Res Rustica

At ego, cum aut magnitudinem totius rei quasi [*](arcessiebantur S, Lundström: arcessabantur A. ) [*](hosticis SA. ) [*]( parcius SA. ) [*](cultus R. ) [*]( nullis S: nullo R. )

Nam qui se in hac scientia perfectum volet profiteri, sit oportet rerum naturae sagacissimus, declinationum mundi non ignarus, ut exploratum habeat quid cuique plagae conveniat, quid repugnet. Siderum ortus et occasus memoria repetat, ne imbribus ventisque imminentibus opera incohet laboremque frustretur.

Caeli et anni praesentis mores intueatur, neque enim semper eundem velut ex praescripto habitum gerunt, nec omnibus annis eodem vultu venit aestas aut hiems, nec pluvium semper est ver aut umidus autumnus; [*]()quae praenoscere sine lumine animi et sine exquisitissimis disciplinis non quemquam posse crediderim. Iam ipsa terrae varietas et cuiusque soli habitus quid nobis neget,

quid promittat, paucorum est discernere. Contemplatio vero cunctarum in ea disciplina partium quoto [*]()cuique contingit,[*]()ut et segetum arationumque perciperet usum et varias dissimillimasque terrarum species pernosceret—quarum non nullae colore, non nullae qualitate fallunt, atque in aliis regionibus nigra terra, quam pullam vocant, ut in Campania, est laudabilis, in his [*]()pinguis lubrica [*]() [*](subtilitatem dispicio (dispitio S) SA, Lundstrōm: numerum recenseo R, alii. ) [*](excipiat M. ) [*](umidum autumnum Lundström, cum SA et R plerisque ut vid. ) [*](quoto Madvig, "forsitan recte" dicit Lundstr¯m: quanto SA, Schn., Lundstrōm: quando Gesn., cum Ald., sed quanto vel quoto maluit: quid R. ) [*](contingit SA et R plerique, et edd. ante Schn.: contingent M: contigit duo codd. dett., Schn., Lundstrōm. ) [*]( his 8A, Lundstrōm: aliis R, et vulgo. ) [*]( lubrica SAR Lundstrōm: rubrica alii. )

quid recusaret collis, quid campestris positio, quid cultus, quid silvestris ager, quid umidus et graminosus, quid siccus et spurcus, rationem quoque dispiceret et in arboribus vineisque, quarum infinita sunt genera, conserendis ac tuendis et in pecoribus parandis conservandisque, quoniam et hanc adscivimus quasi agri culturae partem, cum separata sit ab agricolatione pastoralis scientia? Nec ea tamen simplex, quippe aliud exigit equinum atque aliud bubulum armentum, aliud pecus ovillum, et in eo ipso dissimilem rationem postulat Tarentinum atque hirtum;

aliud caprinum, et id ipsum aliter curatur mutilum et raripilum, aliter cornutum et saetosum, quale est in Cilicia. Porculatoris vero et subulci diversa professio, diversae pastiones, nec eundem glabrae sues densaeque caeli statum nec eandem educationem cultumve quaerunt.

Et ut a pecoribus recedam, quorum in parte avium cohortalium et apium cura posita est, quis tanti studii fuit, ut super ista, quae enumeravimus, tot nosset [*]()species insitionum, tot putationum, tot pomorum holerumque cultus exerceret, tot [*](Numidiaque Lundstrōm: numidia codd., et plerique edd.: Numidiae Schn. ) [*](nosceret R. a In Asia Minor, south of the Propontis (Sea of Marrnara); now a part of Turkey. b On the sheep of Tarentum (in southern Italy) see VII. 4, and Palladius, XII (November) 13. 5.Sheep of this breed were covered with skins to protect their fine wool; cf. Varro, R.R. II. 2. 18, and Horace, Od. II. 6. 10. )

Post hanc tam multarum tamque multiplicum rerum praedicationem non me praeterit, si, quem desideramus agricolam quemque describemus,[*]()exegero a participibus agrestium operum, tardatum iri [*]()studia discentium, qui tam variae tamque vastae scientiae desperatione conterriti nolent [*]()experiri,

quod se consequi posse diffident. Verum tamen, quod in Oratore iam M. Tullius rectissime dixit, par est eos, qui generi humano res utilissimas conquirere et perpensas exploratasque memoriae tradere concupierint, cuncta temptare.[*]()Nec si vel illa praestantis ingenii vis vel inclitarum artium defecerit instrumentum, confestim debemus ad otium et inertiam devolvi, sed quod sapienter speraverimus,[*]()perseveranter consectari. Summum enim columen [*]()adfectantes satis honeste vel in secundo fastigio conspiciemur.

An [*]()Latiae Musae non solos adytis suis [*]()Accium et Vergilium recepere, sed eorum et [*](negligantur R plerique, edd. ante lundstrōm. ) [*](coeperunt R aliquot, edd. ante Lundstrōm. ) [*](describemus codd., vett. edd., Lundstrōm: deacribimus vulgo. ) [*](tardatum iri omnes post Ald.: tardat ut rei SA et R plerique: tardi ab rei studio discedent M. ) [*](nolent M, edd.: nollent SA et R plerique. ) [*](tentare R plerique, edd. ante Lundstrōm. ) [*](sic codd., Lundstrōm: speravimus vulgo. ) [*](culmen AR, edd. ante Lundstrōm. ) [*](Nam Schneider ex Cie. Orat. 1. ) [*](om. S. )

Ac ne minoris quidem famae opifices per tot iam saecula videmus laborem suum destituisse, qui Protogenen Apellenque cum Parrhasio mirati sunt, nec pulchritudine Iovis Olympii Minervaeque Phidiacae sequentis aetatis attonitos piguit experiri Bryaxin, Lysippum, Praxitelen, Polyclitum, quid efficere aut quousque progredi possent. Sed in omni genere scientiae et summis admiratio veneratioque et inferioribus merita laus contigit.

Accedit huc, quod illi, quem nos perfectum esse volumus agricolam, si quidem artis consummatae non sit, nec [*]()in universa rerum natura sagacitatem Democriti vel Pythagorae fuerit consecutus, et in motibus astrorum ventorumque Metonis providentiam vel Eudoxi et in pecoris cultu doctrinam Chironis ac [*](Catulo R nonnulli, Ald., Gesn.: Catullo R pauci. ) [*](sic vulgo: consummatae sit et Lundstrōm cum vett. edd. et codd. vt videtur (praeter consummataest S). a Cf. Cicero, Ad Fam. IX. 21. 1. b Five famous Roman orators, younger contemporaries of Cicero. c Homer. d Three celebrated Greek painters of the fourth century B.C. c I.e. the chryselephantine statue of Zeus at Olympia and of Athena in the Parthenon. f Bryaxis, Lysippus and Praxiteles (all of the fourth cent. B.C.) and Polyclitus (fifth cent, B.C.) were, like Phidias who overtopped them, distinguished Greek statuaries. )

Potest enim nec subtilissima nec rursus, quod aiunt, pingui Minerva res agrestis administrari. Nam illud procul vero est, quod plerique crediderunt, facillimam esse nec ullius acuminis rusticationem. De cuius universitate nihil attinet plura nunc disserere, quoniam1 quidem cunctae partes eius destinatis aliquot voluminibus explicandae sunt, quas ordine suo tunc demum persequar, cum praefatus fuero quae reor ad universam disciplinam maxime pertinere.