Philippicae

quapropter, ut invitus saepe dissensi a Q. Fufio[*](Q. om. V), ita sum eius sententiae libenter adsensus: ex quo iudicare debetis me non cum homine solere, sed cum causa dissidere. itaque non adsentior solum sed etiam gratias ago Fufio: dixit enim severam, gravem[*](gravem grecauem V (i. e. ex grec grauem)), re publica dignam sententiam: iudicavit hostem Dolabellam; bona censuit publice possidenda. quo cum addi nihil potuisset[*](potuisset V: posset (-it b) D)—quid enim atrocius potuit, quid severius decernere[*](decernere D: degenere V)?—dixit tamen, si quis eorum qui post se rogati essent graviorem sententiam dixisset, in eam se iturum. quam severitatem quis potest non laudare?

nunc[*](num D), quoniam hostis est iudicatus Dolabella, bello est persequendus. neque enim quiescit[*](quiescit Vb1: -scet cett.); habet legionem, habet fugitivos, habet sceleratam impiorum manum; est ipse confidens, impotens, gladiatorio generi mortis addictus. quam ob rem, quoniam Dolabella hesterno die hoste decreto bellum gerendum est, imperator est deligendus[*](deligendus bs: dilig. cett.). duae dictae sunt sententiae quarum neutram probo: alteram quia semper, nisi cum est necesse, periculosam arbitror; alteram quia alienam his temporibus existimo.

nam extraordinarium imperium[*](semper imperium D) populare atque ventosum est, minime nostrae gravitatis, minime huius ordinis. bello Antiochino[*](Antiochi bns) magno et gravi, cum L. Scipioni provincia Asia[*](provincia Asia Faernus: pc ia V: p. f. Asia D) obvenisset, parumque in eo putaretur esse animi, parum roboris, senatusque ad conlegam eius, C. Laelium[*](C. om. V), illius[*](illius Ernesti: huius codd.) sapientis patrem, negotium deferret, surrexit P. Africanus, frater maior L. Scipionis, et illam ignominiam a familia[*](a familia V: familia t: familiae bns) deprecatus est, dixitque et in fratre suo summam virtutem[*](post summam vir- sequitur in V xii, 12-23 -sumus iudicare ... corpore, tum xiii. 1-10 a principio ... acerbam, tum xi. 17-22 -tutem ... virum (reliqua perierunt)) esse summumque consilium neque se ei legatum, id aetatis eisque rebus gestis, defuturum. quod cum ab eo esset dictum, nihil est de Scipionis provincia commutatum; nec plus extraordinarium imperium ad id bellum quaesitum quam duobus antea maximis Punicis bellis quae a consulibus aut a dictatoribus gesta et confecta[*](et confecta V: it conta t: ita (aut b) consummata bns) sunt, quam Pyrrhi, quam Philippi, quam post Achaico bello, quam Punico tertio[*](quam Punico tertio om. D); ad quod[*](ad quod a quo domiti V) populus Romanus ita sibi ipse delegit[*](diligit V) idoneum ducem, P. Scipionem, ut eum tamen bellum gerere consulem vellet.

cum Aristonico bellum gerendum fuit P. Licinio L. Valerio[*](p. licionio p. Valerio V: L. Valerio P. Scipione D) consulibus. rogatus est[*](est V: et t: om. bns) populus quem id bellum gerere placeret. Crassus consul, pontifex maximus, Flacco conlegae, flamini Martiali, multam dixit, si a sacris discessisset: quam multam populus Romanus[*](populus Romanus Poggius: populi Romani V: populus D) remisit; pontifici tamen flaminem parere iussit. sed ne tum quidem populus Romanus ad privatum detulit bellum, quamquam erat Africanus qui anno ante de Numantinis triumpharat[*](triumphaverat D); qui, cum longe omnis belli gloria et virtute superaret, duas tamen tribus solas[*](solas om. D) tulit. ita populus Romanus consuli potius Crasso quam privato Africano bellum gerendum dedit[*](post dedit add. V1 ex § 20 sed de ... designatus). de Cn. Pompei imperiis, summi viri atque omnium principis, tribuni plebis turbulenti tulerunt. nam Sertorianum bellum a senatu privato datum est, quia consules recusabant, cum L. Philippus pro consulibus eum se[*](se eum D) mittere dixit, non pro consule.

quae igitur haec comitia, aut quam ambitionem constantissimus et gravissimus civis, L. Caesar, in senatum introduxit? clarissimo viro atque innocentissimo decrevit imperium, privato tamen: in quo maximum nobis onus imposuit[*](fort. maximum post imposuit collocandum (clausulae gratia: cf. Zielinski p. 147) assensero V2D). adsensus ero, ambitionem induxero in curiam; negaro, videbor suffragio meo, tamquam comitiis, honorem homini amicissimo denegavisse. quod si comitia placet in senatu haberi[*](habere D), petamus, ambiamus, tabella modo[*](modo Vb: nova t: modo nova ns) detur nobis, sicut populo data est. cur committis[*](committis Faernus: comitiis (-ciis b) codd.), Caesar, ut aut praestantissimus vir, si tibi non sit adsensum, repulsam tulisse videatur aut unus quisque nostrum praeteritus, si, cum pari dignitate simus[*](sumus D), eodem honore digni non putemur?

at enim—nam id exaudio—C. Caesari adulescentulo[*](adolescenti (-escens t) D) imperium extraordinarium mea sententia dedi. ille enim mihi praesidium extraordinarium dederat: cum dico mihi, senatui dico populoque Romano. A quo praesidium res publica[*](res p. praesidium D), ne cogitatum quidem, tantum haberet ut sine eo salva esse non posset, huic extraordinarium imperium non darem? aut exercitus adimendus aut imperium dandum fuit. quae est enim ratio aut qui potest fieri ut sine imperio teneatur exercitus? non igitur, quod ereptum non est, id existimandum est datum. eripuissetis C. Caesari, patres conscripti, imperium, nisi dedissetis. milites veterani qui illius auctoritatem, imperium, nomen secuti pro re publica arma ceperant volebant sibi ab illo imperari; legio[*](Martia et legio om. D) Martia et legio quarta ita se contulerant[*](contulerat D) ad auctoritatem senatus et rei publicae[*](et rei p. V: reique p. bt: r. p. p. q. r. s: p. q. r. n) dignitatem ut deposcerent imperatorem et ducem C. Caesarem. imperium C. Caesari[*](C. Caesarem. Imperium C. om. D) belli[*](belli Vt: bellum bns) necessitas, fascis senatus dedit. otioso vero et[*](et om. D) nihil agenti privato, obsecro te, L. Caesar—cum peritissimo homine mihi res est—quando imperium senatus dedit?

sed de hoc quidem hactenus, ne refragari homini amicissimo ac de me optime merito videar. etsi quis potest refragari non modo non petenti verum etiam recusanti?

illa vero, patres conscripti, aliena consulum dignitate, aliena temporum gravitate sententia est ut consules Dolabellae persequendi causa Asiam et Syriam sortiantur. dicam cur inutile rei publicae, sed prius quam turpe consulibus[*](consulibus om. D) sit videte. cum consul designatus obsideatur, cum in eo[*](cum in eo V: in eo t: in eoque bns) liberando salus sit posita rei publicae, cum a populo Romano pestiferi cives parricidaeque desciverint, cumque id bellum geramus quo bello de dignitate, de libertate[*](de libertate V: libertate D), de vita decernamus, si in potestatem quis Antoni venerit, proposita sint tormenta atque cruciatus, cumque harum rerum omnium decertatio consulibus optimis et fortissimis commissa et commendata sit, Asiae et Syriae mentio fiet, ut aut suspicioni crimen aut invidiae materiam dedisse videamur?

at vero ita decernunt ‘ut liberato Bruto': id enim restabat, ut relicto, deserto, prodito. ego vero mentionem omnino provinciarum factam dico alienissimo tempore. quamvis enim intentus animus tuus sit, C. Pansa, sicut est, ad virum[*](ad virumhic deficit V (in extrema pagina), cf. ad § 17) fortissimum et omnium clarissimum liberandum, tamen rerum natura cogit[*](cogit ns: coget bt) te necessario referre animum aliquando ad Dolabellam persequendum et partem aliquam in Asiam et Syriam derivare curae et cogitationis tuae. si autem fieri posset, vel pluris te animos habere vellem quos omnis ad Mutinam intenderes. quod quoniam fieri non potest, isto te[*](isto te Halm: istoc (isto n2) codd.) animo quem habes praestantissimum atque optimum nihil volumus nisi de Bruto cogitare.

facis tu id quidem et eo maxime incumbis, intellego[*](intellego bt: om. ns: ut intllego Halm); duas tamen[*](istud o, ed. R) res, magnas praesertim, non modo agere uno tempore sed ne cogitando quidem explicare quisquam potest. incitare et inflammare tuum istuc praestantissimum studium, non ad aliam ulla[*](ulla n2: ullam cett.) ex parte curam transferre debemus. adde istuc sermones hominum, adde suspiciones, adde invidiam: imitare me quem tu semper laudasti: qui instructam ornatamque a senatu provinciam deposui ut incendium patriae omissa omni[*](alia omni coni. Halm) cogitatione restinguerem. nemo erit praeter unum me quicum profecto, si quid interesse tua putasses, pro summa familiaritate nostra communicasses, qui credat te invito provinciam tibi esse decretam. hanc, quaeso, pro tua singulari sapientia reprime famam atque effice ne id quod non curas cupere videare.

quod quidem eo vehementius tibi laborandum est quia in eandem cadere suspicionem conlega, vir clarissimus, non potest. nihil horum scit, nihil suspicatur; bellum gerit, in acie stat, de sanguine et de spiritu decertat; ante provinciam sibi decretam audiet quam potuerit tempus ei rei datum suspicari. vereor ne exercitus quoque nostri qui non dilectus necessitate, sed voluntariis studiis se ad rem publicam contulerunt tardentur animis, si quicquam aliud a nobis nisi de instanti bello cogitatum putabunt. quod si provinciae consulibus expetendae videntur, sicut saepe multis[*](a multis Halm) clarissimis viris expetitae sunt, reddite prius nobis Brutum, lumen et decus civitatis; qui ita conservandus est ut id[*](id illud Ernesti) signum quod de[*](de v: om. cett.) caelo delapsum Vestae custodiis continetur[*](tenetur v); quo salvo salvi sumus futuri. tunc[*](tunc Ferrarius: hunc codd.) vel in caelum vos[*](vos hoc loco Nonius p. 407: ante umeris habet b: om. nst), si fieri potuerit[*](potuerit l et Nonius: poterit bnst), umeris nostris tollemus; provincias certe dignissimas vobis deligemus; nunc quod agitur agamus. agitur autem liberine vivamus an mortem obeamus, quae certe servituti anteponenda est.

quid? si etiam tarditatem adfert ista sententia ad Dolabellam persequendum? quando enim veniet consul? an id exspectamus quoad ne[*](quoad ne Christ: quo ante t: quo ne (nec b) bs) vestigium quidem Asiae civitatum atque urbium relinquatur? at mittent aliquem de suo numero. valde mihi probari potest qui paulo ante clarissimo viro privato imperium extra ordinem non dedi. at hominem dignum mittent. num P. Servilio digniorem? at eum quidem civitas non habet. quod ergo ipse nemini putavi[*](putavi Madvig: putat codd.) dandum, ne a senatu quidem, id ego unius iudicio delatum comprobem?

expedito nobis homine et parato, patres conscripti, opus est et eo qui imperium legitimum habeat, qui praeterea auctoritatem, nomen, exercitum, perspectum animum in re publica liberanda.

quis igitur is est? aut M. Brutus aut C. Cassius aut uterque. decernerem plane, sicut multa ‘consules, alter ambove[*](consules, alter ambove n, ut voluit Müller: consulib; alter ambosve t: cõs. alterum ambosve bs: in consulibus, alterum ambosve Halm),’ ni Brutum conligassemus in Graecia et eius auxilium ad Italiam vergere quam ad Asiam maluissemus; non ut ex acie[*](ex acie Rau: ex ea acie codd.: eo ex acie Ferrarius) respectum haberemus, sed ut ea[*](ea supplevi (hoc loco, cf. l. 26)) ipsa acies subsidium haberet etiam transmarinum. praeterea, patres conscripti, M. Brutum retinet etiam nunc C. Antonius, qui tenet Apolloniam, magnam urbem et gravem; tenet, opinor, Byllidem, tenet Amantiam, instat Epiro, urget Oricum, habet aliquot cohortis, habet equitatum. hinc si Brutus erit traductus ad aliud bellum, Graeciam certe amiserimus. est autem etiam de Brundisio atque illa ora Italiae providendum. quamquam miror tam diu morari Antonium; solet enim ipse accipere manicas nec diutius obsidionis metum[*](iste Orelli) sustinere. quod[*](quod quem coni. Halm) si confecerit Brutus et intellexerit plus se rei publicae profuturum, si Dolabellam persequatur quam si in Graecia maneat, aget ipse per sese, ut adhuc quoque fecit, neque in tot incendiis quibus confestim succurrendum est exspectabit senatum.

nam et Brutus et Cassius multis iam in rebus ipse sibi senatus fuit[*](ipsi sibi senatus fuerunt coni. Halm). necesse est enim in tanta conversione et perturbatione omnium rerum[*](conversione et perturbatione omnium rerum codd. Ferrarii: concursatione (-cursione t) perturbationum rerum D) temporibus potius parere quam moribus. nec enim nunc primum aut Brutus aut Cassius salutem libertatemque patriae legem sanctissimam et morem optimum iudicavit. itaque si ad nos nihil referretur de Dolabella persequendo, tamen ego pro decreto putarem, cum essent tales virtute, auctoritate, nobilitate ei summi[*](ei summi scripsi: summi codd.: summa (vel supra tali) Faernus) viri quorum alterius iam nobis notus esset exercitus, alterius auditus. num igitur Brutus exspectavit decreta nostra, cum studia nosset? neque enim est in provinciam suam Cretam profectus: in Macedoniam alienam advolavit; omnia sua putavit quae vos vestra esse velitis; legiones conscripsit novas, excepit veteres; equitatum ad se abduxit Dolabellae atque eum nondum tanto parricidio oblitum[*](oblitum obstrictum mg. Crat., cf. §§ 14, 29) hostem sua sententia iudicavit. nam ni ita esset, quo iure equitatum a[*](a n2s: om. bn1t) consule abduceret?

quid? C. Cassius, pari magnitudine animi et consili praeditus, nonne eo ex Italia consilio profectus est ut prohiberet Syria Dolabellam? qua lege, quo iure? eo quod Iuppiter ipse sanxit, ut omnia quae rei publicae salutaria essent legitima et iusta haberentur. est enim lex nihil aliud nisi recta et[*](et Poggius: etiam D) a numine deorum tracta ratio, imperans honesta, prohibens contraria. huic igitur legi paruit Cassius, cum est in Syriam profectus, alienam provinciam, si homines legibus scriptis uterentur, eis vero oppressis suam[*](suam ed. R: sua codd.) lege naturae.

sed ut ea vestra quoque auctoritate firmetur[*](ea... firmetur Ferrarius: ex... firmetur codd.: ea... firmentur Bake), censeo: cum P. Dolabella quique eius crudelissimi et taeterrimi facinoris ministri, socii, adiutores fuerunt hostes populi Romani a senatu iudicati sint[*](sunt D: corr. Poggius), cumque senatus P. Dolabellam bello persequendum censuerit, ut is qui omnia deorum hominumque iura novo, inaudito, inexpiabili scelere polluerit nefarioque se patriae parricidio obstrinxerit poenas dis hominibusque meritas debitasque persolvat,

senatui placere C. Cassium pro consule provinciam Syriam obtinere, ut qui optimo iure eam provinciam obtinuerit, eum a Q. Marcio[*](eum a Q. bt; eumque a (om. a n1s) ns) Crispo pro consule, L. Statio[*](Statio Ferrarius: stato b: statu st: statilio n) Murco pro consule, A. Allieno[*](A. n, Ferrarius: at s: ab bt) legato exercitus[*](exercitus ns: exercitum bt) accipere, eosque ei tradere, cumque eis copiis et si quas praeterea paraverit bello P. Dolabellam terra marique persequi. eius belli gerendi causa quibus ei videatur navis, nautas, pecuniam ceteraque quae[*](ceteraque quae n2: ceteraque n1s1t: cetera quae s2: ceteraque omnia, quae b) ad id bellum gerendum pertineant, ut imperandi in Syria, Asia, Bithynia, Ponto ius potestatemque habeat, utique, quamcumque in provinciam eius belli gerendi causa advenerit, ibi maius imperium C. Cassi pro consule sit quam eius erit qui eam provinciam tum obtinebit, cum C.

Cassius pro consule in eam provinciam venerit; regem Deiotarum patrem et regem Deiotarum filium, si, ut multis bellis saepe numero imperium populi Romani iuverint, item C. Cassium pro consule copiis suis opibusque iuvissent, senatui populoque Romano gratum esse facturos. itemque si ceteri reges, tetrarchae dynastaeque fecissent, senatum populumque Romanum eorum offici non immemorem futurum. Vtique[*](utque ns) C. Pansa A. Hirtius consules, alter ambove, si eis videretur, re publica recuperata de provinciis consularibus, praetoriis, ad hunc ordinem primo quoque tempore referant[*](ferant codd.: corr. Naugerius (1)). interea provinciae ab eis a[*](a b: om. nst) quibus obtinentur obtineantur quoad cuique ex senatus consulto successum sit.

hoc senatus consulto ardentem inflammabitis et armatum armabitis Cassium; nec enim animum eius potestis ignorare nec copias. animus is est[*](is est bt: ipse ns: fort. ipsius est) quem videtis[*](vidistis Ferrarius); copiae quas audistis[*](post audistis aliquid intercidisse putat Madvig, velut primum legiones Q. Marci, deinde L. Stati), fortes et constantes[*](fortis et constantis Ferrarius) viri, qui ne vivo quidem Trebonio Dolabellae latrocinium in Syriam penetrare sivissent[*](sivisset cod. Amst., et codd. Ferrarii). Allienus, familiaris et necessarius meus, post interitum Treboni profecto ne[*](profecto ne Christ: profectione t: profectus ne bns) dici quidem se legatum Dolabellae volet. est Q. Caecili Bassi, privati illius quidem, sed fortis et praeclari viri, robustus et victor exercitus.

Deiotari regis et patris et fili et magnus et nostro more institutus exercitus; summa in filio spes, summa ingeni indoles, summa virtus[*](summa virtus d: summaque v D (cf. Zielinski p. 215)). quid de patre dicam? cuius benevolentia in[*](benevolentia in s: -tiã n: -tia bt) populum Romanum est ipsius aequalis aetati; qui non solum socius imperatorum nostrorum fuit in bellis verum etiam dux copiarum suarum. quae de illo viro Sulla, quae Murena, quae Servilius, quae Lucullus, quam ornate, quam honorifice, quam graviter saepe in senatu praedicaverunt? quid de Cn.

Pompeio loquar[*](loquor t)? qui unum Deiotarum in toto orbe terrarum ex animo amicum vereque benevolum, unum fidelem populo Romano iudicavit. fuimus imperatores ego et M. Bibulus in propinquis finitimisque provinciis: ab eodem rege adiuti sumus et equitatu et pedestribus copiis. secutum est hoc acerbissimum et calamitosissimum civile bellum in quo quid faciendum Deiotaro, quid omnino rectius fuerit dicere non est necesse, praesertim cum contra ac Deiotarus sensit victoria belli iudicarit[*](diiudicarit Halm). quo in bello si fuit error, communis ei fuit cum senatu; sin recta sententia, ne victa quidem causa vituperanda est. ad has copias accedent alii reges, etiam dilectus accedent.