Res Rustica

Sequitur opus vineae conserendae, quae vel vere vel autumno tempestive deponitur: vere melius, si aut pluvius aut frigidus status caeli est, aut ager pinguis, aut campestris et uliginosa planities; rursus autumno, si sicca, si calida est aeris qualitas, si exilis atque aridus campus, si macer praeruptusve collis. Vernaeque positionis dies fere quadraginta sunt ab Idibus Februariis usque in aequinoctium; rursus autumnalis ab Idibus Octob. in Kalendas Decembres.

Sationis autem duo genera, malleoli vel viviradicis, quod utrumque ab agricolis usurpatur; et in provinciis magis malleoli, neque enim seminariis student [*](supposuimus ac. ) [*](deducit S1AcM, et omnes ante Gesn. ) [*](et fusus SAac: effusus M. a The line and plummet, sometimes suspended from the apex of a triangular frame, formed a simple level (libella). b I.e., the new land, when so trenched in successive strips of the same dimensions, comes gradually to resemble a field that is kept in cultivation, though temporarily out of production. )

quoniam plurimis dotibus praestat viviradix: nam minus interit, cum et calorem et frigus, ceterasque tempestates propter firmitatem facilius sustineat; deinde adolescit maturius. Ex quo [*]()evenit ut celerius quoque sit tempestiva edendis fructibus; tum etiam nihil dubium est saepius [*]()translatam.[*]()Potest tamen malleolus protinus in vicem viviradicis conseri soluta et facili terra; ceterum densa et gravis utique vitem desiderat.

Seritur ergo prius emundata inoccataque et aequata pastinatione, macro solo quinis pedibus inter ordines omissis, mediocri senis. In pingui vero septenum pedum spatia danda sunt, quo largiora vacent intervalla per quae frequentes prolixaeque materiae diffundantur. Haec in quincuncem vinearum metatio expeditissima ratione conficitur: quippe linea per totidem pedes, quot destinaveris interordiniorum spatiis, purpura vel quolibet alio conspicuo colore insuitur; eaque sic denotata per repastinatum 4 intenditur, et iuxta purpuram calamus defigitur.5

Atque ita paribus spatiis ordines diriguntur. Quod deinde cum est factum, fossor insequitur, scrobemque alternis omissis in ordinem spatiis a calamo ad proximum calamum non minus altum quam duo pedes et semissem planis locis refodit, acclivibus in [*](ex quo M, Ald., Gesn., Schn.: quod SAac, vett. edd. ) [*](saepius om. a. ) [*](translatam Ursinus: translatum codd., ei vulgo. ) [*](repastinationem c. ) [*](deficitur SA. a Because the quickset, having an established root system, is planted in a greater variety of soils than is the rootless cutting. b Cf. Palladius, III. 9. 10. )

Satoris autem officium est, primum quam recentissimam, et si fieri possit, eodem momento quo serere velit, de seminario transferre plantam diligenter exemptam et integram; deinde eam velut veteranam vatem totam exputare, et ad unam materiam firmissimam redigere, nodosque et cicatrices adlevare; si quae etiam radices, quod maxime cavendum est ne fiat in eximendo, laboraverint, [*]()eas amputare; sic deinde curvatam deponere ne duarum vitium radices implicentur. Id enim vitare facile est per imum solum iuxta diversa latera fossarum dispositis paucis lapidibus, qui singuli [*]()

non excedant quinquelibrale pondus. Hi videntur, ut Mago prodit, et aquas hiemis et vapores aestatis propulsare radicibus: quem secutus Vergilius tutari semina et muniri [*]()sic praecipit: Aut lapidem bibulum aut squalentes infode conchas. et paulo post: Iamque reperti Qui saxo super atque ingentis [*]()pondere testae Urgerent: [*]()hoc effusos munimen ad imbres, Hoc ubi hiulca siti findit canis aestifer arva. [*](dipondium c: dipundium SA: clipundium a. ) [*](lavoverint SA: levaverint c, vett. edd. ) [*](singulis Aac. ) [*](munire SAaM. ) [*](ingenti S: repertis (reperti a) qui super atque incentis (vincentis c, in gentis a) Aac. ) [*](teste urgeret M: testa urgetur S: testa re urgetur A: testa reurgetur ac; deinde et fusos SAac. a Cf. De Arb. 4. 4 and Palladius. III. 10. 2-3. b Georg. II. 348. c Ibid. 350-353. )

Idemque Poenus auctor probat vinacea permixta stercori depositis seminibus in scrobe admovere,[*]()quod illa provocent et eliciant novas radiculas: hoc per hiemem frigentem et umidam [*]()scrobibus inferre calorem tempestivum,[*]()ac per aestatem virentibus alimentum et umorem praebere.[*]()Si vero solum cui vitis [*]()committitur, videtur exile, longius arcessitam pinguem humum scrobibus inferre censet: quod an expediat, regionis annona operarumque ratio nos docebit.

Exigue umidum pastinatum sationi convenit; melius tamen vel arido quam lutoso semen committitur. Idque cum supra summam scrobem compluribus internodiis productum est, quod de cacumine superest, duabus gemmis tantum supra terram relictis amputatur, et ingesta humo scrobis completur.6 Coaequato deinceps7 pastinato malleolus ordinariis vitibus interserendus; 8 eumque sat erit medio spatio, quod vacat inter vites, per unam lineam depangere.

[*]()Sic enim melius et ipse convalescet,[*]()et ordinariis seminibus modice vacuum solum ad culturam praebcbitur. In eadem deinde linea, in qua viviradix obtinebit ordinem suum, praesidii [*](sic Schn.: in scrobem admovere M: scrobe an movere S: scrobeam (strobeam a) movere Aac: scrobem vires movere Ald., Gesn. )[*](et humidam M: ut humidam vulgo: ut (et ac) humum SAac, vett. edd. )[*](tempestivum M, et vulgo: tempestate SAac: calorem: tempestate ac, vett. edd. )[*](praebeat (prebeat Sa) SAac, vett. edd. )[*](civitatis SAac. )[*](completur Ald., Gesn.: completus codd., Schn. )[*](sic. codd., Ald., Gesn.: coaequatur; deinceps Schn.: scrobibus completis coaequato. Deinceps vett. edd. )[*](est add. vulgo; om. codd. )[*]( depangere M, et vulgo: depingere SAac, vett. edd. )[*]( convalescit codd. )

[*]()Tali consitioni Iulius Atticus abunde putat esse malleolorum sedecim milia. Nos tamen plus quattuor milibus conserimus, quia neglegentia cultorum magna pars deperit, et interitu seminum cetera, quae virent, rarescunt.

De positione surculi non minima disputatio fuit inter auctores. Quidam totum flagellum, sicut erat matri detractum, crediderunt sationi convenire; 4 idque per gemmas quinas vel etiam senas partiti, complures taleolas terrae mandaverunt. Quod ego minime probo; magisque assentior his auctoribus qui negaverunt esse idoneam frugibus superiorem partem materiae, solamque eam quae est iuncta cum veteresarmentoprobaverunt.Ceterum omnem sagittam repudiaverunt.

Sagittam rustici vocant novissimam partem surculi, sive quia longius recessit a matre, et quasi emicuit atque prosiluit, seu [*]()quia cacumine attenuata praedicti teli speciem gerit.