Philippicae

quaero igitur a te, L. Piso, nonne oppressam rem publicam putes, si tot tam impii, tam audaces, tam facinerosi recepti sint? quos nondum tantis parricidiis contaminatos vix ferebamus, hos nunc omni scelere coopertos[*](coopertos bs: copertos V: opertos t) tolerabilis censes civitati fore? aut isto tuo, mihi crede, consilio erit utendum, ut cedamus, abeamus, vitam inopem et vagam persequamur, aut cervices latronibus dandae atque in patria cadendum est[*](est om. D). Vbi sunt, C. Pansa, illae cohortationes pulcherrimae tuae quibus a te excitatus senatus, inflammatus populus Romanus non solum audivit sed etiam didicit nihil esse homini Romano foedius servitute?

idcircone saga sumpsimus, arma cepimus, iuventutem omnem ex tota Italia excussimus[*](excussimus V et Nonius p. 300: excivimus D ut V: et tv: ut de bns), ut exercitu florentissimo et maximo legati ad pacem mitterentur? si accipiendam, cur non rogamur? si[*](si... rogamur si: hoc colon hoc loco omissum post admiscear in quo ne inserunt D) postulandam, quid timemus?

in hac ego legatione sim aut ad id consilium admiscear[*](admiscear Poggius: admiscearis D (admis ceteris V med. omissis)) in quo ne si dissensero quidem a ceteris sciturus[*](sciturus Poggius: siciturus V: siiturus D) populus Romanus sit? ita fiet ut si quid remissum aut concessum sit, meo semper periculo peccet Antonius, cum ei peccandi potestas a me concessa videatur.

quod si habenda cum M. Antoni[*](M. om. D) latrocinio pacis ratio fuit, mea tamen persona ad istam pacem conciliandam minime fuit deligenda. ego numquam legatos mittendos censui; ego ante reditum legatorum[*](legat. reditum D) ausus sum dicere, pacem ipsam si adferrent, quoniam sub nomine pacis bellum lateret, repudiandam[*](r. p. repudiandam D); ego princeps sagorum; ego semper illum appellavi hostem[*](hostem appellavi D), cum alii adversarium; semper hoc bellum, cum alii tumultum. nec haec in senatu solum: eadem ad populum semper egi; neque solum in ipsum sed in eius socios facinorum et ministros, et praesentis et eos qui una sunt, in totam denique M.

Antoni domum sum semper invectus. itaque ut alacres et laeti spe pacis oblata inter se impii cives, quasi vicissent, gratulabantur, sic me iniquum[*](iniquum V: inimicum bt) eierabant, de me querebantur; diffidebant etiam Servilio: meminerant eius sententiis confixum Antonium; L. Caesarem fortem quidem illum[*](illum quidem Muretus) et constantem senatorem, avunculum tamen[*](tamen om. V); Calenum procuratorem; Pisonem familiarem; te ipsum, Pansa, vehementissimum et fortissimum consulem factum iam putant leniorem: non quo ita sit aut esse possit, sed mentio a te facta pacis suspicionem multis attulit immutatae voluntatis. inter has personas me interiectum amici Antoni moleste ferunt: quibus gerendus mos est, quoniam semel liberales esse coepimus.

proficiscantur legati optimis ominibus[*](ominibus bn2s2v: hominibus Vn1s1: omnibus t), sed ei proficiscantur in quibus non offendatur Antonius. quod si de Antonio non laboratis, mihi certe, patres conscripti, consulere debetis. parcite oculis saltem meis et aliquam veniam iusto dolori date. quo enim aspectu videre potero—omitto[*](omitto Vb: mitto cett.) hostem patriae, ex quo mihi odium in illum commune vobiscum est—sed[*](sed (-t V2) V2b: et V1: om. cett.) quo modo aspiciam mihi uni crudelissimum hostem, ut declarant eius de me acerbissimae contiones? adeone me ferreum putatis ut cum eo congredi aut illum aspicere possim qui nuper, cum in contione donaret eos qui ei de parricidis audacissimi videbantur, mea bona[*](de meis bonis D) donare se dixit Petusio[*](Petusio Müller (cf. xiii. 3): petissio V: pisidio t: pitisio b: praesidio ln) Vrbinati, qui ex naufragio luculenti patrimoni ad haec Antoniana saxa proiectus est.

an L. Antonium aspicere potero, cuius ego crudelitatem effugere non potuissem, nisi me moenibus et portis et studio municipi mei defendissem. atque idem hic myrmillo Asiaticus, latro Italiae, conlega Lentonis et Nuculae, cum Aquilae primi pili nummos aureos daret, de meis bonis se dare dixit: si enim de suis dixisset, ne aquilam quidem ipsam credituram[*](ipsum credituram V: ipsum crediturum b) putavit. non ferent, inquam, oculi Saxam, Cafonem, non duo[*](duo Vt: duos cett. (ita mox)) praetores[*](praetores non tr. pl. add. codd., del. Garatoni (cf. xiii. 26)), non duo designatos tribunos, non Bestiam, non Trebellium, non T. Plancum[*](T. om. D). non possum animo aequo videre tot tam importunos, tam sceleratos hostis; nec id fit fastidio meo, sed caritate rei publicae.

sed vincam animum mihique imperabo: dolorem iustissimum, si non potuero[*](potero tv) frangere, occultabo. quid? vitae censetisne, patres conscripti, habendam mihi aliquam esse rationem? quae mihi quidem minime cara est, praesertim cum Dolabella fecerit ut optanda mors esset, modo sine cruciatu atque tormentis; vobis tamen et populo Romano vilis meus spiritus esse non debet. is enim sum[*](sum V: est bnsv: om. t), nisi me forte fallo, qui vigiliis, curis, sententiis, periculis etiam[*](etiam Vt: etiam perfecerit cett.) quae plurima adii[*](adii om. D) propter acerbissimum omnium in me odium impiorum perfecerim[*](perfecerim V: permefecerim t: pertulerim cett.) ut non obstarem[*](obstarem Vtv: -rent bn) rei publicae, ne quid adrogantius videar dicere.

quod cum ita sit, nihilne mihi de periculo meo cogitandum putatis? hic cum essem in urbe ac domi, tamen multa saepe temptata sunt, ubi me non solum amicorum fidelitas sed etiam universae civitatis oculi custodiunt: quid censetis, cum iter ingressus ero, longum praesertim, nullasne insidias extimescendas[*](pertimescendas D)? tres viae sunt ad Mutinam—quo festinat animus ut quam primum illud pignus libertatis populi Romani, D. Brutum, aspicere possim; cuius in complexu libenter extremum vitae spiritum ediderim, cum omnes actiones horum mensum[*](horum mensum Muretus: horum mensunusum V: honorum D), omnes sententiae meae pervenerint ad eum qui mihi fuit propositus exitum[*](exitum Manutius: exitus codd. (exitum q. m. f. p. exitus ns)). tres ergo, ut dixi, viae: a supero mari Flaminia, ab infero Aurelia, media Cassia.

nunc, quaeso, attendite num aberret a[*](a del. Madvig) coniectura suspicio periculi mei. Etruriam discriminat Cassia. scimusne igitur, Pansa, quibus in locis nunc sit Lentonis Caesenni vii viralis auctoritas? nobiscum nec animo certe est nec corpore[*](in litt. corpo def. V usque ad finem orationis (cf. ad xi. 17)). si autem aut domi est aut non longe a domo, certe in Etruria est, id est in via. quis igitur mihi praestat Lentonem uno capite esse contentum? dic mihi praeterea, Pansa, Ventidius ubi sit, cui fui semper amicus ante quam ille rei publicae bonisque omnibus tam aperte est factus inimicus. possum Cassiam vitare, tenere[*](tenere d, ed. R: et t: om. bnsv: fort. sequi ante quid si supplendum) Flaminiam: quid, si Anconam, ut dicitur, Ventidius venerit, poterone Ariminum tuto accedere? restat Aurelia. hic quidem etiam praesidia habeo[*](habebo b); possessiones enim sunt P. Clodi. tota familia occurret; hospitio invitabit propter familiaritatem notissimam.

hisce ego viis me committam qui Terminalibus nuper in suburbium, ut eodem die reverterer, ire non sum ausus? domesticis me parietibus vix tueor sine amicorum custodiis. itaque in urbe maneo[*](maneo om. d, Naugerius (1)), si[*](si bv: sisi t: si sic ns) licebit, manebo. haec mea sedes est, haec vigilia, haec custodia, hoc praesidium stativum. teneant alii castra, gerant res[*](gerant res Orelli: regna tres t: regna res cett.: regant res Schütz) bellicas; occiderint[*](occiderint scripsi: oderint codd.: fuderint Faernus) hostem; nam hoc caput est; nos, ut dicimus[*](didicimus Gruterus) semperque fecimus, urbem et res urbanas vobiscum pariter tuebimur. neque vero recuso munus hoc: quamquam populum Romanum video pro me recusare. nemo me minus timidus, nemo tamen[*](nemo tamen Halm: nemotã t: nemo cett.) cautior. res declarat. vicesimus annus est cum omnes scelerati me unum petunt. itaque ipsi, ne dicam mihi, rei publicae poenas dederunt: me salvum adhuc res publica conservavit sibi. timide hoc dicam; scio enim quidvis homini accidere posse—verum tamen semel circumsessus[*](circumsessus -cisses t: -saeptus Faernus) lectis valentissimorum hominum viribus cecidi sciens ut honestissime possem exsurgere.

possumne igitur satis videri cautus, satis providus, si me huic itineri tam infesto tamque periculoso[*](tam periculoso t) commisero? gloriam in morte debent ei qui in re publica versantur, non culpae reprehensionem et stultitiae vituperationem relinquere. quis bonus non luget mortem Treboni? quis non dolet interitum talis et civis et viri? at sunt[*](at sunt n: adsunt s: assunt btv) qui dicant dure illi quidem, sed tamen dicunt: minus dolendum quod ab homine impuro nefarioque non caverit. etenim qui multorum custodem se profiteatur, eum sapientes sui primum capitis aiunt custodem esse oportere. cum saeptus sis legibus et iudiciorum metu, non sunt omnia timenda neque ad omnis insidias praesidia quaerenda. quis enim audeat luci[*](luci bn1 (-e n2) s2v: duce s1: om. t), quis in militari via, quis bene comitatum, quis inlustrem aggredi? haec neque hoc tempore neque in me valent.

non modo enim poenam non extimescet[*](extimescit codd.: corr. Naugerius (1)) qui mihi vim attulerit sed etiam gloriam sperabit a latronum gregibus et praemia. haec ego in urbe provideo[*](provideo providero b: praevideo cett.): facilis est circumspectus unde exeam, quo progrediar, quid ad dexteram, quid ad sinistram sit. num idem in Appennini tramitibus facere[*](facere om. t) potero? in quibus etiam si non erunt insidiae, quae facillime esse poterunt, animus tamen erit sollicitus, ut nihil possit de officiis legationis attendere. sed effugi insidias, perrupi Appenninum: nempe in Antoni congressum conloquiumque veniendum est. quinam locus capietur? si extra castra, ceteri viderint: ego me vix tuto[*](me vix tuto (tutum Halm) futurum Müller ex Halmii coni.: me vi ac toto futurum t: mortem actutum (acutum b: actuum n1) futuram bnv) futurum puto. Novi hominis furorem, novi effrenatam violentiam. cuius acerbitas morum immanitasque naturae ne vino quidem permixta temperari solet, hic ira dementiaque inflammatus adhibito fratre Lucio, taeterrima belua, numquam profecto a me sacrilegas manus atque impias abstinebit.

memini conloquia et cum acerrimis hostibus et cum gravissime dissidentibus[*](dissidentibus t: dissentientibus bnv) civibus. Cn. Pompeius, Sexti filius, consul me praesente, cum essem tiro in eius exercitu, cum P. Vettio Scatone, duce Marsorum, inter bina castra conlocutus est: quo[*](quo btv: quod ns) quidem die[*](die supplevi (tempore suppl. Ernesti)) memini Sex. Pompeium, fratrem consulis, ad conloquium ipsum Roma venire, doctum virum atque sapientem. quem cum Scato salutasset, ‘quem te appellem?’ inquit. at ille ‘voluntate hospitem, necessitate hostem.’ erat in illo conloquio aequitas; nullus timor, nulla suberat suspicio; mediocre etiam odium. non enim ut eriperent nobis socii civitatem, sed ut in eam reciperentur petebant. Sulla cum Scipione inter cales et Teanum, cum alter nobilitatis florem, alter belli socios adhibuisset, de auctoritate senatus, de suffragiis populi, de iure[*](de iure t: et de iure cett) civitatis leges inter se et condiciones[*](leges inter se et condiciones Garatoni: legis inter se condiciones codd.) contulerunt. non tenuit omnino conloquium illud fidem: a vi tamen periculoque afuit. possumusne igitur in Antoni latrocinio aeque esse tuti[*](tuti b: ut hi v: uti t: ut s1: si hic s2: sic n)? non possumus; aut, si ceteri possunt, me posse diffido.

quod si non extra castra congrediemur, quae ad conloquium castra sumentur? in nostra ille numquam veniet; multo minus nos in illius. reliquum est ut et accipiantur et remittantur postulata per litteras. ergo erimus in castris, meaque[*](mea quidem Halm) ad omnia postulata una sententia; quam cum hic vobis audientibus dixero, isse[*](isse scripsi: isse et codd. (cf. ii. 78, 89)), redisse me putatote: legationem confecero[*](confecero b: confero cett.). omnia ad senatum mea sententia reiciam, quaecumque postulabit Antonius. neque enim licet aliter neque permissum est nobis ab hoc ordine, ut bellis confectis decem legatis permitti solet more maiorum, neque ulla omnino a senatu mandata accepimus. quae cum agam in consilio non nullis[*](non nullis Poggius: ñulis ns: nullis btv), ut arbitror, repugnantibus, nonne metuendum est ne imperita militum multitudo per me pacem distineri putet?

facite hoc meum consilium legiones novas non improbare; nam Martiam et quartam nihil cogitantis[*](cogitantis Madvig: cogitatis t: cogitetis cett.) praeter dignitatem et decus comprobaturas esse certo[*](certo Orelli: certe codd.) scio: quid? veteranos non veremur—nam timeri se ne ipsi quidem volunt—quonam modo accipiant[*](quonam modo accipiant t: sed quo. m. accipient (-ant v) cett.) severitatem meam? multa enim falsa de me audierunt; multa ad eos improbi detulerunt[*](improvide detulerunt D: corr. Poggius), quorum commoda, ut vos optimi testes estis, semper ego sententia, auctoritate, oratione firmavi: sed credunt improbis, credunt turbulentis, credunt suis. sunt autem fortes illi quidem, sed propter memoriam rerum quas gesserunt pro populi Romani libertate et salute rei publicae nimis feroces et ad suam vim omnia nostra consilia revocantes.

Horum ego cogitationem non vereor; impetum pertimesco. haec quoque tanta pericula si effugero, satisne tutum reditum putatis fore? cum enim et vestram auctoritatem meo more[*](meo more meo me more t: et meo me more nsv: more meo b) defendero et meam fidem rei publicae constantiamque praestitero, tum erunt mihi non ei solum qui me oderunt sed illi etiam qui invident extimescendi. custodiatur igitur vita rei publicae mea[*](rei p. (r. p.) mea t: r. p. eaque b: mea r. p. eaque ns), quoad vel dignitas vel natura patietur, patriae reservetur, mors aut[*](aut (post mors) p, Faernus: autem cett.) necessitatem habeat fati aut, si ante oppetenda est, oppetatur cum gloria. haec cum ita sint, etsi hanc legationem res publica, ut levissime dicam, non desiderat, tamen si tuto licebit ire, proficiscar. omnino, patres conscripti, totum huiusce rei consilium non periculo meo[*](meo periculo t), sed utilitate rei publicae metiar. de qua mihi quoniam liberum est spatium, multum etiam atque etiam considerandum puto idque potissimum faciendum quod maxime interesse rei publicae iudicaro.

A principio huius belli, patres conscripti, quod cum impiis civibus consceleratisque suscepimus, timui ne condicio insidiosa pacis libertatis recuperandae studia restingueret. dulce enim etiam nomen est pacis, res vero ipsa cum[*](cum tum V: tamen b) iucunda tum salutaris. nam nec privatos focos nec publicas leges videtur nec libertatis iura cara habere quem discordiae, quem caedes civium, quem bellum civile delectat, eumque ex numero hominum eiciendum, ex finibus humanae naturae exterminandum puto. itaque sive Sulla sive Marius sive uterque sive Octavius sive Cinna sive iterum Sulla sive alter Marius et Carbo sive qui[*](qui V1: quis V2D) alius civile bellum optavit, eum detestabilem civem rei publicae natum iudico.

nam quid ego de proximo dicam cuius acta defendimus, auctorem[*](auctorem V: cum auctorem D: actorem cod. Amst., ed. Campani (cf. ii. 96) fatemur Vt: fateamur cett.) ipsum iure caesum fatemur? nihil igitur hoc cive, nihil hoc homine taetrius, si aut civis aut homo habendus est, qui civile bellum concupiscit. sed hoc primum videndum est, patres conscripti, cum omnibusne pax esse possit an sit aliquod bellum inexpiabile[*](expiabile D), in quo pactio pacis lex sit servitutis. pacem cum Scipione Sulla sive faciebat sive simulabat[*](sive simulabat om. D), non erat desperandum, si convenisset, fore aliquem tolerabilem statum civitatis. Cinna si concordiam cum Octavio confirmare voluisset, hominum in re publica sanitas remanere potuisset[*](hominum ... potuisset om. V1). proximo bello si aliquid de summa gravitate Pompeius, multum de cupiditate Caesar remisisset[*](dimisisset D), et pacem stabilem et aliquam rem publicam nobis habere licuisset. hoc vero quid est? cum Antoniis pax potest esse? cum Censorino, Ventidio, Trebellio, Bestia, Nucula, Munatio[*](Munatio Vn2s: T. Mun. bn1tv), Lentone, Saxa? exempli causa paucos nominavi: genus infinitum immanitatemque ipsi cernitis reliquorum[*](reliquorum V: belli quorum D (cf. § 47)).

addite illa naufragia Caesaris amicorum, Barbas Cassios, Barbatios, Polliones[*](Poliones D); addite Antoni conlusores et sodalis, Eutrapelum, Melam, Pontium[*](Pontium om. V), Caelium, Crassicium, Tironem, mustelam, Petusium[*](Petusium V: pestutum t: peditum cett.): comitatum relinquo[*](reliquos omitto (nomino v) duces.), duces nomino. huc[*](Huc nstv) accedunt alaudae ceterique veterani, seminarium iudicum decuriae tertiae, qui suis rebus exhaustis, beneficiis Caesaris devoratis, fortunas nostras concupiverunt.

O fidam dexteram Antoni qua ille plurimos civis trucidavit, o ratum religiosumque foedus quod cum Antoniis[*](cum Antoniis (-aniis t) bt: cum Antonio V: can l: cum ns: cum his v) fecerimus! hoc si Marcus violare conabitur, Luci eum sanctitas a scelere revocabit. illis locus si in hac urbe fuerit, ipsi urbi[*](urbi ipsi D) locus non erit. Ora vobis eorum ponite[*](vobis eorum ponite V: vobis ponite eorum p. c. (sine p. c. b) bns: eorum p. c. ponite vobis t) ante oculos et maxime Antoniorum; incessum, aspectum, voltum, spiritum, latera tegentis alios, alios praegredientis amicos. quem vini anhelitum, quas contumelias fore censetis minasque verborum! Nisi forte eos pax ipsa leniet maximeque, cum in hunc ordinem venerint, salutabunt benigne, comiter appellabunt unum quemque nostrum.