Res Rustica

Quod ego praeceptum, si posset his temporibus observari, non immutarem. Nunc quoniam [*]()plerosque nostrum civilis ambitio saepe evocat ac saepius detinet evocatos, sequitur ut suburbanum praedium commodissimum esse putem, quo vel [*]()occupato cotidianus excursus facile post negotia fori contingat.[*]()

Nam qui longinqua, ne dicam transmarina rura mercantur, velut heredibus patrimonio suo et,[*]()quod gravius est, vivi cedunt servis suis, quoniam quidem et illi tam longa dominorum distantia corrumpuntur et corrupti [*]()post flagitia, quae commiserunt, sub exspectatione successorum rapinis magis quam culturae [*]()student.

Censeo igitur in propinquo agrum mercari, quo et frequenter dominus veniat et frequentius venturum se,7 quam sit venturus, denuntiet. Sub hoc enim metu cum familia vilicus erit in officio. Quicquid vero dabitur occasionis, ruri moretur, quae non sit mora segnis nec umbratilis. Nam diligentem patrem familiae decet agri sui particulas omnis et omni tempore anni frequentius circumire, quo prudentius naturam 8 soli sive in frondibus et herbis sive iam maturis frugibus contempletur, nec ignoret quicquid in eo recte fieri poterit.

Nam illud vetus est Catonis agrum pessime mulcari,[*]()cuius dominus quid in eo [*](quom vel cum R, ut saepe. ) [*](ut SA: velut R pauci. ) [*]( contingant S. ) [*](vel Schn. cum Gronovio. ) [*](corruptis SA, et R plerique. ) [*](culturis R aliquot, Schn. ) [*](se venturum ante Lundstrōm. ) [*](natura SA. ) [*](multari R plerique, et vulgo: mulctari R pauci, vett. edd. a Cf. Pliny, N.H. XVIII. 7. )

Quod si voto fortuna subscribit,[*]()agrum habebimus salubri caelo, uberi glaeba, parte campestri, parte alia collibus vel ad orientem vel ad meridiem molliter devexis; terrenisque aliis [*]()atque aliis silvestribus et asperis, nec procul a mari vel navigabili flumine, quo deportari fructus et per quod merces invehi possint. Campus in prata et arva salictaque et harundineta digestus aedificio subiaceat.

Colles alii vacui arboribus, ut solis segetibus serviant; quae tamen modice siccis ac pinguibus campis melius quam praecipitibus locis proveniunt, ideoque etiam celsiores agri frumentarii planitias habere et quam mollissime devexi ac simillimi debent esse campestri positioni. Alii deinde colles olivetis vineisqueb [*]()et earum futuris pedamentis vestiantur, materiam lapidemque, si necessitas aedificandi coegerit, nec minus pecudibus pascua praebere possint, tum rivos decurrentes in prata et hortos et salicta villaeque aquas salientes demittant.

Nec absint greges armentorum ceterorumque quadrupedum [*]()culta et dumeta pascentium. [*](subriserit vel surriserit R plerique: subscripserit vulgo. ) [*](aliis cultis (deest codd.) Gesn.: aliis ac cultis Schn. ) [*](vinetisque R, plerique edd. ) [*](quadripedum SAa, Lundstrōm. a Not found in Cato as now extant; but cf. the sentiment of Cato, 2, and especially 5. 2, where the overseer is enjoined not to consider himself wiser than his master. Pliny (N.H. XVIII. 36), after citing the instructions of Cato as to the qualifications for an overseer, considers it sufficient to add )

Porcius quidem Cato censebat inspiciendo agro 1 praecipue duo esse consideranda, salubritatem caeli et ubertatem loci; quorum si alterum deesset ac nihilo minus quis vellet incolere mente esse captum atque eum ad agnatos et gentiles deducendum.

Neminem enim sanum debere facere sumptus in cultura sterilis soli, nec rursus pestilenti quamvis feracissimo pinguique agro dominum ad fructus pervenire. Nam ubi sit cum Orco ratio ponenda, ibi non modo perceptionem fructuum, sed et vitam colonorum esse dubiam vel potius mortem quaestu certiorem.

Post haec duo principalia subiungebat illa non minus intuenda: viam, aquam, vicinum.[*]()Multum conferre agris iter commodum: primum, quod est maximum, ipsam praesentiam domini, qui libentius commeaturus sit, si vexationem viae non reformidet; deinde ad invehenda et exportanda utensilia, quae res frugibus conditis auget pretium [*](sic Lundstrōm cum S (m. pr.) et R nonnullis: censebat in inspiciendo agro 8 (m. ait.) A et R nonnulli: censebat in emendo inspiciendo agro cod. Lips. Bibi. Comm. I.f. 13: c. i. e. inspiciendoque a. vulgo. ) [*](vicinam R: viam et aquam vicinam vett. edd: v. et a. et vicinum vulgo. a The substance of these words is found in Cato I. 2-3; but the passage as a whole bears a closer resemblance to Varro, R.R. I. 2. 8. b A legal expression. Cf. Varro, loc. cit., quorum si alterutrum decolat et nihilo minus quis vult colere, mente est captus adque agnatos et gentiles est deducendus. Under the Laws of the Twelve Tables the agnati (blood relatives on the father's side) )