Res Rustica

ut malleolo quoque, qui opportuno loco natus est, fecunditatis vis adsit, etiam si interim cesset a partu.

Nec ego abnuerim hoc me instituisse argumentari; sed et illud maxime profiteor, palmitem quamvis frugifera parte enatum, si fructum non attulerit, ne vim quidem [*](primordii S, Sobel. ) [*](hanc edd.: hoc codd., Sobel. ) [*](macine A: imagine, et deinde specie S: imagine (specie) Sobel. ) [*](insisteret SAacM. ) [*](caules et om. SAa: et om. cM. ) [*](laboravimus Aa. a Cf. Cicero, Tusc. Disp. I. 18. 42, I. 20. 47. )

Itaque ut ad consuetudinem agricolarum revertar, eiusmodi surculos, qui nihil attulerint,[*]()spadones appellant; quod non facerent, nisi suspicarentur inhabiles frugibus. Quae et ipsa appellatio rationem mihi subiecit non eligendi malleolos quamvis probabili parte vitis enatos, si fructum non tulissent, quamquam et hos ipsos [*]()sciam non in totum sterilitate affectos. Nam confiteor pampinarios quoque, cum e duro processerint,[*]()tempore anni sequentis adquirere fecunditatem, et ideo in resecem summitti,

ut progenerare possit. Verum eiusmodi partum comperimus non tam ipsius resecis quam materni esse muneris. Nam quia inhaeret stirpi suae, quae est natura ferax, mixtus adhuc parentis elementis,[*]()et fecundis [*]()partus [*]()seminibus ac velut altricis uberibus eductus, paulatim fructum ferre condiscit. At quae citra naturae quandam pubertatem immatura [*](repugnant Aa: repugnet c. ) [*](omni SAa: omnium cM, edd. ) [*](sic codd., vett. edd.: quoque esse fetu vulgo. ) [*](tulerint SA. ) [*](ipsos om. AacM. ) [*](processerint acM, vett. edd. (cf. IV. 21. 3): e duroto cesserint (ceserint S) SA: prorepserint vulgo. ) [*](elementis SacM, vett. edd., Sobel: elimentis A: alimentis vulgo. ) [*](fecundis (foecundis vett. edd.) SAa, Sobel: foecundi cM, et vulgo. ) [*](partus SaM, et vulgo: pastus Ac, vett. edd., Sobel. )

Quare magnopere censeo in eligendis seminibus adhibere curam, ut e [*]()fructuosa parte [*]()vitis palmites legamus eos qui futuram fecunditatem iam dato [*]()fructu promittunt; nec tamen contenti simus singulis uvis, maximeque probemus eos [*]()qui numerosissimis fetibus conspiciuntur. An non [*]()opilionem laudabimus ex ea matre subolem propagantem, quae geminos enixa sit; et caprarium summittentem fetus earum pecudum, quae trigemino partu commendantur?Videlicet quia sperat [*]()parentum fecunditati responsuram.

Et nos sequemur in vitibus hanc ipsam rationem, tanto quidem magis quod compertum habemus naturali quadam malignitate desciscere interdum quamvis diligenter probata semina; idque nobis poeta velut surdis veritatis inculcet dicendo,[*]()Vidi lecta diu, et [*]()multo spectata labore Degenerare tamen, ni vis humana quotannis Maxima quaeque manu legeret.Sic omnia fatis In peius ruere, ac retro sublapsa referri. [*](uti acM, et vulgo ante Schn. ) [*](curam parte om. S. ) [*](toto cM, et vulgo ante Schn. ) [*](eos om. SAacM. ) [*](non om. SAac, vett. edd. ) [*](sic Pontedera, Schn.: speret SA: speret et a: semper et c: semper M: quasi semper sit cett. edd. ) [*](incolcet diligendo SA: indulget dicendo c. ) [*](Vidi lecta diu, et] videlicet adiuvet A. a Here a general term including any propagative portion of a plant, true seeds, cuttings, quicksets, layers, etc. (except buddings and grafts). )

Si modo longi temporis observatione comperimus, quod certe comperimus, eum malleolum, qui quattuor uvas tulerit, deputatum et in terram depositum, a fecunditate materna sic degenerare ut interdum singulis, non numquam etiam binis uvis minus adferat;

in quantum autem censemus defeeturos [*]()eos, qui binos aut fere singulos fetus in matre tulerint, cum etiam feracissimi translationem saepe reformident? [*]()Itaque huius rationis demonstratorem magis esse me quam inventorem, libenter profiteor, ne quis existimet fraudari maiores nostros laude merita. Nam id ipsum sensisse[*]()eos non dubium est, quamvis nullo alio scripto proditum, exceptis quos rettulimus numeros [*]()Vergili, et sic [*]()tamen ut de seminibus leguminum praecipiatur.

Cur enim aut e duro natam virgam, aut etiam ex fecundo malleolo, quem ipsi probassent, decisam sagittam repudiabant, si nihil interesse ducebant ex quo loco semina legerentur? Num [*]()quia vim fecunditatis certis quasi membris inesse non dubitabant, idcirco pampinarium et sagittam velut inutiles ad deponendum prudentissime damnaverunt? Quod si ita est, nihil dubium est multo [*](agricolatione spatione SA: in totam agricolationis rationem ii/, et vulgo ante Schn.: in tota agricolationis satione Sobel. ) [*](despecturos SAc, vett. edd. ) [*](formident SAa, vett. edd. ) [*](censuisse M, Ald., Gesn. ) [*](numeros S, Schn.: numeris A: metris acM: quae r. metris plerique edd. ) [*](hic ac, edd. ante Schn. ) [*](Nunc SAcM, Ald., Gesn. )

qui frugifero loco natus fructum non attulisset. Nam si sagittam, id est superiorem partem malleoli, vituperandam censebant, cum esset eadem pars surculi frugiferi, quanto magis vel ex optima [*]()vitis parte natum flagellum, si est sterile, improbatum ab his ratio ipsa declarat? Nisi tamen, quod est absurdum, crediderunt eum [*]()translatum et abscissum a sua stirpe, destitutumque materno alimento, frugiferum, qui in [*]()ipsa matre nequam fuisset.[*]()Atque haec et forsitan pluribus dicta sint [*]()quam exigebat ratio veritatis; minus tamen multis quam postulabat prave detorta et inveterata opinio rusticorum.