Pro P. Sestio

si quis antea, iudices, mirabatur quid esset quod, pro tantis opibus rei publicae tantaque dignitate imperi, nequaquam satis multi cives forti et magno animo invenirentur qui auderent se et salutem suam in discrimen offerre pro statu civitatis et pro communi libertate[*](libertate libertates P1 unde lib. ⟨is⟩ ex hoc Mommsen: lib. is hoc Bake (del. ex)), ex hoc tempore miretur potius si quem bonum et fortem civem viderit, quam si quem aut timidum aut sibi potius quam rei publicae consulentem. nam ut omittatis de unius cuiusque casu cogitando recordari, uno aspectu intueri potestis eos qui cum senatu, cum bonis omnibus, rem publicam adflictam excitarint et latrocinio domestico liberarint, maestos sordidatos reos, de capite, de fama, de civitate, de fortunis, de liberis dimicantis; eos autem qui omnia divina et humana violarint vexarint perturbarint everterint, non solum alacris laetosque volitare, sed etiam fortissimis atque optimis civibus periculum moliri, de se nihil timere.

in quo cum multa sunt indigna, tum nihil minus est ferendum quam quod iam non per latrones suos, non per homines egestate et scelere perditos, sed per vos nobis, per optimos viros optimis civibus periculum inferre conantur, et quos lapidibus, quos ferro, quos facibus, quos vi manu copiis delere non potuerunt, hos vestra auctoritate, vestra religione, vestris sententiis se oppressuros arbitrantur. ego autem[*](autem vero k), iudices, qua[*](qua quoniam qua Halm) voce mihi in agendis gratiis commemorandoque eorum qui de me optime meriti sunt beneficio esse utendum putabam, ea nunc uti cogor in eorum[*](eorum susp. Landgraf (cf. § 144): reorum Stangl: amicorum Weidner: meorum coni. Mueller) periculis depellendis, ut[*](ut supplevi, a librario aliquo, ut videtur, omissum, qui illud uti (VTIIS) male post vocabulum cogor iterari opinatus est (Cl. Qu. iii. 266)) iis potissimum vox haec serviat quorum opera et mihi et vobis et populo Romano restituta est.

et quamquam a Q. Hortensio, clarissimo viro atque eloquentissimo, causa est P. Sesti perorata, nihilque ab eo praetermissum est quod aut pro re publica conquerendum fuit aut pro reo disputandum, tamen adgrediar ad dicendum, ne mea propugnatio ei potissimum defuisse videatur per quem est perfectum ne ceteris civibus deesset. atque ego sic statuo, iudices, a me in hac causa atque hoc extremo dicendi loco pietatis potius quam defensionis, querelae quam eloquentiae, doloris quam ingeni partis esse susceptas.

itaque si aut acrius egero aut liberius quam qui ante me dixerunt, peto a vobis ut tantum orationi meae concedatis quantum et pio dolori et iustae iracundiae concedendum putetis; nam neque[*](nam neque ut Madv. ita G2: nãq: (= namque) P: nam qui BΣ: numquam H: neque k) officio coniunctior dolor ullius[*](ullius P rell. praeter Hwks (ullus: et ita Madv. edd.)) esse potest quam hic meus susceptus ex hominis de me optime meriti periculo, neque iracundia magis ulla laudanda est[*](laudanda est Halm: laudandans P1 laudanda rell.) quam ea quae me[*](quae me om. P1: quam mea inflammata Halm: quam illa quae inflammata G) inflammat eorum scelere qui cum omnibus meae salutis defensoribus bellum esse sibi gerendum iudicaverunt.

sed quoniam singulis criminibus ceteri responderunt, dicam ego de omni statu P. Sesti, de genere vitae, de natura, de moribus, de incredibili amore in bonos, de studio conservandae salutis communis atque oti; contendamque, si modo id consequi potero, ut in hac confusa atque universa defensione nihil ab[*](ab ut Halm ita Hk: a PB corr. ex ad, k) me quod ad vestram quaestionem, nihil quod ad reum, nihil quod ad rem publicam pertineat praetermissum esse videatur. et quoniam in gravissimis temporibus civitatis atque in ruinis eversae atque adflictae rei publicae P. Sesti tribunatus est a Fortuna ipsa conlocatus, non adgrediar ad illa maxima atque amplissima prius quam docuero quibus initiis ac fundamentis haec[*](haec P: hae P corr., BHGk) tantae summis in rebus laudes excitatae sint.

parente P. Sestius natus est, iudices, homine, ut plerique meministis, et sapiente et sancto et severo; qui cum tribunus plebis primus inter homines nobilissimos temporibus optimis factus esset, reliquis honoribus non tam uti voluit quam dignus videri. eo auctore duxit honestissimi et spectatissimi viri, C. Albini, filiam, ex qua hic est puer et nupta iam filia. duobus gravissimis[*](Duobus gravissimis PBΣ: duobus his grav. k all.) ac plenissimis[*](ac plenissimis suppl. K. Busche (cf. § 130, Cael. § 63 a viris honestissimis ac plenissimis dignitatis): gravissimis summae antiquitatis Momms.: gravissimis antiquae severitatis Eberhard: gravissimae antiq. dett., ed. V. Cf. Vat. § 19) antiquitatis viris sic probatus fuit ut[*](ut om. P1: ut utrique eorum G: utrique eorum ut P2B rell.) utrique eorum et carus maxime et iucundus esset. ademit Albino soceri nomen mors[*](mors s. l. suppl. P2) filiae, sed caritatem illius necessitudinis et benivolentiam non ademit: hodie sic hunc diligit ut vos facillime potestis ex hac vel adsiduitate eius vel sollicitudine et molestia iudicare.

duxit[*](Alteram duxit Schuetz: Duxit iterum Momms.) uxorem patre vivo optimi et calamitosissimi viri filiam, L. Scipionis[*](L. Scipionis filiam Schol.). clara in hoc P. Sesti pietas exstitit et omnibus grata, quod et Massiliam statim profectus est, ut socerum videre consolarique posset fluctibus rei publicae expulsum, in alienis terris iacentem, quem in maiorum suorum vestigiis stare oportebat, et ad eum filiam eius adduxit, ut ille insperato aspectu complexuque si non omnem at aliquam partem maeroris sui deponeret, et maximis pro illa necessitudine studiis et officiis[*](pro illa necessitudine studiis et officiis scripsi (§ 6; in Sen. § 2 cf. Cl. Qu. iii. 266): praeteritas esse se diis et off. P1G: officiis P2, ceteris deletis, et sic BΣw: praeterea adsiduisque off. Momms.) et illius aerumnam, quoad vixit, et filiae solitudinem sustentavit. possum multa dicere de liberalitate, de domesticis officiis, de tribunatu militari, de provinciali in eo magistratu abstinentia; sed mihi ante oculos obversatur rei publicae dignitas, quae me ad sese rapit, haec minora relinquere hortatur.

quaestor hic C. Antoni, conlegae mei, iudices, fuit sorte, sed societate consiliorum meus. impedior non nullius offici, ut ego interpretor, religione quo minus exponam quam multa P. Sestius, cum esset cum conlega meo, senserit[*](P. Sestius ... senserit A: om. rell.), ad me detulerit, quanto ante providerit. atque ego de Antonio nihil dico praeter unum: numquam illum illo summo timore ac periculo civitatis neque communem metum omnium nec propriam non nullorum de ipso suspicionem aut infitiando tollere aut dissimulando sedare voluisse. in quo conlega sustinendo atque moderando si meam in illum indulgentiam coniunctam cum summa custodia rei publicae laudare vere solebatis, par prope laus P. Sesti esse debet, qui ita suum consulem observavit ut et illi quaestor bonus et nobis omnibus[*](et nobis omnibus scripsi cum Klotzio (Cl. Qu. iii. 267): et vobis omnibus s. l. suppl. P2 (non man. rec.: nam ita BHk rell.): om. P1G: et bonis omnibus Hirschf.: et omnibus bonis s. et bonis Richter: et omnibus Koechly.)[*](Cf. vos et omnes boni § 31: Har. Resp. § 4) optimus civis videretur.

idem, cum illa coniuratio ex latebris atque ex tenebris erupisset palamque armata volitaret, venit cum exercitu Capuam, quam urbem propter plurimas belli opportunitates ab illa impia et scelerata manu temptari[*](manu ut (= vi?) H: manu attentari k) suspicabamur; C. Mevulanum[*](mevulanum PG (mevol. G2): me vulcanum BΣ: Mefulanum Huebner, Menolavum Hertz, utrumque ex inscrippt.), tribunum militum Antoni, Capua praecipitem eiecit, hominem perditum et non obscure Pisauri et in aliis agri Gallici partibus in illa coniuratione versatum; idemque[*](itemque Weidner) C. Marcellum, cum is non Capuam solum venisset, verum etiam se quasi armorum studio in maximam familiam coniecisset, exterminandum ex illa urbe curavit. qua de causa et tum conventus ille Capuae, qui propter salutem illius urbis consulatu conservatam meo me unum patronum adoptavit, huic apud me P. Sestio[*](P. Sestio secl. Manutius) maximas gratias egit, et hoc tempore eidem[*](eidem quidem G corr. in quidam) homines nomine commutato coloni decurionesque, fortissimi atque optimi viri, beneficium P. Sesti testimonio declarant, periculum decreto suo deprecantur.

recita, quaeso, L.[*](L. Hotomanus (ad Fam. xiii. 8): P. PBHG)Sesti, quid decrerint[*](decreverint HG) Capuae decuriones, ut iam puerilis[*](puerilis Schol. et G: virilis P rell.) tua vox possit aliquid significare inimicis vestris[*](vestris del. P2, om. Bw: nostris G2 all.), quidnam, cum se conroborarit, effectura esse videatur. Decvrionvm decreta. non recito decretum officio aliquo expressum vicinitatis aut[*](aut (tertium) delere voluit Pluygers) clientelae aut hospiti publici aut ambitionis aut commendationis gratia, sed recito memoriam perfuncti periculi, praedicationem amplissimi benefici, vocem[*](vocem amicus quidam Lambini: vicem codd.: indicem Koechly: vindicem Urlichs) offici praesentis, testimonium praeteriti temporis.

atque illis temporibus eisdem[*](isdem P (ut videtur), Σ), cum iam Capuam metu Sestius liberasset, urbem senatus atque omnes boni deprehensis atque oppressis domesticis hostibus me duce ex periculis maximis extraxissent, ego litteris P. Sestium Capua arcessivi cum illo exercitu quem tum secum habebat; quibus hic litteris lectis ad urbem confestim incredibili celeritate advolavit. atque ut illius temporis atrocitatem recordari possitis, audite litteras et vestram memoriam ad timoris praeteriti cogitationem excitate. Litterae Ciceronis consvlis.

hoc adventu P. Sesti tribunorum plebis novorum, qui tum[*](tum om. Schol.) extremis diebus consulatus mei res eas quas gesseram vexare cupiebant, reliquaeque coniurationis impetus et conatus sunt retardati.

ac postea quam est intellectum, M.[*](M. suppl. Orelli) Catone tribuno plebis, fortissimo atque optimo cive, rem publicam defendente, per se ipsum senatum populumque Romanum sine militum praesidio tueri facile maiestate sua dignitatem[*](maiestate sua dign. Weidner: maiestatem suam dign. codd. (dignitatemque Halm.): cum maiestate sua dign. Madv.) eorum qui salutem communem periculo suo defendissent, Sestius cum illo exercitu summa celeritate est Antonium consecutus[*](C. Antonium consecutus est Halm. auct. edd. recc.: v. Cl. Qu. iii. 267). hic ego quid praedicem quibus hic rebus consulem[*](consulemq. P1: consulem quaestor Weidner) ad rem gerendam excitarit, quos[*](quos Schol.: quot P rell.) stimulos admoverit homini studioso fortasse[*](fortasse Schol.: fortassis P rell.) victoriae, sed tamen nimium communem Martem belli casumque metuenti? longum est ea dicere, sed hoc breve dicam: si M. Petrei non excellens animus et amor[*](amor Gulielm.: amore codd., et ita Lamb. sine vocabulo et (PB), quod in P del. manus recentior, om. w. Num et ⟨ardens⟩ amore reip.?) rei publicae, non praestans in re publica virtus, non summa auctoritas apud milites, non mirificus usus in re militari exstitisset, neque adiutor ei P. Sestius ad excitandum Antonium, cohortandum, accusandum[*](accusandum acuendum Paul. Sed cf. §122; ad Fam. i, i, §1), impellendum fuisset, datus illo in bello esset hiemi locus, neque umquam Catilina, cum e pruina Appennini atque e[*](e alt. s. l. P: om. G) nivibus illis emersisset atque aestatem integram nanctus[*](nanctus P1: nactus P2 rell.) Italiae[*](Italiae del. Paul: silvestres Eberhard: saltuum K. Busche (cf. Liv. xxii. 14. 8)) callis et pastorum stabula praeoccupare[*](stabula praeoccupare Muell., Koch: stabulae praeclare P1, corr. m. 2 st. praeclara (stabuli praeclara BΣw): stabula praedari Halm1, Kayser: st. peragrare Madv., pervagari Wesenberg: stabula cepisset Novak, qui vocab. praeclare delet, ut librarii alicuius exclamationem. Num aest. int. nanctus ⟨intra⟩ callis et past. stabula praedari coepisset?) coepisset, sine multo sanguine ac sine totius Italiae vastitate miserrima concidisset.

hunc igitur animum attulit ad tribunatum P. Sestius, ut quaesturam Macedoniae relinquam et aliquando ad haec propiora[*](propriora PG1) veniam; quamquam non est omittenda singularis illa integritas provincialis, cuius ego nuper in Macedonia vidi vestigia non pressa leviter ad exigui praedicationem temporis, sed fixa ad memoriam illius provinciae sempiternam. verum haec ita praetereamus ut tamen intuentes et respectantes relinquamus: ad tribunatum, qui ipse ad sese iam dudum vocat et quodam modo absorbet orationem meam, contento studio cursuque veniamus.

de quo quidem tribunatu ita dictum est[*](est corr. G: om. P et codd. pler.) a Q. Hortensio ut eius oratio non defensionem modo videretur criminum continere, sed etiam memoria dignam iuventuti[*](dignam iuventuti Madv.: dignam iuti P1: digna uti P2 rell.) rei publicae capessendae auctoritatem disciplinamque praescribere. sed tamen, quoniam tribunatus totus P. Sesti nihil aliud nisi meum nomen causamque sustinuit, necessario mihi de isdem rebus esse arbitror si non subtilius disputandum, at certe dolentius deplorandum. qua in oratione si asperius in quosdam homines invehi vellem, quis non concederet ut eos, quorum sceleris furore violatus essem, vocis libertate perstringerem? sed agam moderate et huius potius tempori serviam quam dolori meo: si qui occulte a salute nostra dissentiunt, lateant; si qui fecerunt aliquid aliquando atque eidem nunc tacent et quiescunt, nos quoque simus obliti; si qui se offerunt, insectantur[*](insectantur secl. Wichert), quoad ferri poterunt, perferemus, neque quemquam offendet oratio mea nisi qui se ita obtulerit ut in eum non invasisse sed incucurrisse videamur.

sed necesse est, ante quam de tribunatu P. Sesti dicere incipiam, me totum superioris anni rei publicae naufragium exponere, in quo conligendo ac reficienda salute communi omnia reperientur P. Sesti facta, dicta, consilia versata. fuerat ille annus tam[*](tam codd.: iam Madvigius) in re publica, iudices[*](Post iudices quaedam intercidisse arbitror: Fuerat ille annus tam in re pub., iudices, ⟨calamitosus quam fore suspicabamur tum⟩ cum (quam P2B = quom) in magno etc. Cf. §16; Har. Resp. §4: v. Cl. Qu. iii. 267 8),† cum in magno motu et multorum timore intentus est[*](est suppl. Madv) arcus in me unum, sicut vulgo ignari rerum loquebantur, re quidem vera[*](vera s. l. P2) in universam rem publicam, traductione ad plebem furibundi hominis ac perditi, mihi irati, sed multo acrius oti et communis salutis inimici. hunc vir clarissimus mihique multis repugnantibus amicissimus, Cn. Pompeius, omni cautione, foedere, exsecratione devinxerat nihil in tribunatu contra me esse facturum: quod[*](quod codd. praeter Hks (at)) ille nefarius ex omnium scelerum conluvione natus parum se foedus violaturum arbitratus est[*](est suppl. ed. V. (in P est arbitratut): post natus lacunam suspicatur Richter, natus ⟨non solum ipse turpiter neglexit, verum etiam Pompeium a me avertit,⟩ parum ... arbitratus nisi etc.), nisi ipsum cautorem alieni periculi suis propriis periculis terruisset.

hanc taetram immanemque beluam, vinctam auspiciis, adligatam more maiorum, constrictam legum sacratarum catenis, solvit subito lege curiata[*](lege curiata Turnebus: legum curiata P (sed duobus extremis litteris expunctis: legum curia B): legum rell.) consul, vel, ut ego arbitror, exoratus vel, ut non nemo putabat[*](putabat Schol.: putare P1. putaret rell. Num putare malebat ?), mihi iratus[*](mihi iratus Naugerius (2): miratus (iuratus b2) codd. praeter Schol. (iratus)), ignarus quidem certe et imprudens impendentium tantorum scelerum et malorum. qui tribunus plebis felix in evertenda re publica fuit nullis suis nervis—qui enim in eius modi vita nervi esse potuerunt hominis fraternis flagitiis, sororiis stupris, omni inaudita libidine exsanguis[*](exsanguis Koch (§24): insani codd. (corr. P ex in sane): infamis Naugerius (2): enervati Karsten. Num insanientis ?)?—

sed fuit profecto quaedam illa[*](in illa P2B) rei publicae fortuna fatalis, ut ille caecus atque amens tribunus plebis nancisceretur—quid dicam? consules? hocine ut ego nomine appellem eversores huius imperi, proditores[*](perditores coni. Reid (in Pis. §64)) vestrae dignitatis, hostis bonorum omnium, qui ad delendum senatum, adfligendum equestrem ordinem, exstinguenda omnia iura atque instituta maiorum se illis fascibus ceterisque insignibus summi honoris atque imperi ornatos esse arbitrabantur? quorum, per deos immortalis, si nondum[*](nondum del. Pluygers: an nefanda ?) scelera vulneraque inusta rei publicae vultis recordari, vultum atque incessum animis intuemini: facilius eorum facta occurrent mentibus vestris, si ora ipsa oculis proposueritis.

alter unguentis adfluens, calamistrata coma, despiciens conscios stuprorum ac veteres vexatores aetatulae suae, puteali et faeneratorum gregibus inflatus[*](inflatus insultans O. Ribbeck), a quibus[*](a quibus Schol.: qui P1: atque rell.) compulsus olim, ne in[*](in pr. Schol.: om. codd.) Scyllaeo illo aeris alieni tamquam[*](tamquam Schol.: om. codd.) in[*](in alt. del. Seyffert, secl. Muell. fretu P1: freto rell. Num ne in Scyllaeo illo aeris alieni ⟨iactatus⟩ fretu ?) fretu ad columnam adhaeresceret, in tribunatus portum perfugerat, contemnebat equites Romanos, minitabatur senatui, venditabat se operis atque ab iis se ereptum ne de ambitu causam diceret praedicabat, ab isdemque se etiam invito senatu provinciam sperare dicebat; eamque nisi adeptus esset, se incolumem nullo modo fore arbitrabatur.

alter, o di boni, quam taeter incedebat, quam truculentus, quam terribilis aspectu! unum aliquem te ex barbatis illis, exemplum imperi veteris, imaginem antiquitatis, columen rei publicae diceres intueri. vestitus aspere nostra hac purpura plebeia ac paene fusca, capillo ita horrido ut Capua, in qua ipsa tum imaginis ornandae causa duumviratum gerebat, Seplasiam sublaturus videretur. nam quid ego de supercilio[*](supercilio supero illo PBΣ) dicam, quod tum hominibus non supercilium, sed pignus rei publicae videbatur? tanta erat gravitas in oculo, tanta contractio frontis, ut illo supercilio annus[*](annus Lamb.: antuus P (in mg. an mantuus Σ): mantuus, anantuus, anmantuus rell., Rhadamanthus Wunder, consulatus Schuetz, magistratus Hermann (supercilio ac nutu annus ille Landgraf)) ille niti tamquam vade[*](vade suppl. Madv. ex Valerio Probo (T. iv, p. 19, 18 et 30, 27)) videretur.

erat hic omnium sermo: est tamen rei publicae magnum firmumque subsidium; habeo quem opponam labi illi atque caeno; vultu me dius fidius conlegae sui libidinem levitatemque franget; habebit senatus in hunc annum quem sequatur; non deerit[*](derit P) auctor et dux bonis. mihi denique homines praecipue gratulabantur, quod habiturus essem contra tribunum plebis furiosum et audacem cum amicum et adfinem tum etiam fortem et gravem consulem.

atque eorum alter fefellit neminem. quis enim clavum tanti imperi tenere et gubernacula rei publicae tractare in maximo cursu ac fluctibus posse arbitraretur hominem emersum subito ex diuturnis tenebris lustrorum ac stuprorum, vino, ganeis, lenociniis adulteriisque confectum? cum is praeter spem in altissimo gradu alienis opibus positus esset, qui non modo tempestatem impendentem intueri temulentus, sed ne lucem quidem insolitam aspicere posset.