Divinatio in Q. Caecilium

si quis vestrum, iudices, aut eorum qui adsunt, forte miratur[*](mirantur plerique codd.: num mirabitur? (Cl. Rev. xviii. 440) qui per tot (Quint. iv. 1. 49) G2L) me, qui tot annos in causis iudiciisque publicis ita sim[*](sim ita p) versatus ut defenderim[*](defenderem codd.) multos, laeserim neminem, subito nunc mutata voluntate ad accusandum descendere, is, si mei consili causam rationemque cognoverit, una et id quod facio probabit, et in hac causa profecto neminem praeponendum mihi esse actorem putabit.

Cum quaestor in Sicilia fuissem, iudices, itaque ex ea provincia decessissem[*](decessissem pb (i, §52): discessissem DY) ut Siculis omnibus iucundam diuturnamque memoriam quaesturae nominisque mei relinquerem, factum est uti cum summum in veteribus patronis multis, tum non nullum etiam in me praesidium suis fortunis constitutum esse arbitrarentur. quare[*](Quare DG2KZ: qui p et plerique codd.) nunc populati atque vexati cuncti ad me publice[*](publice saepe codd.: saepe om. r, del. Bake: supplices saepe J. Paulson) saepe venerunt, ut suarum fortunarum[*](fortunarum suarum (sed cum signis transp.) D, item G2LK (§31 infra)) omnium causam defensionemque susciperem. me saepe esse[*](esse om. p) pollicitum, saepe ostendisse dicebant, si quod tempus accidisset, quo tempore aliquid a me requirerent, commodis eorum me non defuturum.

venisse tempus aiebant non iam ut commoda sua[*](sua et ut om. p), sed ut vitam salutemque totius provinciae defenderem; sese iam ne deos quidem in suis urbibus ad quos confugerent habere, quod eorum[*](num quod deorum? (iv, §151)) simulacra sanctissima C. Verres ex delubris religiosissimis sustulisset; quas res luxuries in flagitiis, crudelitas in suppliciis, avaritia in rapinis, superbia in contumeliis efficere potuisset, eas omnis sese hoc uno praetore per triennium pertulisse; rogare et orare ne illos supplices aspernarer quos me incolumi nemini supplices esse oporteret.

tuli graviter et acerbe, iudices, in eum me locum adduci ut aut eos homines spes falleret qui opem a me atque auxilium petissent, aut ego, qui me ad defendendos homines ab ineunte adulescentia dedissem, tempore atque officio coactus ad accusandum traducerer. dicebam habere eos[*](habere eos prd Quint. ix. 2. 59: eos habere DY) actorem Q. Caecilium, qui praesertim quaestor in eadem[*](eadem prG1: sua DL: illa Hirschfelder: Sicilia Mueller) provincia post me quaestorem[*](post me quaestorem pd: om. DY. Haec verba requirere videtur vocabulum illud praesertim: J. Ph. xxx, 173.) fuisset. quo[*](Quo codd.: sed quo coni. Ruhnkon, fort, recte) ego adiumento sperabam hanc a me posse molestiam demoveri[*](demoveri prd: dimov. DYq (amoveri L)), id[*](idem id DY) mihi erat adversarium maxime; nam illi multo mihi hoc facilius remisissent si istum non nossent, aut si iste apud eos quaestor non fuisset.

adductus[*](Ita adductus Pluygers) sum, iudices, officio, fide, misericordia, multorum bonorum exemplo, vetere[*](veteri D al. p) consuetudine institutoque maiorum, ut onus huius laboris atque offici non ex meo, sed ex meorum necessariorum tempore mihi suscipiendum putarem. quo in negotio tamen illa me res[*](illa me res D al. p: illa res me G3), iudices, consolatur, quod haec quae videtur esse accusatio mea non potius accusatio quam defensio est existimanda. defendo enim multos mortalis, multas civitates, provinciam Siciliam totam; quam ob rem, quia[*](quia DY (cum L): si prd (etiamsi?)) mihi unus est accusandus, prope modum manere in instituto meo videor et[*](videor et prG1: video me et DY) non omnino a defendendis hominibus sublevandisque discedere.

quodsi hanc causam tam idoneam, tam inlustrem, tam gravem non haberem,— si aut hoc a me Siculi non petissent aut mihi cum Siculis causa tantae necessitudinis non intercederet, et hoc quod facio me rei publicae causa facere profiterer, ut homo singulari cupiditate, audacia, scelere praeditus, cuius furta atque flagitia non in Sicilia solum, sed in Achaia, Asia, Cilicia, Pamphylia, Romae denique ante oculos omnium maxima turpissimaque nossemus, me agente in iudicium vocaretur,—quis tandem[*](tamen Hotoman) esset qui meum factum aut consilium posset reprehendere?

quid est, pro deum hominumque fidem, in quo ego rei publicae plus hoc tempore prodesse possim? quid est quod aut populo Romano gratius esse debeat, aut sociis exterisque nationibus optatius esse possit, aut saluti fortunisque omnium magis accommodatum sit? populatae, vexatae, funditus eversae provinciae, socii stipendiariique populi Romani adflicti, miseri, iam non[*](non iam L) salutis spem sed solacium exiti[*](exitii sol. prd) quaerunt.

qui iudicia manere apud ordinem senatorium volunt, queruntur accusatores se idoneos non habere: qui accusare possunt, iudiciorum severitatem desiderant. populus Romanus interea, tametsi multis incommodis difficultatibusque adfectus est, tamen nihil aeque in re publica atque illam veterem iudiciorum vim gravitatemque requirit. iudiciorum[*](vim grav. req. iud. om. ex homoeoteleuto DLK, suppl. s. l. p2) desiderio tribunicia potestas efflagitata est, iudiciorum levitate[*](lenitate DG12) ordo quoque alius ad res iudicandas postulatur, iudicum culpa atque dedecore etiam censorium nomen, quod asperius antea populo videri solebat, id nunc poscitur, id iam populare et plausibile factum est.

in hac libidine hominum nocentissimorum, in populi Romani cotidiana querimonia, iudiciorum infamia, totius ordinis offensione, cum hoc unum his tot incommodis remedium esse arbitrarer, ut homines idonei atque integri causam rei publicae legumque susciperent, fateor me salutis omnium causa ad eam partem accessisse rei publicae sublevandae[*](sublevandam Vrsinus) quae maxime laboraret.

nunc quoniam quibus rebus adductus ad causam accesserim demonstravi, dicendum necessario est de contentione nostra, ut in constituendo accusatore quid sequi possitis habeatis. ego sic intellego, iudices: cum de pecuniis repetundis nomen cuiuspiam deferatur, si certamen inter aliquos sit cui potissimum delatio detur, haec duo in primis spectari oportere, quem maxime velint actorem esse ii quibus factae esse dicantur iniuriae, et quem minime[*](minime pZG1 (cap. vii, ad init.): maxime DY) velit is qui eas iniurias fecisse arguatur.

in hac causa, iudices, tametsi utrumque esse arbitror perspicuum, tamen de utroque dicam, et de eo prius quod apud vos plurimum debet valere, hoc est de voluntate eorum quibus iniuriae factae sunt; quorum causa iudicium de pecuniis repetundis est constitutum. Siciliam provinciam C. Verres per triennium depopulatus esse, Siculorum civitates vastasse, domos exinanisse, fana spoliasse dicitur. adsunt, queruntur Siculi universi; ad meam fidem, quam habent spectatam iam et cognitam[*](et diu cogn. p2rG1d), confugiunt; auxilium sibi per me a vobis atque a populi Romani legibus petunt; me defensorem calamitatum suarum, me ultorem iniuriarum, me cognitorem iuris sui, me actorem causae totius esse voluerunt[*](volunt G2LK).

Vtrum, Q. Caecili, hoc dices[*](dicis DYp (ii, §44)), me non Siculorum rogatu ad causam accedere, an optimorum fidelissimorumque sociorum voluntatem apud hos gravem esse non oportere? si id audebis dicere, quod C. Verres, cui te inimicum esse simulas, maxime existimari vult, Siculos hoc a me non petisse, primum causam inimici tui sublevabis, de quo non praeiudicium, sed plane iudicium iam factum putatur, quod ita percrebruit, Siculos omnis actorem suae causae contra illius iniurias quaesisse.

hoc si tu, inimicus eius, factum negabis, quod ipse, cui maxime haec res obstat, negare non audet, videto ne nimium familiariter inimicitias exercere videare. deinde sunt testes viri clarissimi nostrae civitatis, quos omnis a me nominari non est necesse: eos qui adsunt appellabo, quos, si mentirer, testis esse impudentiae meae minime vellem. scit is qui est in consilio, C. Marcellus, scit is quem adesse video, Cn. Lentulus Marcellinus; quorum fide atque praesidio Siculi maxime nituntur[*](nituntur Manutius: utuntur codd.), quod omnino Marcellorum nomini tota illa provincia adiuncta est.

hi sciunt hoc non modo a me petitum esse, sed ita saepe et ita vehementer esse petitum ut aut causa mihi suscipienda fuerit aut officium necessitudinis repudiandum. sed quid ego his testibus utor, quasi res dubia aut obscura sit? adsunt homines ex tota provincia nobilissimi, qui praesentes vos orant atque obsecrant, iudices, ut in actore causae suae deligendo vestrum iudicium ab suo[*](ab suo Dp et rell. praeter G2KZ (a suo)) iudicio ne discrepet. omnium civitatum totius Siciliae legationes adsunt praeter duas[*](praeter duas (s. duarum) quarum si Rinkes, A. Eberhard) civitates; quarum duarum si adessent, duo crimina vel maxima minuerentur quae cum his[*](his Dp: is (i. e. iis) Probus, K. iv. p. 41) civitatibus C. Verri communicata sunt.

at enim cur a me potissimum hoc praesidium petiverunt[*](petierunt p)? si esset dubium petissent[*](petissent a me praesidium G1rd) necne, dicerem cur petissent: nunc vero, cum[*](cum om. p id om. G2LKZ) id ita perspicuum sit ut oculis iudicare possitis, nescio cur hoc mihi detrimento esse debeat, si id mihi obiciatur, me potissimum esse delectum.

verum id mihi non sumo, iudices, et hoc non modo in oratione mea non pono, sed ne in opinione quidem cuiusquam relinquo, me omnibus patronis esse praepositum. non ita est; sed unius cuiusque temporis, valetudinis, facultatis ad agendum ducta ratio est. mea fuit semper haec in hac re voluntas et sententia, quemvis ut hoc mallem de iis qui essent idonei suscipere quam me, me ut mallem quam neminem.

reliquum est iam ut illud quaeramus, cum hoc constet, Siculos a me petisse, ecquid hanc rem apud vos animosque vestros valere oporteat, ecquid auctoritatis apud vos in suo iure repetundo[*](repetundo Dp: repetendo LKZ) socii populi Romani, supplices vestri, habere debeant. de quo quid ego plura commemorem? quasi vero dubium sit quin tota lex de pecuniis repetundis sociorum causa constituta sit;

nam civibus cum sunt ereptae[*](ereptae sunt Z) pecuniae, civili fere actione et privato iure repetuntur. haec lex socialis est, hoc ius nationum exterarum est, hanc habent arcem, minus aliquanto nunc quidem munitam quam antea, verum tamen si qua reliqua spes est quae sociorum animos consolari possit, ea tota in hac lege posita est; cuius legis non modo a populo Romano, sed etiam ab ultimis nationibus iam pridem severi custodes requiruntur.

quis ergo[*](ergo DY: igitur prd) est qui neget oportere eorum arbitratu lege agi quorum causa lex sit constituta? Sicilia tota si una voce loqueretur, hoc diceret: 'quod auri, quod argenti, quod ornamentorum in meis urbibus, sedibus, delubris fuit[*](fuit prG1d Gellius: om. DY), quod in una quaque re beneficio senatus populique Romani iuris habui, id mihi tu, C. Verres, eripuisti atque abstulisti; quo nomine abs te sestertium miliens ex lege repeto.' si universa, ut dixi, provincia loqui posset, hac voce uteretur: quoniam id non poterat, harum rerum actorem quem idoneum esse arbitrata est ipsa delegit.

in eius modi re quisquam tam impudens reperietur qui ad alienam causam, invitis iis quorum negotium est, accedere aut adspirare audeat? si tibi, Q. Caecili, hoc Siculi dicerent: 'te non novimus, nescimus qui sis[*](quis sis L), numquam te antea vidimus; sine nos per eum nostras fortunas defendere cuius fides est nobis cognita,' nonne id dicerent quod cuivis probare deberent? nunc hoc dicunt, utrumque se nosse; alterum se cupere defensorem esse fortunarum suarum, alterum plane nolle.