de Natura Deorum

1. hic pressu duplici palmarum continet Anguem,
2. atque eius ipse manet religatus corpore torto;
3. namque virum medium Serpens sub pectora cingit.
4. ille tamen nitens graviter vestigia ponit
5. atque oculos urget pedibus pectusque Nepai.

1. Arctophylax, vulgo qui dicitur esse Bootes,
2. quod quasi temone adiunctam prae se quatit Arctum.

"huic" enim Booti

1. subter praecordia fixa videtur
2. stella micans radiis, Arcturus nomine claro;

1. Spicum inlustre tenens splendenti corpore Virgo.

1. et Natos Geminos invisses sub caput Arcti;
2. subiectus mediaest Cancer, pedibusque tenetur
3. magnus Leo tremulam quatiens e corpore flammam.

1. sub laeva Geminorum obductus parte feretur.
2. adversum caput huic Helicae truculenta tuetur.
3. at Capra laeum umerum clara obtinet.

1. verum haec est magno atque inlustri praedita signo,
2. contra Haedi exiguum iaciunt mortalibus ignem.

1. corniger est valido conixus corpore Taurus.

1. has Graeci stellas Hyadas vocitare suerunt

1. namque ipsum ad tergum Cynosurae vertitur Arcti.

1. obscura specie stellarum Cassiepia.

1. Hanc autem inlustri versatur corpore propter
2. Andromeda aufugiens aspectu maesta parentis.

1. Huic Equos ille iubam quatiens fulgore micanti
2. summum contingit caput alvo, stellaque iungens
3. una tenet duplices communi lumine formas
4. aeternum ex astris cupiens conectere nodum.

1. exin contortis Aries cum cornibus haeret.

1. Pisces, quorum alter paulum praelabitur ante
2. et magis horriferis aquilonis tangitur auris.

Ad pedes Andromedae Perseus describitur,

1. quem summa a regione aquilonis flamina pulsant.

1. propter laeum genum

1. Vergilias tenui cum luce videbis.

1. inde Fides leviter posita et convexa videtur.

1. est ales Avis lato sub tegmine caeli.

1. gelidum valido de pectore frigus anhelans
2. corpore semifero magno Capricornus in orbe;
3. quem cum perpetuo vestivit lumine Titan,
4. brumali flectens contorquet tempore currum.

Hic autem aspicitur

1. sese ostendens emergit Scorpios alte
2. posteriore trahens flexum vi corporis Arcum.

1. propter nitens pinnis convolvitur Ales.

1. at propter se Aquila ardenti cum corpore portat.

1. exinde Orion obliquo corpore nitens.

quem subsequens

1. fervidus ille Canis stellarum luce

1. curriculum numquam defesso corpore sedans
2. at Canis ad caudam serpens prolabitur Argo.

1. hanc Aries tegit et squamoso corpore Pisces
2. Fluminis inlustri tangentem corpore ripas.

1. proceraque Vincla videbis,
2. quae retinent Pisces caudarum a parte locata

1. Inde Nepae cernes propter fulgentis acumen
2. Aram, quam flatu permulcet spiritus austri.

1. cedit Equi partis properans subiungere Chelis.
2. hic dextram porgens, quadrupes qua vasta tenetur,

1. tendit et inlustrem truculentus cedit ad Aram.
2. Hic sese infernis e partibus erigit Hydra,

1. in medioque sinu fulgens Cretera relucet.
2. extremam nitens plumato corpore Corvus
3. rostro tundit, et hic Geminis est ille sub ipsis
4. Ante Canem, Procyon Graio qui nomine fertur.

Haec omnis descriptio siderum atque hic tantus caeli

Nec vero haec solum admirabilia, sed nihil maius quam quod ita stabilis est mundus atque ita cohaeret, ad permanendum ut nihil ne excogitari quidem possit aptius. omnes enim partes eius undique medium locum capessentes nituntur aequaliter. maxime autem corpora inter se iuncta permanent cum quasi quodam vinculo circumdato colligantur; quod facit ea natura quae per omnem mundum omnia mente et ratione conficiens funditur et ad medium rapit et convertit extrema.

Quocirca si mundus globosus est ob eamque causam omnes eius partes undique aequabiles ipsae per se atque inter se continentur, contingere idem terrae necesse est, ut omnibus eius partibus in medium vergentibus (id autem medium infimum in sphaera est) nihil interrumpat quo labefactari possit tanta contentio gravitatis et ponderum. Eademque ratione mare, cum supra terram sit, medium tamen terrae locum expetens conglobatur undique aequabiliter, neque redundat umquam neque effunditur.

Huic autem continens aer fertur ille quidem levitate sublimi, sed tamen in omnes partes se ipse fundit; itaque et mari continuatus et iunctus est et natura fertur ad caelum, cuius tenuitate et calore temperatus vitalem et salutarem spiritum praebet animantibus. Quem complexa summa pars caeli, quae aetheria dicitur, et suum retinet ardorem tenuem et nulla admixtione concretum et cum aeris extremitate coniungitur. In aethere autem astra

Sunt autem stellae natura flammeae; quocirca terrae maris aquarumque reliquarum vaporibus aluntur is qui a sole ex agris tepefactis et ex aquis excitantur; quibus altae renovataeque stellae atque omnis aether effundunt eadem et rursum trahunt indidem, nihil ut fere intereat aut admodum paululum, quod astrorum ignis et aetheris flamma consumat. ex quo eventurum nostri putant id de quo Panaetium addubitare dicebant, ut ad extremum omnis mundus ignesceret, cum umore consumpto neque terra ali posset nec remearet aer, cuius ortus aqua omni exhausta esse non posset: ita relinqui nihil praeter ignem, a quo rursum animante ac deo renovatio mundi fieret atque idem ornatus oreretur.

Nolo in stellarum ratione multus vobis videri, maximeque earum quae errare dicuntur; quarum tantus est concentus ex dissimillimis motibus, ut, cum summa Saturni refrigeret, media Martis incendat, is interiecta Iovis inlustret et temperet, infraque Martem duae soli oboediant, ipse sol mundum omnem sua luce compleat, ab eoque luna inluminata graviditates et partus adferat maturitatesque gignendi. Quae copulatio rerum et quasi consentiens ad mundi

Age ut a caelestibus rebus ad terrestres veniamus, quid est in his in quo non naturae ratio intellegentis appareat. Principio eorum quae gignuntur e terra stirpes et stabilitatem dant is quae sustinentur, et e terra sucum trahunt quo alantur ea quae radicibus continentur; obducunturque libro aut cortice trunci, quo sint a frigoribus et caloribus tutiores. iam vero vites sic claviculis adminicula tamquam manibus adprehendunt atque ita se erigunt ut animantes; quin etiam a caulibus brassicae, si propter sati sint, ut a pestiferis et nocentibus refugere dicuntur nec eos ulla ex parte contingere.

Animantium vero quanta varietas est, quanta ad eam rem vis ut in suo quaeque genere permaneat. Quarum aliae coriis tectae sunt aliae villis vestitae aliae spinis hirsutae; pluma alias alias squama videmus obductas, alias esse cornibus armatas, alias habere effugia pinnarum. Pastum autem animantibus large et copiose natura eum qui cuique aptus erat comparavit. Enumerare possum ad eum pastum capessendum conficiendumque quae sit in figuris animantium et quam sollers subtilisque descriptio partium quamque admirabilis fabrica membrorum. omnia enim, quae quidem intus inclusa sunt, ita nata atque ita locata sunt, ut nihil eorum supervacuaneum sit, nihil ad vitam retinendam non necessarium.

Dedit autem eadem natura beluis et sensum et appetitum, ut altero conatum haberent ad naturales pastus capessendos, altero secernerent pestifera a salutaribus. Iam vero alia animalia gradiendo alia serpendo ad pastum accedunt, alia volando alia nando, cibumque partim oris hiatu et dentibus

manus etiam data elephantost, quia propter magnitudinem corporis difficiles aditus habebat ad pastum. at quibus bestiis erat is cibus ut †aliis generis escis vescerentur, aut vires natura dedit aut celeritatem. data est quibusdam etiam machinatio quaedam atque sollertia, ut in araneolis aliae quasi rete texunt, ut si quid inhaeserit conficiant, aliae autem ut * * ex inopinato observant et si quid incidit arripiunt idque consumunt. pina vero (sic enim Graece dicitur) duabus grandibus patula conchis cum parva squilla quasi societatem coit comparandi cibi; itaque cum pisciculi parvi in concham hiantem innataverunt, tum admonita a squilla pina morsu comprimit conchas: sic dissimillimis bestiolis communiter cibus quaeritur;

in quo admirandum est, congressune aliquo inter se an iam inde ab ortu natura ipsa congregatae sint. Est etiam admiratio non nulla in bestiis aquatilibus is quae gignuntur in terra; veluti crocodili fluviatilesque testudines quaedamque serpentes ortae extra aquam simul ac primum niti possunt aquam persequuntur. quin etiam anitum ova gallinis saepe supponimus; e quibus pulli orti primo aluntur ab his ut a matribus, a quibus exclusi fotique sunt, deinde eas relinquunt et effugiunt sequentes, cum primum

Ranae autem marinae dicuntur obruere sese harena solere et moveri prope aquam, ad quas quasi ad escam pisces cum accesserint confici a ranis atque consumi. Miluo est quoddam bellum quasi naturale cum corvo; ergo alter alterius ubicumque nanctus est ova frangit. Illud vero (ab Aristotele animadversum, a quo pleraque) quis potest non mirari: grues cum loca calidiora petentes maria transmittant trianguli efficere formam; eius autem summo angulo aer ab is adversus pellitur, deinde sensim ab utroque latere tamquam remis ita pinnis cursus avium levatur; basis autem trianguli, quam efficiunt grues, ea tamquam a puppi ventis adiuvatur; eaeque in tergo praevolantium colla et capita reponunt; quod quia ipse dux facere non potest, quia non habet ubi nitatur, revolat ut ipse quoque quiescat, in eius locum succedit ex his quae adquierunt, eaque vicissitudo in omni cursu conservatur.

Multa eius modi proferre possum, sed genus ipsum videtis. Iam vero illa etiam notiora, quanto se opere custodiant bestiae, ut in pastu circumspectent, ut in cubilibus delitiscant. Atque illa mirabilia, quod —ea quae nuper id est paucis ante saeclis medicorum

cervaeque paulo ante partum perpurgant se quadam herbula quae seselis dicitur. Iam illa cernimus, ut contra vim et metum suis se armis quaeque defendat: cornibus tauri, apri dentibus, cursu leones, aliae fuga se aliae occultatione tutantur, atramenti effusione saepiae torpore torpedines, multae etiam insectantes odoris intolerabili foeditate depellunt.

Ut vero perpetuus mundi esset ornatus, magna adhibita cura est a providentia deorum, ut semper essent et bestiarum genera et arborum omniumque rerum quae a terra stirpibus continerentur; quae quidem omnia eam vim seminis habent in se ut ex uno plura generentur. Idque semen inclusum est in intuma parte earum bacarum quae ex quaque stirpe funduntur, isdemque seminibus et homines adfatim vescuntur et terrae eiusdem generis stirpium renovatione conplentur.

Quid loquar quanta ratio in bestiis ad perpetuam conservationem earum generis appareat? nam primum aliae mares aliae feminae sunt, quod perpetuitatis causa machinata natura est, deinde partes corporis et ad procreandum et ad concipiendum aptissimae, et in mari et in femina commiscendorum corporum mirae libidines, cum autem in locis semen insedit rapit omnem fere cibum ad sese eoque saeptum fingit animal;