Historia Ecclesiastica
Theodoret, Bishop of Cyrus
Theodoret, Bishop of Cyrus. Theodoret Kirchengeschichte. Parmentier, Léon, editor. Leipzig: Hinrichs, 1911.
Ἀλλ’ οὐκ ἤνεγκεν ὁ φθόνος τὰς τῆς ἐκείνου φιλοσοφίας μαρμαρυγάς, ἀλλὰ ταῖς οἰκείαις χρησάμενος μηχαναῖς τὴν βασιλεύουσαν πόλιν, μᾶλλον δὲ τὴν οἰκουμένην ἅπασαν, τῆς ἐκείνου γλώττης ἐστέρησε καὶ φρενός.
ἐγὼ δὲ ἐν τῷδε τῷ μέρει τῆς ἱστορίας γενόμενος οὐκ οἶδ’ ὅ τι πάθω. διηγήσασθαι γὰρ τὴν κατὰ τούτου τολμηθεῖσαν ἀδικίαν βουλόμενος τὴν ἄλλην ἀρετὴν τῶν ἠδικηκότων αἰσχύνομαι. οὗ δὴ χάριν αὐτῶν καὶ τὰς προσηγορίας κατακρύψαι πειράσομαι.
οὗτοι διαφόρους δυσμενείας ἐσχηκότες προφάσεις, τὴν μὲν ἀστράπτουσαν τοῦ ἀνδρὸς ἰδεῖν οὐκ ἠθέλησαν ἀρετήν, δυοτήνους δέ τινας κατηγόρους εὑρόντες καὶ τῆς συκοφαντίας τὸ προφανὲς θεώμενοι, πόρρω τοῦ ἄστεως ἐκάθισαν τὸ συνέδριον καὶ τὴν ψῆφον ἐξήνεγκαν. ὁ δὲ βασιλεὺς ὡς ἱερεῦσι πιστεύσας πόρρω αὐτὸν τοῦ ἄστεως γενέσθαι προσέταξεν.
ὁ δὲ μήτε τῆς κατηγορίας ἀκούσας μήτε τὴν ἀπολογίαν προσενεγκών, ὡς ἐληλεγμένος ἐφ’ οἷς ᾐτιάθη, τὴν πόλιν καταλιπεῖν ἠναγκάσθη καὶ τὸ ἐν τῷ στόματι τοῦ Πόντου κείμενον κατέλαβεν Ἱερόν· οὕτω γὰρ ἐκεῖνο τὸ ἐπίνειον ὀνομάζουσι.
[*](7—11 vgl. Theodoret bei Photius 273 S. 507b, 27 — 11—S. 335, 8 vgl. VI 15—16. Sozomen. VIII 16—18 — 11—S. 335, 18 vgl. de vita S. Joh. Chrys. 2—3 u. 6—10. Symeon. Vita Joh. dor. Trimith. De vita Joh. Chrys. 16—23 PG 47 S. LXVII f. Georg. Vita Chrys. 36 f)[*](* 4—14 Georg. Alexandrin. Vita Chrys. 36 S. 206 — 13/14 u. 18/19 Alexandrin. ebd. 46 S. 222, 37 u. 224, 33 — 18—S. 335, 8 Cass. X 14)[*](B V HN (n) + GS (s) = r AL (y))[*](1 περιτέθηκε B ι καὶ μέντοι = Georg. > B, insuper etiam Cass. ι 2 προσεκόμησεν BG ι 4 λε am Rand HSS ι τὰς > L ι 6 γλώσσης ry Georg. ι 7 ἐγὼ — 8 γενόμενος > N, mit leerem Raum H ι 8 οῖδ’ ὅτι Bs οἶδα τί Vny; hier οὐκ ἐν δίκηι τῶ, ἀδίκων ἀντέχῃ κύριε θεοδώρητε am Rand V ι κατ’ αὐτοῦ B ι 10 αὐτῶν vor κατακρύψαι ~ BH ι προσηγορίας] κατηγορίασ B ι 13 δέ = Georg.] γάρ B ι 14 ἄστεως BG Georg, ἄστεοσ VnSyBc ι ἐκάθησαν BG ι 15 τοῦτο ἐκείνων αἰσχύνη οὐ τοῦ πιστεύσαντος am Rand V ι ὡς > B ι 16 ἄστεως BG ἄστεοσ die übr. HSS ι 19 ἐπίνειον HS Georg. Nic. XIII 16 ἐπίνοιν B ἐπίνηον VNy ἐπήνηον G)σεισμοῦ δὲ μεγίστου νύκτωρ γεγενημένου καὶ δείματος τὴν βασιλίδα κατεσχηκότος, πρέσβεις ὑπὸ τὴν ἕω πρὸς τὸν ἐληλαμένον ἀπεστάλησαν, κατεσχηκότος ὡς τάχιστα τὸ ἄστυ καταλαβεῖν καὶ στῆσαι τῇ πόλει τὸν κίνδυνον. καὶ ἕτεροι δὲ μετ’ ἐκείνους ἐπέμφθησαν καὶ ἄλλοι μετὰ τούτους, καὶ πλήρης ὁ Βόσπορος τῶν πεμπομένων ἐγένετο.
ἐπειδὴ δὲ τοῦτο ὁ πιστότατος ἔγνω λεώς, ἐκάλυψεν τοῖς πορθμείοις τῆς Προποντίδος τὸ στόμα· πάντες γὰρ ὑπήντησαν τὰς ἐκ κηροῦ λαμπάδας προσάπτοντες. Τότε μὲν οὑν τὸ τῶν δυσμενῶν διελύθη στῖφος. ὀλίγων δὲ διελθόντων μηνῶν συνηθροίσθησαν αὖθις καὶ δίκας εἰσέπραττον οὐ τῶν ψευδῶν ἐκείνων γραφῶν, ἀλλὰ τῆς μετὰ τὴν καθαίρεσιν λειτουργίας.
ὁ δὲ ἔλεγε μήτε δικάσασθαι μήτε τῶν γραφῶν ἐπακοῦσαι μήτε ἀπολογίαν ποιήσασθαι μήτε μὴν κατακριθῆναι παρών, ἀλλ’ ὑπὸ βασιλέως ἐξελαθῆναί τε καὶ αὖ πάλιν ἀνακληθῆναι. καὶ συνόδου συγκροτηθείσης ἑτέρας, οὐκ ἐδεήθησαν δίκης οἵ δυσμενεῖς, ἀλλὰ τὸν βασιλέα πείσαντες ἔννομον καὶ δικαίαν εἶναι τὴν ψῆφον οὐ μόνον τῆς πόλεως ἐκείνης ἐξήλασαν, ἀλλὰ καὶ εἴς τινα πολίχνην σμικράν τε καὶ ἔρημον τῆς Ἀρμενίας ἐξέπεμψαν· Κουκουσὸς δὲ ὄνομα ταύτῃ.
κἀκεῖθεν δὲ ἐξαγαγόντες εἰς Πιτυοῦντα μετῴκισαν· τέρμα δὲ τοῦτο καὶ τοῦ Πόντου καὶ τῆς Ῥωμαίων ἡγεμονίας, τοῖς ὠμοτάτοις γειτονεῦον βαρβάροις. ἀλλ’ ὁ φιλάνθρωπος οὐκ εἴασε δεσπότης εἰς ἐκεῖνο [*](10—18 vgl. Sozomen. VIII 20, 4—22, 6. Socrat. VI 18, 6 f — 19—S. vgl. Sozomen. VIII 28, 2—3. Socrat. VI 21, 1. Symeon. Vita Joh. Chrys. Pallad. Dialog, de vita S. Joh. Chrys. 11. Georg. Alexandrin. ebd. 67. Theodor. Trimith. ebd. 25) [*](* 1—9 Georg. Alexandrin. Vita Chrys. 49 S. 226, 25. Symeon. Vita Chrys. 46 — 16—S. 336, 1 Cass. X 18 — 19—S. 336, 4 Georg. 67 S. 246, 7; 247, 1, 19 u. 29 B V HN (n) + GS (s) = r AL (y)) [*](1 νύκτωρ μεγίστου ~ V ι γενομένου n ι 2 ἐληλαμένον = Georg.] ἀπεληλαμένον n, vgl. ob. S. 278, 17 ι ἐστάλησαν BH mittebantur Cass. ι 6 ἐκάλυψεν B Georg. ἐκάλυψεν A ἐκάλυψαν die übr. HSS ι πορθμίοισ Bsy ι 7 πάντεσ B Georg. ἄπαντες Vry ι 8 προάπτοντεσ n ι 11 ἀλλὰ zweimal B ι 12 μήτε τῶν — 13 ποιήσασθαι > V ι 14 βασιλέων NGA ι 16 δίκαιον s ι εἶναι καὶ δικαίαν ~ B ι 17 μικράν s ι 18 ἀρμενείασ B ι 19 μετῴκησαν BVNG. ι 19/20 τοῦτο καὶ Vry Georg. καὶ τοῦτο B)
τὸ δέ γε καλῶς ἀγωνισάμενον σῶμα παρὰ τὴν θήκην ἀπετέθη Βασιλίσκου τοῦ μάρτυρος, τοῦτο δι’ ὀνείρατος προστεταχότος τοῦ μάρτυρος.
Ὁπόσοι μὲν οὑν τῶν ἐπισκόπων δι’ ἐκεῖνον τῶν ἐκκλησιῶν [*]([λς΄]) ἐξηλάθησαν καὶ αὐτὰς ᾤκησαν τὰς τῆς οἰκουμένης ἐσχατιάς, ὁπόσοι δὲ καὶ τῶν τὴν ἀσκητικὴν φιλοσοφίαν ἠγαπηκότων τοῖς ἴσοις παθήμασι περιέπεσον, περιττὸν οἶμαι διηγεῖσθαι καὶ μηκύνειν τὴν συγγραφήν, ἄλλως τε καὶ χρῆναι νομίζω συστέλλειν τὰ σκυθρωπὰ καὶ τῶν δεδρακότων ὁμοπίστων ὄντων συγκαλύπτειν τὰ πλημμελήματα.
ἔδοσαν μέντοι καὶ δίκας τῶν ἠδικηκότων οἱ πλεῖστοι καὶ τοῖς ἄλλοις δι’ ὢν ἔπαθον τὴν ὠφέλειαν προσήνεγκαν.
Ταύτην ἐβδελύξαντο διαφερόντως τὴν ἀδικίαν οἱ τῆς Εὐρώπης ἐπίσκοποι· τῆς γὰρ τῶν δεδρακότων σφὰς αὐτοὺς ἀπέκριναν κοινωνίας. καὶ Ἰλλύριοι δὲ πάντες τῆς μερίδος ἐκείνης ἐγένοντο τῶν δὲ πρὸς ἥλιον ἀνίσχοντα πόλεων οἱ πλεῖστοι ἔφυγον μὲν τῆς ἀδικίας τὴν κοινωνίαν, τὸ δὲ τῆς ἐκκλησίας οὐκ ἐμέρισαν σῶμα.
καὶ τελευτήσαντος δὲ τοῦ μεγάλου διδασκάλου τῆς οἰκουμένης, οὐ πρότερον οἱ ἦς Ἑσπέρας ἐπίσκοποι τῶν ἐν Αἰγύπτῳ καὶ τῇ Ἑῴᾳ καὶ τῶν ἐν τῷ Βοσπόρῳ καὶ τῇ Θρᾴκῃ τὴν κοινωνίαν ἠσπάσαντο ἕως ἐκείνου τοῦ [*](3 vgl. 1 Tim. 6, 12 — 5—8 vgl. Sozomen. VIII 23—24. Pallad. Dialog, vita S. Joh. Chrys. 3. 11. 20. Symeon. Vita Joh. Chrys. 53 u. 55. Georg. Alexandrin. Vita Chrys. 54—55. Cod. Theod. XVI 4, 6 — 10 vgl. I Petr. 4, 8 — 11/12 Sozomen. VIII 27, 1—3 Socrat. VI 19. Georg. Alexandrin. Vita Chrys. 60 S. u. 71 S. 252, 38. Zonar. XIII 20, 20 S. 96, 12. Cedren. I 582, 12 — 13 f vgl. Sozomen. VIII 26 u. 28. Georg. Alexandrin. ebd. 61—62. 64f. 68. Symeon ebd. 56. ebd. 3. Theodor. Trimith. De vita Joh. Chrys. 26) [*](* 13—S. 337, 5 Niceph. Η. Ε. XIII 22. Cass. X 19. Georg. Alexandrin. Vita Chrys. 68 S. 247, 34 u. 71 S. 252, 25 u. 31) [*](B V HN (n) + GS (s) = r AL (y)) [*](1 νησύδριον BV Georg. συνέδριον nGy φρούριον S per loca talia Cass., vgl. Ammian 22, 8, 16: »insulaeque arduae Trapezunta et Pityunta continentes oppida« ι καλλίνικον = Georg.] γενναῖον s ι τὰ κόμανα BV κόμανα κώμανα NG, ἐν Κομάνοις Socr. Sozom. ι 2 παραγενάμενον B ι μετατέθηκεν B ι 2/3 δέ γε καλώς] δὲ καλώς τε B καλῶς Georg. ι 5 λς am Rand HSS ι 6 αὐτὰς] ταύτασ B ι 8/9 γραφήν V ι 11 ἔδωσαν BG ι 1 nur in B ι 13 ἐβδελύξατο B ι 16 μὲν = Georg. > ry ι 20 ἐσπάσαντο B)
καὶ Ἀρσόκιον μέν, ὃς μετ’ ἐκεῖνον ἐγένετο, προσρήσεως οὐκ ἠξίωσαν· Ἀττικὸν δὲ τὸν Ἀρσακίου διάδοχον πολλάκις μὲν πρεσβευσάμενον, πολλάκις δὲ τῆς εἰρήνης τυχεῖν ἀξιώσαντα, χρόνῳ ὕστερον ἐδέξαντο τὴν προσηγορίαν ἐγγράψαντα.