Philippicae

quid enim[*](enim est V)? istud quod te sacerdoti iure facere posse dixisti, si augur non esses et consul esses, minus facere potuisses? vide ne etiam facilius. nos enim nuntiationem solum habemus, consules et reliqui magistratus etiam spectionem[*](spectionem ct: spectationem V1: inspectionem cett.). esto: hoc imperite; nec enim est ab homine numquam sobrio postulanda prudentia, sed videte impudentiam. multis ante mensibus in senatu dixit se[*](dixit se Vn2: dixisse cett.) Dolabellae comitia aut prohibiturum auspiciis aut id facturum esse quod fecit. quisquamne divinare potest[*](posset V) quid viti in auspiciis futurum sit, nisi qui de caelo servare constituit? quod neque licet comitiis per leges et si qui servavit non comitiis habitis[*](habitis comitiis D: comitiis Cobet), sed prius quam habeantur, debet nuntiare. verum implicata inscientia[*](inscientia Vn: inscia c: inscitia st est (sed c) nec scit Vc: si nescit cett.) impudentia est: nec scit quod augurem nec facit quod pudentem decet.

atque[*](atque D: itaque V) ex illo die recordamini eius usque ad Idus Martias consulatum. quis umquam apparitor tam humilis, tam abiectus? nihil ipse poterat; omnia rogabat; caput in aversam[*](adversam D) lecticam inserens[*](inferens D), beneficia quae venderet[*](venderet D: videret V) a conlega petebat. ecce Dolabellae comitiorum dies. sortitio praerogativae; quiescit. renuntiatur: tacet. prima classis vocatur[*](vocatur renuntiatur add. codd., del. Madvig), deinde ita[*](ita V: om. D) ut adsolet suffragia[*](sex ante suffrag. add. Niebuhr: equitum post suffrag. Mommsen), tum secunda classis[*](classis vocatur V), quae omnia sunt citius facta quam dixi.

confecto negotio bonus augur—C. Laelium[*](C. om. D) diceres—'Alio die’ inquit. O impudentiam singularem! quid videras, quid senseras, quid audieras? neque enim te de caelo servasse dixisti nec[*](nec enim D) hodie[*](neque hodie D) dicis. id igitur obvenit vitium quod tu iam Kalendis Ianuariis futurum esse provideras et tanto ante praedixeras. ergo hercule magna, ut spero, tua potius quam rei publicae calamitate ementitus es auspicia; obstrinxisti religione populum Romanum[*](P. R. religione D); augur auguri, consul consuli obnuntiasti[*](nuntiavisti D). nolo plura, ne acta Dolabellae videar convellere, quae necesse est aliquando ad nostrum conlegium deferantur. sed adrogantiam hominis insolentiamque cognoscite.

quam diu tu voles, vitiosus consul Dolabella; rursus, cum voles, salvis auspiciis creatus. si[*](si Vc: sed nst) nihil est, cum augur eis verbis nuntiat, quibus tu nuntiasti, confitere te, cum ‘Alio die’ dixeris, sobrium non fuisse; sin est aliqua vis in istis verbis, ea quae sit augur[*](augur Vc: auguris nst) a conlega requiro.

sed ne forte ex multis rebus gestis M. Antoni rem unam pulcherrimam transiliat oratio, ad Lupercalia veniamus. non dissimulat, patres conscripti: apparet esse commotum; sudat, pallet. Quidlibet, modo ne nauseet[*](nauseet nausiet codd: del. Cobet), faciat quod in porticu Minucia fecit. quae potest esse turpitudinis tantae defensio? cupio audire, ut videam ubi rhetoris sit[*](sit om. D) tanta merces, ubi campus Leontinus appareat[*](ubi ... appareat D: id est ubi ... appareat V: del. Campe (cf. Zielinski p. 213)).

sedebat in rostris conlega tuus amictus toga purpurea, in sella aurea, coronatus. escendis[*](ascendis D), accedis ad sellam—ita eras Lupercus ut te consulem esse meminisse deberes—diadema ostendis. gemitus toto foro. Vnde diadema? non enim abiectum sustuleras, sed attuleras domo meditatum et cogitatum scelus. tu diadema imponebas cum plangore populi; ille cum plausu reiciebat[*](reiciebat Vn2s1: recipiebat cn1s2: accipiebat t). tu ergo unus, scelerate, inventus es qui cum auctor regni esses, eumque quem[*](eumque quem c: eum quem cett. collegam Vc: collegam regni nst) conlegam habebas dominum habere velles, idem temptares quid populus Romanus ferre et pati posset.

at etiam misericordiam captabas: supplex te ad pedes abiciebas[*](abic. cn2t: obic. n1s: eic. V). quid petens? ut servires? tibi uni peteres qui ita a puero vixeras ut omnia paterere, ut facile servires[*](ut facile servires del. Cobet); a nobis populoque Romano mandatum id certe non habebas. O praeclaram illam eloquentiam tuam, cum es nudus contionatus! quid hoc turpius, quid foedius, quid suppliciis omnibus dignius? num exspectas dum te stimulis fodiamus[*](fodiamus Vc: fodiam nst)? haec te, si ullam partem habes sensus, lacerat, haec cruentat oratio. vereor ne imminuam summorum virorum gloriam; dicam tamen dolore commotus. quid indignius quam vivere[*](quid indignius quam vivere V: nonne indignus tu tueri D) eum qui imposuerit diadema, cum omnes fateantur iure interfectum esse qui abiecerit?

at etiam ascribi iussit in fastis ad Lupercalia: C. Caesari, dictatori perpetuo, M. Antonium[*](M. om. V) consulem populi iussu regnum detulisse; Caesarem uti noluisse. iam iam minime miror te otium perturbare; non modo urbem odisse sed etiam lucem; cum perditissimis latronibus non solum de[*](de om. V) die sed etiam in diem bibere[*](bibere Müller, alii (cf. § 104): vivere codd.). Vbi enim tu in pace consistes? qui locus tibi in legibus et in iudiciis esse potest, quae tu, quantum in te fuit, dominatu regio sustulisti? ideone L. Tarquinius exactus[*](exactus est Madvig), Sp. Cassius, Sp. Maelius[*](Sp. (ante Maelius) n2, ed. R: om. cett.), M. Manlius necati ut multis post saeculis a M. Antonio, quod fas non est, rex Romae constitueretur?

sed ad auspicia redeamus, de quibus[*](quibus rebus D) Idibus[*](Idibus om. V) Martiis fuit in senatu Caesar acturus. quaero: tum tu quid egisses? audiebam equidem[*](quidem D) te paratum venisse, quod me de ementitis auspiciis, quibus tamen parere necesse erat, putares esse dicturum. sustulit illum diem fortuna rei publicae[*](rei p. Vc: populi R. nst (peiore numero)). num etiam tuum[*](tuum tum V) de auspiciis iudicium interitus Caesaris sustulit? sed incidi in id tempus quod eis rebus in quas ingressa erat oratio praevertendum[*](praetereundum D) est. quae tua fuga, quae formido praeclaro[*](praeclaro om. D) illo die, quae propter conscientiam scelerum desperatio vitae, cum ex illa fuga beneficio eorum qui te, si sanus esses, salvum esse voluerunt, clam te domum recepisti!

O mea frustra semper verissima auguria rerum futurarum! dicebam illis in Capitolio liberatoribus nostris, cum me ad te ire vellent, ut ad defendendam rem publicam te adhortarer, quoad metueres, omnia te promissurum; simul ac timere desisses, similem te futurum tui. itaque cum ceteri consulares irent, redirent, in sententia mansi: neque te illo die neque postero vidi neque ullam societatem optimis civibus cum importunissimo hoste foedere ullo confirmari posse credidi. post diem tertium veni in aedem telluris et quidem invitus, cum omnis aditus armati obsiderent.

qui tibi dies ille[*](ille dies, M. Antoni D), Antoni, fuit? quamquam mihi inimicus subito exstitisti, tamen me tui miseret quod tibi invideris. qui tu vir, di immortales, et[*](et D: sed V) quantus fuisses, si illius diei mentem servare potuisses! pacem haberemus, quae erat facta per obsidem puerum nobilem, M. Bambalionis[*](M. Antoni filium post nobilem add. D) nepotem. quamquam bonum te[*](te bonum D) timor faciebat, non diuturnus magister offici, improbum fecit ea quae, dum timor abest, a te non discedit, audacia. etsi tum, cum optimum te putabant me quidem dissentiente, funeri tyranni, si illud funus fuit, sceleratissime praefuisti[*](tyranni illius sceleratissimi praef. D).

tua illa pulchra laudatio, tua miseratio, tua cohortatio; tu, tu, inquam[*](inquam om. D), illas faces incendisti, et eas quibus semustilatus ille est et eas quibus incensa L. Bellieni domus deflagravit. tu illos impetus perditorum hominum[*](hominum om. V) et ex maxima parte servorum quos nos vi manuque reppulimus in nostras domos immisisti. idem tamen quasi fuligine abstersa reliquis diebus in Capitolio praeclara senatus consulta fecisti, ne qua post Idus Martias immunitatis tabula neve cuius[*](cuius (cui c) Vc: cuiusquam cett.) benefici figeretur. meministi ipse de exsulibus, scis de immunitate quid dixeris. optimum vero quod dictaturae nomen in perpetuum de re publica sustulisti: quo quidem facto tantum te cepisse odium regni videbatur ut eius omnem[*](omnem D: omen nomen V: omne nomen Muretus: omen omne Halm) propter proximum dictatorem[*](proximum dictatorem D: proximum dictatoris V: proximi dictatoris Muretus) metum tolleres[*](metum tolleres Vc: tolleres metum nst). constituta res publica videbatur aliis,

mihi vero nullo modo, qui omnia te gubernante naufragia metuebam. num igitur me fefellit, aut num diutius sui potuit esse dissimilis[*](dissimilis esse V (peiore numero))? inspectantibus vobis toto Capitolio tabulae figebantur, neque solum singulis venibant[*](venibant Heusinger: veniebant codd.) immunitates sed etiam populis universis: civitas non iam singillatim, sed provinciis totis dabatur. itaque si haec manent quae stante re publica manere non possunt, provincias universas, patres conscripti, perdidistis, neque vectigalia solum sed etiam imperium populi Romani huius domesticis nundinis deminutum est.

Vbi est septiens miliens quod est in[*](est in V: in D) tabulis quae sunt ad Opis[*](Opis patebat D)? funestae illius quidem pecuniae, sed tamen quae nos[*](quae nos post redd. hab. D), si eis quorum erat non redderetur, a tributis posset vindicare. tu autem quadringentiens sestertium quod Idibus Martiis debuisti quonam modo ante Kalendas Aprilis debere desisti[*](ubi est ... desisti post § 96 acta defendimus transposuit Nägelsbach)? sunt ea quidem innumerabilia[*](sunt ea ... defendimus (§ 96) om. D: ante sunt ea hab. V (e § 97) quid ego de commentaris Caesaris infinitos quiden numerabilibus cyrigraphis Caesaris loquar (sic)) quae a tuis[*](a tuis Faernus: ad ius V: a diversis Poggius) emebantur non insciente te, sed unum egregium de rege Deiotaro, populi Romani amicissimo, decretum in Capitolio fixum: quo proposito nemo erat qui in ipso dolore risum posset continere.

quis enim cuiquam inimicior quam Deiotaro Caesar? aeque atque huic ordini, ut equestri, ut Massiliensibus, ut omnibus quibus rem publicam populi Romani caram esse sentiebat. igitur[*](is igitur V2) a quo vivo nec praesens nec absens rex Deiotarus quicquam aequi boni impetravit[*](impetravit Poggius: imperavit V), apud mortuum[*](apud eum mortuum Ernest gratiosus Vbaldinus: gratus V) factus est gratiosus. compellarat hospitem praesens, computarat pecuniam[*](pecuniam impetrarat add. V, ego delevi, videtur varia lectio e l. 2 migrasse (computarat, pecuniam imperarat Poggius)), in eius tetrarchia[*](tetrarchiam Poggius) unum ex Graecis comitibus suis conlocarat, Armeniam abstulerat a senatu datam. haec vivus eripuit, reddit[*](reddidit Poggius) mortuus.

at quibus verbis? modo aequum sibi videri, modo non iniquum. mira verborum complexio! at ille numquam—semper enim absenti adfui Deiotaro— quicquam sibi quod nos pro illo postularemus aequum dixit videri. syngrapha sesterti centiens per legatos, viros bonos, sed timidos et imperitos, sine nostra[*](sine nostra Muretus: sinestra V: sine sua Poggius: sine Sexti Ferrarius (cf. Att. xvi. 3.6)), sine reliquorum hospitum regis sententia facta in gynaecio est[*](est Halm: et V: del. Poggius), quo in loco plurimae res venierunt et veneunt. qua ex syngrapha quid sis acturus meditere censeo: rex enim ipse sua sponte, nullis commentariis Caesaris, simul atque audivit eius interitum, suo Marte res suas recuperavit.

sciebat homo sapiens ius semper hoc fuisse ut, quae tyranni eripuissent, ea tyrannis interfectis ei quibus erepta essent recuperarent. nemo igitur iure[*](iure Poggius: iureis V) consultus, ne iste quidem, qui tibi uni est iure consultus, per quem haec agis, ex ista syngrapha deberi dicet[*](dicet Halm: dicit V) pro eis rebus quae erant ante syngrapham recuperatae. non enim a te emit, sed prius quam tu suum sibi venderes ipse possedit. ille vir fuit; nos quidem contemnendi qui auctorem[*](actorem Koch) odimus, acta defendimus.

quid ego de commentariis infinitis, quid de innumerabilibus chirographis loquar? quorum etiam institores[*](institores Pantagathus: imitatores VD) sunt qui ea tamquam gladiatorum libellos palam venditent. itaque tanti acervi nummorum apud istum construuntur ut iam expendantur, non numerentur pecuniae. at quam caeca avaritia est! nuper fixa tabula est qua civitates locupletissimae Cretensium vectigalibus[*](vectigalibus om D) liberantur, statuiturque ne post M. Brutum pro consule[*](pro consule Halm: pro cons. (cos. V) codd.) sit Creta provincia. tu mentis[*](mentis es V2D) compos, tu non constringendus? an[*](an Naugerius (1): in codd., fort. num) Caesaris decreto Creta post M. Bruti decessum potuit liberari, cum Creta nihil ad Brutum Caesare vivo pertineret? at huius venditione decreti—ne nihil actum putetis—provinciam Cretam perdidistis. omnino nemo ullius rei fuit emptor cui defuerit[*](defuit V) hic venditor.

et de exsulibus legem quam fixisti Caesar tulit? nullius insector calamitatem: tantum queror, primum eorum reditus inquinatos[*](inquinatos aequatos Camerarius) quorum causam Caesar dissimilem[*](dissimilem Caesar D) iudicarit; deinde nescio cur non reliquis[*](reliquis non D) idem tribuas: neque enim plus quam tres aut quattuor reliqui sunt. qui simili in calamitate sunt[*](calamitate sunt Faernus: calamitates at V: calamitate fuerint D), cur tua misericordia non simili fruuntur, cur eos habes in loco patrui? de quo ferre, cum de reliquis ferres, noluisti: quem etiam ad censuram petendam impulisti, eamque petitionem comparasti quae et risus hominum et querelas moveret. cur autem ea comitia non habuisti?

an quia[*](an quia D: aut qua V fulmen sin. D) tribunus plebis sinistrum fulmen nuntiabat? cum[*](cum om. cns) tua quid interest, nulla auspicia sunt; cum[*](cum om. D) tuorum, tum fis[*](sis D) religiosus. quid? eundem in vii viratu[*](septem viratu codd., ita fere semper, sed v. 33, vii. virum hab. V eui Madvig: cũ V: quem D) nonne destituisti? intervenit enim cui metuisti, credo, ne salvo capite negare non posses. omnibus eum contumeliis onerasti quem patris loco, si ulla in te pietas esset, colere debebas. filiam eius, sororem tuam, eiecisti, alia condicione quaesita et ante perspecta. non est satis: probri insimulasti pudicissimam feminam. quid est quod addi possit? contentus eo non fuisti: frequentissimo senatu Kalendis Ianuariis sedente patruo hanc tibi esse cum Dolabella causam odi dicere ausus es[*](ausus dicere es D) quod ab eo sorori et uxori tuae stuprum esse oblatum[*](oblatum esse ns, ed. R) comperisses. quis interpretari potest, impudentiorne qui in senatu, an improbior qui in Dolabellam, an impurior qui patre[*](patre D et Priscian. K. ii. p. 93: patruo V, Cus.) audiente, an crudelior qui in illam miseram tam spurce, tam impie dixeris.

sed ad chirographa redeamus. quae tua[*](tua post fuit habent D) fuit cognitio? Acta enim Caesaris pacis causa confirmata sunt a senatu: quae quidem Caesar egisset, non ea quae[*](quaeque V) egisse[*](gessisse V) Caesarem dixisset Antonius. Vnde ista erumpunt, quo auctore proferuntur? si sunt falsa, cur probantur? si vera, cur veneunt? at sic placuerat ut ex[*](ut ex D: om. V: ut Muretus) Kalendis Iuniis de Caesaris actis cum consilio cognosceretis. quod fuit consilium, quem umquam convocasti[*](advocasti D), quas Kalendas Iunias exspectasti? an eas ad quas te peragratis veteranorum coloniis stipatum armis rettulisti?

O praeclaram illam percursationem tuam mense Aprili atque Maio, tum cum etiam Capuam coloniam[*](coloniam om. D) deducere conatus es! quem ad modum illinc abieris[*](illinc abieris Faernus: illĩ cauieris V: illam adieris D) vel potius paene non abieris[*](abieris Faernus: habueris V: adieris D) scimus.