Philippicae

et tu in Caesaris memoria diligens, tu illum amas mortuum? quem is honorem maiorem consecutus erat quam ut haberet pulvinar, simulacrum, fastigium, flaminem? est ergo flamen, ut Iovi, ut Marti, ut Quirino, sic divo Iulio M. Antonius? quid igitur cessas? cur non inauguraris[*](inauguraris Halm: inauguraras V: inaugurare D)? sume diem, vide qui te inauguret: conlegae sumus; nemo negabit. O detestabilem hominem, sive quod[*](eo quod V) tyranni[*](tyranni D: Caesaris V) sacerdos es[*](es ẽ V2 in ras.: est D) sive quod mortui! quaero deinceps num hodiernus dies qui sit ignores? nescis heri quartum in circo diem ludorum Romanorum fuisse? te autem ipsum ad populum tulisse ut quintus praeterea dies Caesari tribueretur? cur non sumus praetextati? cur honorem Caesaris tua lege datum deseri patimur? an supplicationes addendo diem[*](die coni. Müller) contaminari passus es, pulvinaria noluisti[*](contaminari noluisti V)? aut undique religionem tolle aut usque[*](aut usque nst: aut ad usque V: actusque c) quaque conserva.

quaeris[*](quaeres D) placeatne mihi pulvinar esse, fastigium, flaminem. mihi vero nihil istorum placet: sed tu qui acta Caesaris defendis quid potes dicere cur alia defendas, alia non cures? Nisi forte vis fateri te omnia quaestu tuo, non illius dignitate metiri. quid ad haec tandem? exspecto enim eloquentiam[*](eloquentiam tuam unus cod. Halmii). disertissimum cognovi avum tuum, at te etiam apertiorem in dicendo. ille numquam nudus est contionatus: tuum hominis simplicis pectus vidimus. respondebisne ad haec, aut omnino hiscere audebis? ecquid reperies ex tam longa oratione mea cui te respondere posse confidas? sed praeterita omittamus.

hunc[*](hunc post diem add. D) unum diem, unum, inquam, hodiernum diem, hoc punctum temporis, quo loquor, defende, si potes. cur armatorum corona senatus saeptus est, cur me tui satellites cum gladiis audiunt, cur valvae Concordiae non patent, cur homines omnium gentium maxime barbaros, Ituraeos[*](Ituraeos del. O. Müller), cum sagittis deducis in forum? praesidi sui causa se facere dicit. non[*](nonne D) igitur miliens perire est melius quam in sua civitate sine armatorum praesidio non posse vivere? sed nullum est istuc, mihi crede, praesidium: caritate te[*](te om. D) et benevolentia civium saeptum oportet esse, non armis.

eripiet et[*](et Vc: om. nst) extorquebit tibi ista populus Romanus, utinam salvis nobis! sed quoquo modo nobiscum egeris, dum istis consiliis uteris, non potes, mihi crede, esse diuturnus. etenim ista tua minime avara coniunx quam ego sine contumelia describo nimium diu debet populo Romano tertiam pensionem. habet populus Romanus ad quos gubernacula rei publicae[*](rei p. D) deferat: qui ubicumque terrarum sunt, ibi omne est rei publicae praesidium vel potius ipsa res publica, quae se adhuc tantum modo ulta[*](ulta b: vita Vt: victa ns) est, nondum recuperavit. habet quidem certe res publica adulescentis nobilissimos paratos defensores. quam volent illi cedant otio consulentes; tamen a re publica revocabuntur. et nomen pacis dulce est et ipsa res salutaris; sed inter pacem et servitutem plurimum interest. pax est tranquilla libertas, servitus postremum malorum omnium, non modo bello sed morte etiam repellendum[*](repellenda Isid. Origg. ii. 29. 13).

quod si se ipsos illi nostri liberatores e conspectu nostro abstulerunt, at exemplum facti reliquerunt. illi quod nemo fecerat fecerunt. Tarquinium Brutus bello est persecutus, qui tum rex fuit cum esse Romae[*](Romae Muretus: Roma te V (-ae. tę. V2): Romae regem D) licebat; Sp. Cassius, Sp. Maelius, M. Manlius propter suspicionem regni appetendi sunt necati: hi primum[*](primum V: primi D) cum gladiis non in regnum appetentem, sed in regnantem impetum fecerunt. quod cum ipsum factum per se praeclarum est atque divinum[*](est atque div. V: atque div. est D), tum expositum ad imitandum est[*](est V: si n1s2: sit c: sic n2: sed s1: om. t), praesertim cum illi eam gloriam consecuti sint quae vix caelo capi posse videatur. etsi enim satis in ipsa conscientia pulcherrimi facti fructus erat, tamen mortali[*](mortali mortali immortali V: om. D) immortalitatem non arbitror[*](arbitror esse V (malo numero)) contemnendam.

recordare igitur[*](igitur om. D) illum, M. Antoni, diem quo dictaturam sustulisti; pone ante oculos laetitiam senatus populique Romani; confer cum hac nundinatione[*](hac nundinatione Lambinus (hac immani nund. A. Augustinus): hac in manum latione V: nũmatione D) tua tuorumque: tum intelleges quantum inter laudem et lucrum[*](laudem et lucrum D: lucrum et laudem V (peiore numero)) intersit. sed nimirum, ut quidam morbo aliquo et sensus stupore suavitatem cibi non sentiunt, sic libidinosi, avari, facinerosi verae laudis gustatum[*](gustatum Vc: gustum nst) non habent. sed si te laus adlicere ad recte faciendum non potest, ne metus quidem a foedissimis factis potest avocare? iudicia non metuis: si propter innocentiam, laudo; sin propter vim, non intellegis, qui isto modo iudicia non timeat, ei quid[*](intellegeris qui ... et quid V1: intellegis ei qui ... quid V2D: corr. Muretus) timendum sit?

quod si non metuis viros fortis egregiosque civis, quod a corpore tuo prohibentur armis, tui te, mihi crede, diutius non ferent. quae est autem vita[*](vita Vc: multas nst) dies et noctes timere[*](timere ct: timer V1: timeri V2ns) a suis? Nisi vero aut maioribus habes beneficiis obligatos quam ille quosdam habuit ex eis a quibus est interfectus, aut tu es ulla re cum eo[*](eo V: illo D) comparandus. fuit in illo ingenium, ratio, memoria, litterae, cura[*](litterae, cura Vc: litteratura nst), cogitatio, diligentia; res bello gesserat, quamvis rei publicae calamitosas, at tamen magnas; multos annos regnare meditatus, magno labore, magnis[*](magnis D: magmultis V1: multis V2) periculis quod cogitarat[*](cogitabat V) effecerat; muneribus, monumentis, congiariis, epulis multitudinem imperitam delenierat[*](delenierat Garatoni: deleniebat V: lenierat D); suos praemiis, adversarios clementiae specie devinxerat. quid multa? attulerat[*](quid ... attulerat om. V1) iam liberae civitati partim metu partim patientia consuetudinem serviendi.

cum illo ego te dominandi cupiditate conferre possum, ceteris vero rebus nullo modo comparandus es[*](es comparandus D). sed ex plurimis malis quae ab illo rei publicae sunt inusta hoc tamen boni est[*](boni est V2D: bonis et V1: boni exstitit Koch) quod didicit iam populus Romanus quantum cuique crederet, quibus se committeret, a quibus caveret. haec non[*](haec igitur non D) cogitas, neque[*](neque V: nec D (ita l. 11)) intellegis satis esse viris fortibus didicisse quam sit re[*](re om. D) pulchrum, beneficio gratum, fama gloriosum tyrannum occidere? an[*](an V: et D), cum illum homines non tulerint, te ferent?

certatim posthac, mihi crede, ad hoc opus curretur neque occasionis tarditas exspectabitur.

respice, quaeso, aliquando rem publicam, M. Antoni, quibus[*](respice ... quibus D: respice quaeso aliquibus V med. omissis: respice quaeso aliquando quibus Halm: resipisce q. a. q. Seidler) ortus sis, non quibuscum vivas considera: mecum, ut voles[*](ut voles D: utivles V: uti voles Halm cum re p. redi D): redi cum re publica in gratiam. sed de te tu[*](tu ipse D) videris; ego de me ipse[*](ipse V: ipso cns: ipse ipso t) profitebor. defendi rem publicam adulescens, non deseram[*](deseram sextimescam tuos V1 (e coll. mea) med. omissis, unde extimescam coni. Nohl) senex: contempsi Catilinae gladios, non pertimescam tuos. quin etiam corpus libenter obtulerim, si repraesentari morte mea libertas civitatis potest, ut aliquando dolor populi Romani pariat quod iam diu parturit[*](parturii D)! etenim si abhinc annos prope viginti hoc ipso in templo negavi posse mortem immaturam esse consulari, quanto verius nunc[*](nunc Vc: non nt: om. s) negabo seni? mihi vero, patres conscripti, iam etiam optanda mors est, perfuncto rebus eis quas adeptus sum quasque gessi. duo modo haec opto, unum ut[*](adeptus ... unum, ut om. V1) moriens populum Romanum liberum relinquam—hoc mihi maius ab dis immortalibus dari nihil potest—alterum ut ita cuique eveniat ut de re publica quisque mereatur.

serius omnino, patres conscripti, quam tempus[*](tempus om. V1) rei publicae postulabat[*](postulabat Manutius: postulabatvit V1: postulavit V2D), aliquando tamen convocati sumus; quod flagitabam equidem cotidie, quippe cum bellum nefarium contra aras et focos, contra vitam fortunasque nostras ab homine profligato ac perdito non comparari, sed geri iam viderem. exspectantur Kalendae Ianuariae, quas non exspectat Antonius qui in provinciam D. Bruti[*](D. om. V1), summi et singularis viri, cum exercitu impetum facere conatur; ex qua se instructum et paratum ad urbem venturum esse minitatur.

quae est igitur exspectatio aut quae vel minimi[*](minima D) dilatio temporis? quamquam enim adsunt Kalendae Ianuariae, tamen breve tempus longum est imparatis. dies enim adfert vel[*](vel V: et D nisi D: nihil V: si nihil Halm) hora potius, nisi provisum est, magnas saepe clades; certus autem dies non ut sacrificiis[*](sacrificiis Halm: sacrificii VD consiliis V: consilii D), sic consiliis exspectari solet. quod si aut Kalendae Ianuariae fuissent eo die quo primum ex urbe fugit Antonius, aut eae[*](eae Halm: ae V: hae D) non essent exspectatae, bellum iam nullum haberemus. auctoritate enim senatus consensuque populi Romani facile hominis amentis fregissemus audaciam. quod confido equidem consules designatos, simul[*](simul ac D) ut magistratum inierint, esse facturos; sunt enim optimo animo, summo consilio, singulari concordia. mea[*](mea D: ea V) autem festinatio non victoriae solum avida est sed[*](sed om. V) etiam celeritatis.

quo enim usque tantum bellum, tam crudele, tam nefarium privatis consiliis propulsabitur? cur non quam primum publica accedit auctoritas? C. Caesar adulescens, paene potius puer, incredibili ac divina quadam mente atque virtute, cum[*](cum (c in ras.) V1: tum cum V2: tunc cum D) maxime furor arderet Antoni cumque eius a Brundisio crudelis et pestifer reditus timeretur, nec postulantibus nec cogitantibus, ne[*](ne Lambinus: nec codd. opinantibus D) optantibus quidem nobis, quia non posse fieri[*](fieri posse non D) videbatur, firmissimum exercitum ex[*](ex om. D) invicto genere veteranorum militum comparavit patrimoniumque suum effudit: quamquam non sum usus[*](sumus usi D) eo verbo quo debui[*](debui V: decuit D); non enim effudit: in salute rei[*](in rei (re) p. salute V (malo numero)) publicae conlocavit.

cui quamquam gratia referri tanta non potest quanta debetur, habenda tamen est tanta[*](tamen est tanta Vs: tamen tanta est cnt) quantam maximam animi nostri capere possunt. quis enim est tam ignarus rerum, tam nihil de re publica cogitans qui hoc non intellegat, si M. Antonius a Brundisio cum eis[*](eis ed. R: his VD) copiis quas se habiturum putabat[*](putaverat D), Romam, ut minabatur, venire potuisset, nullum genus eum crudelitatis praeteriturum fuisse? quippe qui in hospitis tectis Brundisi fortissimos viros optimosque civis[*](cives optimos D) iugulari iusserit[*](iussit D); quorum ante pedes eius morientium sanguine os uxoris respersum esse constabat. hac ille crudelitate imbutus, cum multo bonis[*](bonis nobis Christ) omnibus[*](omnibus Vn2: hominibus cett.) veniret iratior quam illis fuerat quos trucidarat, cui tandem nostrum[*](vestrum D) aut cui omnino bono pepercisset?

qua peste privato consilio[*](rem p. privato consilio D) rem publicam—neque enim fieri potuit aliter—Caesar liberavit: qui nisi in hac re publica natus esset, rem publicam scelere Antoni nullam haberemus. sic enim perspicio, sic iudico, nisi unus adulescens illius furentis impetus crudelissimosque conatus cohibuisset, rem publicam funditus interituram fuisse. cui quidem hodierno die, patres conscripti—nunc enim primum ita convenimus ut illius[*](illius Vc: de illius nst) beneficio possemus ea[*](ea om. D) quae sentiremus libere dicere— tribuenda est auctoritas, ut rem publicam non modo a se susceptam sed etiam a nobis commendatam possit defendere. nec vero de legione Martia.

quoniam longo intervallo loqui nobis de re publica licet, sileri potest. quis enim unus fortior, quis amicior umquam rei publicae fuit quam legio Martia universa? quae cum hostem populi Romani Antonium[*](M. Antonium D iudicavisset D (ita mox)) iudicasset, comes esse eius amentiae noluit: reliquit consulem; quod profecto non fecisset, si eum consulem iudicasset quem nihil aliud agere, nihil moliri nisi caedem civium atque interitum civitatis videret. atque ea[*](ea om. V) legio consedit Albae. quam potuit urbem eligere aut opportuniorem ad res gerendas aut fideliorem aut fortiorum virorum aut amiciorum[*](fortiorum ... amicorum Angelius: fortium ... amicorum V: fortiorem ... amicorum D) rei publicae[*](rei p. V: p. R. D) civium?

huius[*](huiusce D) legionis virtutem imitata quarta legio duce L. Egnatuleio quaestore, civi[*](cive D) optimo et fortissimo, C. Caesaris auctoritatem atque exercitum persecuta est. faciendum est igitur nobis[*](est igitur nobis Vc: igitur nobis est (est nob. n) nst), patres conscripti, ut ea quae sua sponte clarissimus adulescens atque omnium praestantissimus gessit et gerit hac[*](hac scripsi: haec codd.: del. Ernesti) auctoritate nostra comprobentur, veteranorumque, fortissimorum virorum, tum legionis Martiae quartaeque mirabilis consensus ad rem publicam recuperandam laude[*](laude Vc: laudetur nst) et testimonio nostro confirmetur, eorumque commoda, honores, praemia, cum consules designati magistratum inierint, curae nobis fore hodierno die spondeamus.