Philippicae

an ille non potuit, si Antonium consulem, si Galliam Antoni provinciam iudicasset, legiones Antonio et provinciam tradere, domum redire, triumphare, primus in hoc ordine, quoad magistratum iniret, sententiam dicere?

quid negoti fuit? sed cum se Brutum esse meminisset vestraeque libertati natum, non otio suo, quid egit aliud nisi ut paene corpore suo Gallia prohiberet Antonium? ad hunc utrum legatos an legiones ire oportebat? sed praeterita omittamus: properent legati, quod video esse facturos; vos saga parate. est enim ita decretum ut, si ille auctoritati senatus[*](senatu V: senati coni. Halm) non paruisset, ad saga iretur. Ibitur; non parebit: nos amissos tot dies rei gerendae queremur.

non metuo, Quirites[*](Quirites Poggius: quam V), ne, cum audierit Antonius, me hoc et in senatu et in contione confirmasse, numquam illum futurum in senatus potestate, refellendi mei causa, ut ego nihil vidisse videar, vertat se et senatui pareat. numquam faciet; non invidebit huic meae gloriae; malet me sapientem a vobis quam se modestum existimari.

quid? ipse si velit, num etiam Lucium fratrem passurum arbitramur? nuper quidem dicitur ad Tibur, ut opinor, cum ei labare M. Antonius videretur, mortem fratri esse minitatus. etiamne ab hoc myrmillone Asiatico senatus mandata, legatorum verba audientur? nec enim secerni a fratre poterit, tanta praesertim auctoritate. nam hic inter illos Africanus est: pluris habetur quam L. Trebellius, pluris quam T. Plancus[*](In V post Plancius (sic) legitur in ras. uidete quan decertum est, tum ex § 5 repet. ut exercitum ... pareat (del. m. 2). Voc. decertum = decretum (§ 5): ceterae corruptelae ex ante (cf. § 5) et quidem (quod l. 3 ante qui inserui) ortae sunt (te + an = ante, uide + qu = quidem, cf. viii. 5) quam Extitius Faernus (cf. xiii. 28): cum (tum V2) exiluerit V), quam Extitius, adolescens nobilis. Plancum quidem, qui omnibus sententiis maximo vestro plausu condemnatus nescio quo modo se coniecit in turbam atque ita maestus rediit ut retractus, non reversus videretur, sic contemnit tamquam si illi aqua et igni interdictum sit: aliquando negat ei locum esse oportere in curia qui incenderit curiam.

nam Trebellium valde iam diligit: oderat tum, cum ille tabulis novis adversabatur; iam fert in oculis, postea quam ipsum Trebellium[*](Trebellium del. Orelli) vidit sine tabulis novis salvum esse non posse. audisse enim vos arbitror, Quirites, quod etiam videre potuistis, cotidie sponsores et creditores L. Trebelli convenire. O fide[*](Fide Pluygers: fides V)!—hoc[*](hoc hinc Poggius) enim opinor Trebellium sumpsisse cognomen—quae potest esse maior fides quam fraudare creditores, domo profugere, propter aes alienum ire ad arma? Vbi plausus ille in triumpho est, saepe ludis, ubi aedilitas delata summo studio bonorum? quis est qui hunc non casu existimet recte fecisse, nequitia sceleste[*](nequitia est scelere (= scelestere) V: corr. Nipperdey).

sed redeo ad amores deliciasque vestras, L. Antonium, qui vos omnis in fidem suam recepit. negatis? num quisnam est vestrum qui tribum non habeat? certe nemo. atqui illum quinque et triginta tribus patronum adoptarunt. rursus reclamatis? aspicite illam a sinistra equestrem statuam inauratam, in qua quid inscriptum est? ‘

Qvinqve et triginta tribvs patrono.

in foro L. Antoni statuam videmus, sicut illam Q. Tremuli[*](Tremuli Beroaldus: Tremelli V), qui Hernicos devicit, ante Castoris. O impudentiam incredibilem! tantumne sibi sumpsit, quia Mylasis myrmillo Thraecem iugulavit, familiarem suum? quonam modo istum ferre possemus, si in hoc foro spectantibus vobis depugnasset? sed haec una statua. altera ab[*](ab suppl. ed. Cratandrina) equitibus Romanis equo publico: qui item ascribunt, ‘patrono.’ quem umquam iste ordo patronum adoptavit? si quemquam, debuit me. sed me omitto; quem censorem, quem imperatorem? agrum eis divisit. O sordidos qui acceperint[*](acceperint Ernesti: acceperunt V), improbum qui dederit[*](dedit Zielinski)!

statuerunt etiam tribuni militares qui in exercitu Caesaris bis[*](bis Garatoni: duobus V: iterum Orelli) fuerunt. quis est iste ordo? multi fuerunt multis in legionibus per tot annos. Eis quoque divisit Semurium[*](Remurium Ferrarius). campus Martius restabat, nisi prius cum fratre fugisset. sed haec agrorum adsignatio paulo ante, Quirites, L. Caesaris, clarissimi viri et praestantissimi senatoris, sententia dissoluta est: huic enim adsensi vii virum acta sustulimus. iacent beneficia Nuculae; friget patronus Antonius. nam possessores animo aequiore discedent: nullam impensam fecerant; nondum instruxerant, partim quia non confidebant, partim quia non habebant.

sed illa statua palmaris de qua, si meliora tempora essent, non possem sine risu dicere:

L. Antonio a Iano medio patrono.

ego autem vos hortor, Quirites, ut, etiam si melius aliud fuit, tamen legatorum reditum exspectetis animo aequo. celeritas detracta de causa est; boni tamen aliquid accessit ad causam.

cum enim legati renuntiarint quod certe renuntiabunt, non in vestra potestate, non in senatus esse Antonium, quis erit tam improbus civis qui illum civem habendum putet? nunc enim sunt pauci illi quidem, sed tamen plures quam re publica dignum est, qui ita loquantur: ‘ne legatos quidem exspectabimus?’ istam certe vocem simulationemque clementiae extorquebit istis res ipsa publica[*](fort. ipsa res publica (clausulae gratia)). quo etiam, ut confitear vobis, Quirites, minus hodierno die contendi, minus laboravi, ut mihi senatus adsentiens tumultum decerneret, saga sumi iuberet. malui viginti diebus post sententiam meam laudari ab omnibus quam a paucis hodie vituperari.

quapropter, Quirites, exspectate legatorum reditum et paucorum dierum molestiam devorate. qui cum redierint, si pacem adferent, cupidum me; si bellum, providum iudicatote. an ego[*](egofort. ante cogitem transponendum (clausulae gratia)) non provideam meis civibus, non dies noctesque de vestra libertate, de rei publicae salute cogitem? quid enim non debeo vobis, Quirites, quem vos a se ortum hominibus nobilissimis omnibus honoribus praetulistis? an ingratus sum? quis minus? qui partis honoribus eosdem in foro gessi labores quos petendis. rudis in re publica? quis exercitatior[*](exercitatior Poggius: excitatior V)? qui viginti iam annos bellum geram cum impiis civibus. quam ob rem.

Quirites, consilio quantum potero, labore plus paene quam potero, excubabo vigilaboque pro vobis. etenim quis est civis, praesertim hoc gradu quo me vos esse voluistis, tam oblitus benefici vestri, tam[*](vestri tam om. Cus.) immemor patriae, tam[*](tam om. Cus. dignitati Cobet: dignitatis V) inimicus dignitati suae quem non excitet, non inflammet tantus vester iste consensus? multas magnasque habui consul contiones, multis interfui: nullam umquam[*](umquamhic rursus pergunt D) vidi tantam quanta nunc vestrum[*](vestra nst, Reid (cf. iv. 1)) est. Vnum sentitis omnes, unum studetis, M. Antoni conatus[*](conatus Poggius: conatur V: conatum D) avertere a re publica, furorem exstinguere, opprimere audaciam. idem volunt omnes ordines; eodem incumbunt municipia, coloniae, cuncta Italia. itaque senatum bene sua sponte firmum firmiorem vestra auctoritate fecistis.

venit tempus, Quirites[*](Quirites om. D), serius omnino quam dignum populo Romano fuit, sed tamen[*](dignum re p. fuisset tamen D) ita maturum ut differri iam hora[*](horam o, ut voluit Graevius) non possit. fuit aliquis fatalis casus, ut ita dicam, quem tulimus, quoquo modo ferendus fuit: nunc si quis erit, erit voluntarius. populum Romanum servire fas non est, quem di immortales omnibus gentibus[*](gentibus om. D) imperare voluerunt. res in extremum est adducta discrimen; de libertate decernitur. aut vincatis oportet, Quirites, quod profecto et pietate vestra et tanta concordia consequemini[*](consequamini V), aut quidvis potius quam serviatis. Aliae nationes servitutem pati possunt, populi Romani est[*](res est D) propria libertas.

parvis de rebus sed fortasse necessariis consulimur, patres conscripti. de Appia via et de Moneta consul, de Lupercis tribunus plebis refert. quarum rerum etsi facilis explicatio videtur, tamen animus aberrat a sententia suspensus curis[*](suspensus a curis Nonius p. 386) maioribus. adducta est enim, patres conscripti, res in maximum periculum et in extremum paene discrimen. non sine causa legatorum istam[*](istam om. V) missionem semper timui, numquam probavi: quorum reditus quid sit adlaturus ignoro; exspectatio quidem quantum adferat languoris animis quis non videt? non enim se tenent ei qui senatum dolent ad auctoritatis pristinae spem revirescere[*](reviviscere D), coniunctum huic ordini populum Romanum, conspirantem Italiam, paratos exercitus, expeditos duces.

iam nunc fingunt responsa Antoni eaque defendunt. Alii postulare illum ut omnes exercitus dimittantur. scilicet legatos ad eum misimus, non ut pareret et dicto[*](et dicto V: edicto D) audiens esset huic ordini, sed ut condiciones ferret, leges imponeret[*](leges imponeret om. D), reserare nos exteris gentibus Italiam iuberet, se praesertim incolumi a quo maius periculum quam ab ullis nationibus extimescendum est.

Alii remittere eum nobis Galliam citeriorem, illam ultimam postulare—praeclare: ex qua non legiones solum sed etiam nationes ad urbem conetur adducere—alii nihil eum iam nisi modeste[*](modesti D) postulare. Macedoniam suam vocat omnino, quoniam Gaius[*](Gaius om. V) frater est inde[*](inde om. V) revocatus. sed quae provincia est ex qua illa fax excitare non possit[*](posset D) incendium? itaque idem quasi providi cives et[*](providi cives et V: provendicius esset (es et b) D) senatores[*](senatores feneratores h) diligentes bellicum me cecinisse dicunt, suscipiunt pacis[*](pacis Vrsinus: patris Vt: partis bns) patrocinium. nonne[*](nonne om. t: qui bns: -ne sic disputant V2 in ras.) sic disputant? inritatum[*](irritari D) Antonium non oportuit: nequam est[*](inritatu (sic) ... nequam est om. V1) homo ille atque confidens; multi praeterea improbi—quos quidem a se primum numerare possunt qui haec loquuntur—eos cavendos esse denuntiant. Vtrum igitur in nefariis civibus ulciscendi[*](ulciscendi V: -endũ b: -endis nst), cum possis, an pertimescendi[*](pertimescendi Vb: -endis V2nst) diligentior cautio est.

atque haec ei loquuntur qui quondam propter levitatem populares habebantur[*](habebantur V: appellabantur D). ex quo intellegi potest animo illos abhorruisse semper ab optimo civitatis statu, non voluntate fuisse popularis. qui enim evenit[*](convenit D) ut, qui in rebus improbis populares fuerint, idem in re una maxime populari, quod eadem salutaris rei publicae sit, improbos se quam popularis esse malint? me quidem semper, uti scitis, adversarium[*](adversatum D) multitudinis temeritati haec fecit[*](fecit adversatum V) praeclarissima causa popularem.

et quidem dicuntur vel potius se[*](se V: idem D) ipsi dicunt consularis: quo[*](non quo D) nomine dignus est nemo, nisi qui tanti honoris onus[*](onus Cobet: nomen codd.) potest sustinere. faveas tu hosti? ille litteras ad te mittat de sua spe rerum secundarum; eas tu laetus proferas, recites, describendas etiam des improbis civibus, eorum[*](eorum V: forum D) augeas animos, bonorum spem virtutemque debilites, et te consularem aut senatorem, denique[*](aut denique V2D) civem putes? accipiet in optimam partem C. Pansa, fortissimus consul atque optimus. etenim dicam animo amicissimo: hunc ipsum, mihi hominem familiarissimum, nisi talis consul esset ut omnis vigilias, curas, cogitationes in rei publicae salute defigeret[*](configeret D), consulem non putarem.

quamquam nos ab ineunte illius[*](illius h. m. pagate memoria mea (l. 12) med. omissis V (h. m. = hic minus, omissionis signum): quae desunt infra habet V (§ 11) inter quod et erat bellum: eadem hic marg. ascripsit V3 (saec. xii)) aetate usus, consuetudo, studiorum etiam honestissimorum societas similitudoque devinxit[*](coniunxit D: coniungit V3), eiusdemque cura incredibilis[*](curam incredibilem V3D) in asperrimis belli civilis periculis perspecta docuit non modo[*](perspexi non modo V3D) salutis sed etiam dignitatis meae fuisse fautorem[*](fuisse fautorem om. V3D), tamen eundem, ut dixi, nisi talis consul esset, negare esse consulem auderem: idem non modo consulem esse dico sed[*](sed V (in § 11): sed etiam D et V3) memoria mea praestantissimum atque optimum consulem, non quin[*](non quia non D) pari virtute et voluntate[*](et virt. ante et volunt. habent D) alii fuerint, sed tantam causam non habuerunt in qua et voluntatem suam et virtutem declararent.

huius magnitudini animi, gravitati, sapientiae tempestas est oblata formidolosissimi temporis. tum autem inlustratur consulatus, cum gubernat[*](gubernavit V) rem publicam, si non optabili, at necessario tempore. magis autem necessarium, patres conscripti, nullum tempus umquam fuit. itaque ego ille qui semper pacis auctor fui, cuique pax, praesertim civilis, quamquam omnibus bonis, tamen[*](mihi tamen D) in primis fuit optabilis—omne enim curriculum industriae nostrae in foro, in curia, in amicorum periculis propulsandis elaboratum est; hinc honores amplissimos, hinc mediocris opes, hinc dignitatem si quam habemus consecuti sumus—

ego igitur[*](igitur V: itaque D) pacis, ut ita dicam, alumnus qui quantuscumque sum—nihil enim mihi adrogo —sine pace civili certe non fuissem—periculose dico: quem ad modum accepturi, patres conscripti, sitis, horreo, sed pro mea perpetua cupiditate vestrae dignitatis retinendae et augendae quaeso oroque vos, patres conscripti, ut primo, etsi erit[*](si erit D) vel acerbum auditu vel incredibile a M. Cicerone esse dictum, accipiatis sine offensione quod dixero, neve id prius quam quale sit explicaro[*](explicaro Vb2: explicavero cett.) repudietis—ego ille, dicam saepius, pacis semper laudator, semper auctor, pacem cum M. Antonio[*](M. om. V) esse nolo. Magna spe ingredior in reliquam orationem, patres conscripti, quoniam periculosissimum locum silentio sum praetervectus.