Res Rustica

Idemque Poenus auctor probat vinacea permixta stercori depositis seminibus in scrobe admovere,[*]()quod illa provocent et eliciant novas radiculas: hoc per hiemem frigentem et umidam [*]()scrobibus inferre calorem tempestivum,[*]()ac per aestatem virentibus alimentum et umorem praebere.[*]()Si vero solum cui vitis [*]()committitur, videtur exile, longius arcessitam pinguem humum scrobibus inferre censet: quod an expediat, regionis annona operarumque ratio nos docebit.

Exigue umidum pastinatum sationi convenit; melius tamen vel arido quam lutoso semen committitur. Idque cum supra summam scrobem compluribus internodiis productum est, quod de cacumine superest, duabus gemmis tantum supra terram relictis amputatur, et ingesta humo scrobis completur.6 Coaequato deinceps7 pastinato malleolus ordinariis vitibus interserendus; 8 eumque sat erit medio spatio, quod vacat inter vites, per unam lineam depangere.

[*]()Sic enim melius et ipse convalescet,[*]()et ordinariis seminibus modice vacuum solum ad culturam praebcbitur. In eadem deinde linea, in qua viviradix obtinebit ordinem suum, praesidii [*](sic Schn.: in scrobem admovere M: scrobe an movere S: scrobeam (strobeam a) movere Aac: scrobem vires movere Ald., Gesn. )[*](et humidam M: ut humidam vulgo: ut (et ac) humum SAac, vett. edd. )[*](tempestivum M, et vulgo: tempestate SAac: calorem: tempestate ac, vett. edd. )[*](praebeat (prebeat Sa) SAac, vett. edd. )[*](civitatis SAac. )[*](completur Ald., Gesn.: completus codd., Schn. )[*](sic. codd., Ald., Gesn.: coaequatur; deinceps Schn.: scrobibus completis coaequato. Deinceps vett. edd. )[*](est add. vulgo; om. codd. )[*]( depangere M, et vulgo: depingere SAac, vett. edd. )[*]( convalescit codd. )

[*]()Tali consitioni Iulius Atticus abunde putat esse malleolorum sedecim milia. Nos tamen plus quattuor milibus conserimus, quia neglegentia cultorum magna pars deperit, et interitu seminum cetera, quae virent, rarescunt.

De positione surculi non minima disputatio fuit inter auctores. Quidam totum flagellum, sicut erat matri detractum, crediderunt sationi convenire; 4 idque per gemmas quinas vel etiam senas partiti, complures taleolas terrae mandaverunt. Quod ego minime probo; magisque assentior his auctoribus qui negaverunt esse idoneam frugibus superiorem partem materiae, solamque eam quae est iuncta cum veteresarmentoprobaverunt.Ceterum omnem sagittam repudiaverunt.

Sagittam rustici vocant novissimam partem surculi, sive quia longius recessit a matre, et quasi emicuit atque prosiluit, seu [*]()quia cacumine attenuata praedicti teli speciem gerit.

Hanc ergo prudentissimi agricolae negaverunt conseri debere, nec tamen sententiae suae rationem nobis prodiderunt; videlicet quia ipsis in re rustica multum callentibus prompta erat et ante oculos [*](propagari Gesn., Schn.: propagare codd. ) [*](vite S, Schn.: parte Ald., Gesn.: om. AacM, vett. edd. ) [*](distet SAacM: distent edd. ) [*](convenire M: convenirent SAac. ) [*](seu SAcM: sive a, ei vulgo. a Isidore (Orig. XVII. 5. 7) defines sagitta in the same terms; but Pliny has a different explanation (N.H. XVII. 156), tertium genus adiectum etiamnum expeditius sine calce, quod )

Sed hanc positionem damnavit [*]()usus. Nam quicquid ex vetere materia relictum erat, depressum atque obrutum celeriter umore putrescebat, proximasque radices teneras et vixdum prorepentes [*]()vitio suo enecabat;[*]()quod cum acciderat, superior pars seminis retorresccbat. Mox Iulius Atticus et Cornelius Celsus, aetatis nostrae celeberrimi auctores, patrem atque filium Sasernam secuti, quicquid residui fuit ex vetere palma per ipsam commissuram, qua nascitur materia nova, raserunt, [*]()atque ita cum suo capitulo sarmentum depresserunt.

Sed Iulius Atticus praetorto capite et recurvato, ne pastinum 5 effugiat, praedictum semen demersit. Pastinum autem vocant agricolae ferramentum bifurcum, quo semina panguntur. Unde etiam repastinari dictae sunt vineae veteres quae refodiebantur, haec enim propria appellatio restibilis vineti erat; nunc antiquitatis imprudens consuetudo [*](damnabit Ac. ) [*](prorepentes edd.: properentis SA: proparentis acM. ) [*](enecabat M: enecarat ac, et corr. ex enegarat S: enacarat A. ) [*](raserunt SAac, vett. edd.: resecuerunt vulgo. ) [*](pastinum Ald., Gesn., Schn.: pastinatum SAacM, vett. edd. a Here = the thick end or butt of the mallet-cutting, like the "head" of a mallet. )

Vitiosa est, ut mea fert opinio. Iulii Attici satio, quae contortis capitibus malleolum recipit; eiusque rei vitandae non una ratio [*]()est. Primum quod nulla stirps ante quam deponatur vexata et infracta melius provenit quam quae integra et inviolata sine iniuria deposita est; deinde quicquid recurvum et sursum versus spectans [*]()demersum est, cum tempestivum eximitur, in modum hami repugnat obluctanti fossori, et velut uncus infixus solo, ante quam extrahatur, pracrumpitur. Nam fragilis est ea parte materia, qua torta et recurvata, cum deponeretur, ceperat vitium; propter quod praefractam maiorem partem radicum amittit.

Sed ut incommoda ista praeteream, certe illud, quod est inimicissimum, dissimulare nequeo; nam paulo ante, cum de summa parte sarmenti disputarem, quam sagittam dixeram vocitari, colligebam fere intra quintam vel sextam gemmam,quae sint proximae veteri sarmento,