Res Rustica

Quaedam etiam subterraneae pestes adultas segetes radicibus subsectis enecant. Id ne. fiat, remedio est aquae mixtus sucus herbae, quam rustici sedum appellant, nam hoc medicamine una nocte semina macerata iaciuntur.Quidam cucumeris anguinei umorem ex- [*](Sed om. SA, Schn. ) [*](glabrertibua R pauci, et vulgo ante Schn. ) [*](ea (eam, ea in) glabreta R plerique, et vulgo: eam glaeba SA: eam (ea in a) gleba ad: eam glaebam Lundström. ) [*](alia quae S, Lundström: aliquae A: aliqua R, et vulgo. ) [*](negat SA. a Cf. II. 6. 3. )

Nam quod ait Celsus, ubi mediocris est fructus, optimam quamque spicam legere oportet separatimque ex ea semen reponere; cum rursus amplior messis provenerit, quicquid exteretur, capisterio expurgandum erit, et semper, quod propter magnitudinem ac pondus in imo subsederit, ad semen reservandum. Nam id plurimum prodest, quia quamvis celerius locis umidis, tamen etiam siccis frumenta degenerant, nisi cura talis adhibetur.[*]()

Neque enim dubium est ex robusto semine posse fieri non robustum; quod vero protinus ex levi [*]()natum sit, numquam robur accipere manifestum est, ideoque Vergilius cum et alia tum et hoc de seminibus praeclare sic disseruit: Vidi lecta diu et multo spectata labore Degenerare tamen, ni vis humana quotannis Maxima quaeque manu legeret; sic omnia fatis In peius ruere ac retro sublapsa referri. [*](habeto R plerique. ) [*](sic SA1, Lundström: adhibeatur R, et vulgo. ) [*](exile R, et vulgo ante Schn. a Cf. Varro, R.R. I. 2. 25. b Georg. I. 197-200. )

Granum autem rutilum si, cum est diffissum, [*]()eundem colorem interiorem habet, integrum esse non dubitamus; quod extrinsecus albidum, intus etiam candidum conspicitur,[*]()leve ac vanum intellegi debet. Nec nos tamquam optabilis agricolis fallat siligo, nam hoc tritici vitium est et, quamvis candore praestet, pondere tamen vincitur. Verum in umido statu caeli recte provenit et ideo locis manantibus magis apta est. Nec tamen ea [*]()longe nobis aut magna difficultate requirenda est, nam omne triticum solo uliginoso post tertiam sationem convertitur in siliginem.

Proximus est his frumentis usus hordei, quod rustici hexastichum, quidam etiam cantherinum appellant, quoniam et omnia animalia, quae ruri sunt, melius quam triticum pascit et hominem salubrius quam malum triticum,[*]()nec aliud in egenis rebus magis inopiam defendit. Seritur soluta siccaque terra et vel praevalida vel exili, quia constat arva segetibus eius macescere; [*]()propter quod pinguissimo agro, cuius nimiis [*]()viribus noceri non possit, aut macro, cui nihil aliud, committitur.

Altero sulco seminari debet post aequinoctium, media fere sementi, si laeto solo, si gracili, maturius. Iugerum quinque modios occupabit.[*]()Idque ubi [*](diffusum AR. ) [*](sic Lundstrōm cum codd.: conspicitur candidum vulgo. ) [*](ea om. SA. ) [*](ait. pascit (cibat M) post triticum add. R. ) [*](marcescere A2R pauci, Lundström: manascere A1: manescere S. ) [*](nimis SAa, Schn., Lundstrōm. ) [*]( modii occupabunt Ald., Gesn., Schn.; sect modiis occupabit maluit Schn. in not., ex Pallad., Sept. 4. )

Alterum quoque genus hordei est, quod alii distichum, Galaticum nonnulli vocant, ponderis et candoris eximii, adeo ut tritico mixtum egregia cibaria familiae praebeat. Seritur quam pinguissimis, sed frigidis locis circa Martium mensem; melius tamen respondet si clementia hiemis permittit, cum seminatur circa Idus Ianuarias.Iugerum sex modios postulat.

Inter frumenta etiam panicum ac milium ponenda eunt, quamvis iam leguminibus ea contribuerim, nam multis regionibus cibariis eorum coloni sustinenti.[*]()Levem solutamque humum desiderant, nec in sabuloso solo, sed in harena quoque proveniunt, modo umido caelo vel riguo solo;nam siccum cretosumque reformidant.

Ante ver seri [*]()non possunt, quoniam teporibus maxime laetantur; ultima tamen parte Martii mensis commodissime terrae committuntur. Nec impensa gravi rationem [*]()cultoris onerant, quippe sextariis fere quattuor iugerum implent; frequentem tamen exigunt sar- [*](hisdemque vel his denique R plerique. ) [*](de om. Sa. ) [*](sustinerentur A. ) [*](versari A2R, vett. edd. ) [*](sationem vel sartionem R. a " two-rowed." b The Sarmatians, says Pliny (N.H. XVIII. 100), lived chiefly on millet porridge, made with mare's milk or with blood drawn from the thigh of a horse; while the Ethiopians knew of no other grains than millet and barley. Panic was used by )

Panis ex milio conflatur, qui antequam refrigeseat, sine fastidio potest absumi. Panicum pinsitum [*]()et evolutum furfure, sed milium [*]()quoque pultem quamvis in copia [*]()maxime cum lacte [*]()non fastidiendam praebet.

Quoniam de frumentis abunde praecepimus, de leguminibus deinceps disseremus.8 Lupini prima ratio est, quod et minimum operarum absumit et vilissime emitur et maxime ex iis, quae seruntur, iuvat agrum. Nam vineis iam 9 emaciatis et arvis optimum stercus praebet ac vel effeto solo provenit vel repositum in granario patitur aevum. Boves per hiemem coctum maceratumque probe alit; famem quoque, si sterilitas annorum incessit, hominibus commode propulsat.

Spargitur statim ex area, atque id solum omnium leguminum non desiderat requiem in horreo, [*]()sive Septembri mense ante aequinoctium seu protinus a Kalendis Octobribus crudis novalibus ingeras; et qualitercumque obruas, sustinet coloni neglegentiam. Teporem tamen autumni desiderat, ut celeriter confirmetur, nam si [*](sarritionem plerique edd. ante Lundstrōm. ) [*](aestibus om. SA. ) [*](sic SAM, Lundström: ad (as) siccavemnt vel ad(as)sic-caverint R plerique: assiccaverint vett. edd.: assiccata fuerint Ald., Gesn., Schn. ) [*](pinsatum R plerique. ) [*](sed et milium Ald., Gesn., Schn. ) [*](quavis in copia Schn., praeeunte Pontedera: quavis inopia Ald., Gesn. ) [*](maxime cum lacte om. S (in marg. man. ait.) A. ) [*]( sic S, Lundström: disseramus AR, et vulgo. ) [*]( iam om. SA. ) [*]( in horreo om. SA. )

Reliquum quod semini superest, in tabulatum, quo fumus pervenit, optime reponas, [*]()quoniam si umor invasit, vermes gignit; qui simul atque oscilla lupinorum adederunt, [*]()reliqua pars enasci non potest. Id, ut dixi, exilem amat terram et rubricam praecipue, nam cretam reformidat limosoque non exit agro.

Iugerum decem modios [*]()occupat. Ab hoc recte phaselus terrae mandabitur vel in vetereto [*]()vel melius pingui et restibili agro, nec amplius quattuor modiis iugerum obseretur.[*]()Similis quoque ratio est pisi, quod tamen facilem et solutam terram desiderat tepidumque locum et caelum frequentis umoris. Eadem mensura iugerum vel modio minus quam phaselum licet obserere primo tempore sementis ab aequinoctio autumnali.[*]()

Fabae pinguissimus locus vel stercoratus destinetur [*]()et si veteretum erit in valle situm, quod a superiore parte sucum accipit. Prius autem iaciemus [*]()semina, deinde proscindemus terram proscissamque in liram revocabimus occabimusque, quo altius largiore humo contegatur; nam id plurimum refert, ut radices enatorum seminum penitus demersae sint.