Res Rustica

Boves cum ab opere disiunxerit, substrictos confricet, manibusque comprimat dorsum et pellem revellat nec patiatur corpori adhaerere, quia et 2

genus morbi maxime est armentis noxium. Colla subigat merumque faucibus, si aestuaverint, infundat; satis autem est singulis vini [*]()sextarios praebere. Sed ante ad praesaepia boves religari non expedit, quam sudare atque anhelare desierint. Cum deinde tempestive potuerint vesci, non multum nec universum cibum, sed partibus et paulatim praebere convenit.Quem cum absumpserint, ad aquam duci [*](si stringuntur scripsi: nisi (ex -nt si?) stringantur (astringantur M) codd., vett. edd., Lundström: refrigerentur Ald., Gesn., Schn. ) [*](et SAR: id edd. ante Schn. ) [*]( binos Ald., Gesn., Schn. a I.e. the part of the neck embraced by the bow of the yoke. )

Pingues campi, qui diutius continent aquam, proscindendi sunt anni tempore iam incalescente, cum omnis herbas ediderint neque adhuc earum semina maturuerint; sed tam frequentibus densisque sidcis arandi sunt, ut vix dinoscatur, in utram partem vomer actus sit, quoniam sic omnes radices herbarum perruptae necantur.

Sed et compluribus iterationibus sic resolvatur vervactum in pulverem, ut vel nullam vel exiguam desideret occationem, [*]()cum seminavimus. [*]()Nam veteres Romani dixerunt male subactum agrum, qui satis frugibus occandus sit.

Eum porro an recte aretur frequenter explorare debet agricola, nec tantum visu, qui fallitur non numquam superfusa terra latentibus scamnis, verum etiam tactu, qui minus decipitur cum solidi rigoris admota pertica transversis sidcis inseritur. Ea si aequaliter ac sine offensatione [*]()penetravit, manifestum est totum solum deinceps esse motum; sin autem subeunti durior aliqua pars obstitit, crudum vervactum esse demonstrat. Hoc cum saepius bubulci fieri vident, non committunt scamna facere. [*](occasionem SA, et R plerique. ) [*](seminabimus S, vett. edd.: seminaverimus vulgo ante Lundström. ) [*](offensione Ald., Gesn., Schn. a Vervactum is defined by Varro (R.R. I. 44. 2) as land that sometimes rests between crops, while land that is worked every year is called restibilis. Pliny, N.H. XVIII. 76, quod vere semel aratum est, a temporis argumento vervactum vocatur. b Cf. Palladius, II. 3. 2. 128 )

Quo tempore cum arati fuerint, viginti [*]()diebus interpositis circa solstitium, quod est nonum vel octavum Kalendas Iulias, iteratos esse oportebit ac deinde circa Septembris Kalendas tertiatos; quoniam in id tempus ab aestivo solstitio convenit inter peritos rei rusticae non esse arandum, nisi si magnis, ut fit non numquam, subitaneis imbribus quasi hibernis pluviis terra permaduerit.

Quod cum accidit, nihil prohibet quo minus mense Iulio vervacta subigantur. Sed quandoque [*]()arabitur, observabimus ne lutosus ager tractetur neve exiguis nimbis semimadidus, quam terram rustici variam cariosamque appellant; ea est cum post longas siccitates levis pluvia superiorem partem glaebarum madefecit, inferiorem non attigit. Nam quae limosa versantur arva, toto anno desinunt posse tractari nec sunt habilia sementi aut occationi aut sationi; [*]()at rursus, quae varia subacta sunt, continuo triennio sterilitate adficiuntur.

Medium igitur temperamentum maxime sequamur in arandis agris, ut neque suco careant nec abundent uligine; quippe nimius umor, ut dixi, limosos lutososque reddit, at qui siccitatibus aruerunt, expediri probe non possunt. [*](viginti om. AR, edd. ante Schn. ) [*](quandocumque M, edd. ante Gesn. ) [*](sarritioni Schn., praeeuntibus Ursino et Pontedera. a I.e. after April 13th. Cf. Palladius, V (April). 2. 4. b June 23rd or 24th. c September 1st. )