doubtful. )

Nam fere ita constitutum rumpotinetum animadverti, ut ad octo pedes locis siccis et clivosis, ad duodecim locis planis et uliginosis tabulata disponantur. Plerumque autem ea arbor in tres ramos dividitur, quibus singulis ab utraque parte complura bracchia submittuntur, tum omnes pene virgae, ne umbrent, eo tempore quo vitis putatur,abraduntur.

Arboribus rumpotinis, si [*]()frumentum non inseritur, in utramque partem viginti pedum spatia inter-veniunt; at si segetibus indulgetur, in altera parte quadraginta pedes, in altera viginti relinquuntur. Cetera simili ratione atque in arbusto Italico administrantur, ut vites longis scrobibus deponantur, ut eadem diligentia curentur, atque in ramos diducantur,[*]()ut novi [*]()traduces omnibus annis inter se ex arboribus proximis committantur [*]()et veteres decidantur.

Si tradux traducem [*]()non contingit, media virga inter eas deligetur. Cum ' deinde fructus pondere urgebit, subiectis adminiculis sustineatur. Hoc autem genus arbusti ceteraeque omnes arbores [*](opulus edd: populus SAac. ) [*](acerne S: cernae A: cerne ac. ) [*](huc SAac. ) [*](Si om. SAac. ) [*](deducatur SAac. ) [*](non novi Aac: non vita S. ) [*](committantur SAa: commutantur c. ) [*](ducem Aac: dulcem S. a For dwarf planting, not for wet. )

Omnis tamen arboris cultus simplicior quam vinearum est, longeque ex omnibus stirpibus minorem impensam desiderat olea, quae prima omnium arborum est.

Nam quamvis non continuis annis, sed fere altero quoque [*]()fructum afferat, eximia tamen eius ratio est, quod levi cultu sustinetur, et cum se non induit, vix ullam impensam poscit. Sed et si quam recipit, subinde fructus multiplicat: neglecta compluribus annis non ut vinea deficit, eoque ipso tempore aliquid etiam interim patrifamilias praestat, et cum adhibita cultura est, uno anno emendatur.

Quare etiam nos in hoc genere arboris diligenter praecipere censuimus. Olearum, sicut vitium, plura genera esse arbitror, sed in meam notitiam decem omnino pervenerunt: Posia,[*]()Licinia,[*]()Sergia,[*]()Nevia,[*]()Culminia,[*]()Orchis,[*]() [*](quodque SAac. ) [*](posita SAac. ) [*](licia SAac. ) [*](Sergia SAac. ) [*](nevira S: nevi Aac. ) [*](culminia SA: eulmina ac. ) [*](orces SAa: orches c. a The MSS. readings of the names which follow have to be emended from the lists of olive-trees given by other authors, particularly Palladius (III. 18), who is obviously copying Columella. Whereas Columella says that he is going to give the names of ten kinds, nine only are named. To complete the number Schneider inserts Algiana as the second name, but he gives no indication of the source from which he derived this name. The meaningless culi, which in the MSS. precedes the last name, is possibly a corruption of the missing tenth name. )

Regia,[*]()Cercitis, Murtea.[*]()Ex quibus bacca iucundissima est Posiae, [*]()speciosissima Regiae,[*]()sed utraque potius escae, quam oleo est idonea. Posiae [*]()tamen oleum saporis egregii, dum viride est, intra annum corrumpitur.[*]()Orchis [*]()quoque et Radius melius ad escam quam in liquorem stringitur. Oleum optimum Licinia dat, plurimum Sergia: omnisque olea maior fere ad escam, minor oleo est aptior.