Historia Ecclesiastica
Theodoret, Bishop of Cyrus
Theodoret, Bishop of Cyrus. Theodoret Kirchengeschichte. Parmentier, Léon, editor. Leipzig: Hinrichs, 1911.
»Ὁμολογία τῆς καθολικῆς πίστεως, ἣν ὁ πάπας Δάμασος ἀπέστειλε >πρὸς τὸν ἐπίσκοπον Παυλῖνον ἐν τῇ Μακεδονίᾳ, ὃς ἐγένετο ἐν >Θεσσαλονίκῃ.
Ἐπειδὴ μετὰ τὴν ἐν Νικαίᾳ σύνοδον αὕτη ἡ πλάνη ἀνέκυψεν [*](2—4 vgl. Sozomen. YI 25, 6. Rufin. H. E. XI 20 — 12—S. 302, 15 S. Leonis opera III 400 f (= Λ). vgl. auch Maximin. c. Amb. 129 ed. Kauffmann S. 87, 41 f — 12—S. 299, 16 αὐτοῦ καὶ πάντα Cod. Vindobon. Hist. gr. f. 198b [von Theodoret ängige, mit Λ nahe verwandte Übersetzung] = J) [*](* 10—S. 302, 16 Nieeph. H. Ε. XII 18. Cass. IX 16 — 12—S. 302 syriac. Br. Mus. add. 14, 529 f. 1 v [auch add. 14, 533 f. 186 r] = Σ) [*](B4 [bis 11 συγγραφῇ] B [von 12 an] V F HN (n) + GS (s) = r AL (y) W) [*](2 ὅσ Β4VW Cass. > Fry ι 4 ἀπολλιναρίω Β4 ι τῆς > Β4 ι 6 ὅστις VFryW W qui Cass. > Β4 ι 7 μετὰ τούτου — 8 ἀντιπαλαῖσαι] sciant ἡ ewn isto similiter perituros, cum quo ecclesiasticae regulae resultahunt Cass. ι 8 ὅστις δή ποτε βούλεται Β4V am Rand Ac > FryW ι ἀντιπαλαῖσαι B4V ἀντιπαλαίσας FryW I 10 > F ι 11 ὠήθημεν θῆναι F ι 12 Γᾶ am Rand HSS ι Ὁμολογία — 14 Θεσσαλονίκῃ = Cass.] am Rand VA ι ὁ πάπας = Cass. Λ] ὁ μακαριώτατοσ πάπας J ἐπίσκοπος Σ > V ι ἀπέστειλεν Δάμασος ~ V ι 13 πρὸς — 14 Θεσσαλονίκῃ Π Cass. und, ἐν τῇ Μακεδονίᾳ , Σ πρὸς παυλῖνον τὸν ἀντιοχείασ ἐπίσκοπον J ad Paulinum Antiocheniim episcopum Λ ι τὸν > Vy Παυλῖνον ἐπίσκοπον ~ VΣCass. ι ὃς ΠΣ Cass. ὅτε Yal. ὥς ἐγένετο) γέγονεν B ι 15 ἐπειδὴ — ἀνέκυψεν Π Cass. Σ, aber vor ἐπειδὴ vielleicht eine Auslassung in Theodorets Übersetzung; vgl. J: μετὰ τὴν σύνοδον τὴν ἐν νικαία συνεκροτήθει σύνοδος ἐν τῆ ῥώμη παρὰ τῶν τῆς καθολικῆς πίστεως ἐπισκόπων· οἱ καὶ προσέθησαν περὶ τοῦ πνσ(??) τοῦ ἁγίου· ἐπειδὴ αὕτη ἧ πλάνη μετὰ ταῦτα ἀνεφάνη, und so ähr (unsicherer Text und zahlreiche Yarianten) in Λ)
>Ὁμοίως δὲ ἀναθεματίζομεν καὶ τοὺς τῇ τοῦ Σαβελλίου ἀκολου- >θοῦντας πλάνῃ τὸν αὐτὸν λέγοντας καὶ πατέρα εἶναι καὶ >Ἀναθεματίζομεν Ἄρειον καὶ Εὐνόμιον, οἳ τῇ ἴσῃ δυσσεβείᾳ, >καὶ τοῖ ῥήμασι διαφέροντες, τὸν υἱὸν καὶ τὸ ἅγιον πνεῦμα >εἰναι διισχυρίζονται.
>Ἀναθεματίζομεν τοὺς Μακεδονιανούς, οἵτινες ἐκ τῆς τοῦ >ῥίζης καταγόμενοι οὐχὶ τὴν ἀσέβειαν ἀλλὰ τὴν προσηγορίαν ἐνήλλαξαν.
>Ἁναθεματίζομεν Φωτεινόν, ὃς τὴν τοῦ Ἐβίωνος αἵρεσιν ἀνα- >καινίζων τὸν κύριον ἡμῶν Ἰησοῦν Χριστὸν μόνον ἐκ τῆς >ὡμολόγει.
>Ἀναθεματίζομεν καὶ τοὺς δύο υἱοὺς εἶναι διισχυριζομένους, >πρὸ τῶν αἰώνων καὶ ἄλλον μετὰ τὴν τῆς σαρκὸς ἐκ τῆς Μάριας >ἀνάληψιν.
>Ἀναθεματίζομεν κἀκείνους οἵτινες ἀντὶ λογικῆς ψυχῆς >διισχυρίζονται ὅτι ὁ τοῦ θεοῦ λόγος ἐστράφη ἐν τῇ ἀνθρωπίνῃ σαρκί.
>αὐτὸς γὰρ ὁ υἱὸς ὁ τοῦ θεοῦ λόγος οὐχὶ ἀντὶ τῆς λογικῆς καὶ νοερᾶς >ψυχῆς ἐν τῷ ἑαυτοῦ σώματι γέγονεν , ἀλλὰ τὴν ἡμετέραν, >λογικὴν καὶ νοεράν, ἄνευ τῆς ἁμαρτίας ψυχὴν ἀνέλαβέ τε καὶ ἔσωσεν.
[*](B V F HN (n) + GS (s) = r AL fy) W)[*](1 τίτας B Cass. ΣΛ τινα YFryW, vgl. οἵτινες J ι 3 σὺν τῷ—4 πνεῦμα Π Cass. Σ αὐτὸ μετὰ τοῦ πρσ(??) καὶ τοῦ υἱοῦ μιᾶς ἐξουσίασ ὑπάρχον καὶ οὐσίας J = Λ ι 5 ὁμοίως δὲ Βry W Cass. Σ ὁμοίως VF > JΛ ι τοῦ nur in B 6 εἶναι καὶ υἱόν = J] καὶ υἱὸν εἶναι V εἶναι τὸν υἱόν F ι 7 οἱ] οἱ δὲ F 8 διαφέροντες BF διαφέρονται YryW, vgl. licet verbis diserepent Cass. licet sermone dissimili Λ εἰ καὶ τῶ λόγω ἀνόμοιοι J 1 10 τοῦ BV > FryW ι 12 φωτινόν BS ι αἰβίωνοσ B ι 15 υἱοὺσ εἶναι BAV Cass. J εἶναι υἱοὺς ry filios Λ υἱοὺσ, und εἶναι nach διισχυριζομένους ~, VF ι 16 τὴν > F ι ἐκ τῆς Μαρίας = Σ] ἐκ μάριας B ἐκ τῆς παρθένου J ex tirgine Cass. Λ ι 18 ἀντὶ λογικῆς ψυχῆσ Π Cass. Σ ἀντὶ ἀνθρωπίνησ λογικῆς καὶ νοερὰς ψυχῆσ J pro hominis anima rationabili et intelligibili Λ ι 20 αὐτὸς γὰρ — οὐχὶ = Cass. Σ] ὁπότε αὐτόσ’ ἐστιν ὁ υἱόσ ὁ τοῦ θῦ’ λόγος· καὶ οὐχὶ J = cum ipse filius sit verbum dei et tion Λ ὁ υἱὸς B Cass. ΣJΛ οὗτος VFiyW ι ὁ τοῦ θεοῦ λόγος = Cass. ΣJΛ] λόγος B 21 ψυχῆς vor 20 καὶ νοερὰς ~ B Cass., vor λογικῆς ~ ΣΛ und (mit ἀνθρωπίνης + vor λογικῆς) J ι 22 τε nur in B)>Ἁναθεματίζομεν καὶ τοὺς λέγοντας τὸν λόγον τοῦ θεοῦ τῇ >ἐκτάσει καὶ τῇ συστολῇ ἀπὸ τοῦ πατρὸς κεχωρίσθαι, καὶ >αὐτὸν ἢ μέλλειν τελευτᾶν βλασφημοῦντας.
>Τοὺς δὲ ἀπὸ ἐκκλησιῶν εἰς ἑτέρας ἐκκλησίας μετελθόντας ἄχρι >τοσούτου ἀπὸ τῆς ἡμετέρας κοινωνίας ἀλλοτρίους ἔχομεν, ἄχρις >πρὸς αὐτὰς ἐπανέλθωσι τὰς πόλεις ἐν αἷς πρῶτον >ἐὰν δέ τις, ἄλλου ἀπὸ τόπου εἰς τόπον μετελθόντος,
ἐν τόπῳ τοῦ >ζὼντος ἐχειροτονήθη, ἄχρι τοσούτου σχολάσῃ ἀπὸ τοῦ >ἀξιώματος ὁ τὴν ἰδίαν πόλιν καταλείψας ἄχρις οὑ ὁ >αὐτὸν ἀναπαύσηται ἐν κυρίῳ.
>Εἴ τις μὴ εἴπῃ ἀεὶ τὸν πατέρα καὶ ἀεὶ τὸν υἱὸν καὶ ἀεὶ >πνεῦμα τὸ ἅγιον εἶναι, ἀνάθεμα ἔστω.
>Εἴ τις μὴ εἴπῃ τὸν υἱὸν γεννηθέντα ἐκ τοῦ πατρός, τουτέστιν >ἐκ τῆς οὐσίας τῆς θείας αὐτοῦ, ἀνάθεμα ἔστω.
>Εἴ τις μὴ εἴπῃ ἀληθινὸν θεὸν τὸν υἱὸν τοῦ θεοῦ, ὡς >θεὸν τὸν πατέρα αὐτοῦ, καὶ πάντα δύνασθαι καὶ πάντα εἰδέναι. >τῷ πατρὶ ἴσον, ἀνάθεμα >Εἴ τις εἴπῃ ὅτι ἐν σαρκὶ διάγων ὁ υἱὸς τοῦ θεοῦ, ὅτε ἦν ἐν >γῇ, ἐν τοῖς οὐρανοῖς καὶ σὺν τῷ πατρὶ οὐκ ἢν, ἀνάθεμα
[*](B V F HN (n) + GS (s) = r AL (y) W)[*](1 καὶ BryW Cass. > VFJΛ ι λόγον = Σ Cass.] λόγον + τὸν υἱὸν J = 2 ἐκστάσει VF, ζήτει εἰ γρ. ἐκσ am Rand Ac ι κεχωρεῖσθαι B ι 3 αὐτὸν B Cass. Σ αὐτὸν εἶναι YFryW > Λ ι ἧ = Σ auf Cass. Cod. L] καὶ J = Λ 4 Τοὺς δὲ — 10 ἐν κυρίῳ nach 16 αὐτοῦ καὶ πάντα ~ J; man bemerke, wie wenig diese Bestimmung (gegen Meletius) mitten unter den Anathematismen am Platze scheint: nachträglicher Zusatz? ι nach ἀπὸ + τῶν B ι εἰς = J Σ ad Cass. ἐπὶ τὰς B ι ἑτέρας ΠΣ Cas. > Λ ι 5 κοινωνίας = Cass. ΣJΛ] ἐκκλησίασ V 5 u. 9 ἄχρι οὗ B ι 7 ἐὰν δέ — 8 ἐχειροτονήθη ΠΣ Cass. Cod. L εἰ δὲ ἄλλοσ εἰσ’ τὸν τοῦ μεταστάντος τόπον ἐκείνου ζῶντος ἔστι κατασταθείς J quodsi alius, alio transmigrante, m locum viventis ordinatus est Λ ι 8 σχολάση Bn vacet Cass. Λ σχολαζέτω J σχολάσειεν VF σχολάσει syW ι τοῦ ἀρχιερατικοῦ VW sacerdotii Cass. Λ τῆσ ἱερωσύνης J > H ι 9 ἀξιώματος YryWFm, vgl. τὸ ἀξίωμα J, dignitate Cass. Λ τάγματος BF Σ ι 10 αὐτὸν] αὐτὸς Y > B, vgl. eius (successor) Cass. Λ = J ι 11 ἀεὶ τὸν πρα(??) BYFrW Cass. ΣΛ πάντοτε τὸν πρα(??) J τὸν πρα(??) ἀεὶ y ι 12 τὸ ἅγιον πνα(??) n ι 13 εἴποι Bs, 13. 18 u. S. 300, 1 εἴπει Α 15 ἀληθινὸν1 — θεοῦ = Cass. Σ] ἀληθεινὸν τὸν υἱὸν τοῦ θυ(??) B verbum dei fllium dei deum (Yariante: verbum deum filium) Λ τὸν λόγον τοῦ θῦ’ υἱὸν θῦ’ J 15/16 ἀληθινὸν θεὸν BAWm deum (Variante deum verbum, statt »verum«) Λ ἀληθινὸν θινὸν VFrL Cass. Σ > J ι 18 διάγων Σ degens Cass. constitutus Λ > ry I 19 καὶ II Cass. > ΣΛ)>Εἴ τις εἴπῃ ὅτι ἐν τῷ πάθει τοῦ σταυροῦ τὴν ὀδύνην ὑπέμεινεν >ὁ υἱὸς τοῦ θεοῦ θεός, καὶ οὐχὶ ἡ σὰρξ οὑν τῇ ψυχῇ ἥνπερ >μορφὴν δούλου ἥνπερ ἑαυτῷ ἀνέλαβεν, ὡς εἴρηκεν ἡ ἁγία >ανάθεμα ἔστω.
>Εἴ τις μὴ εἴπῃ ὅτι ἐν τῇ σαρκὶ ἥνπερ ἀνέλαβε καθέξεται ἐν τῇ >δεξιᾷ τοῦ πατρός, ἐν ᾖ καὶ ἐλεύσεται κρῖναι ζῶντας καὶ >άνάθεμα ἔστω.
>Εἴ τις μὴ εἴπῃ τὸ πνεῦμα τὸ ἅγιον ἐκ τοῦ πατρὸς εἶναι >καὶ κυρίως, ὡς καὶ τὸν υἱὸν ἐκ τῆς θείας οὐσίας καὶ θεὸν >λόγον, ἀνάθεμα >Εἴ τις μὴ εἴπῃ πάντα δύνασθαι τὸ πνεῦμα ·τὸ ἅγιον καὶ [*](1—4 vgl. Theodoret. Dialog. HI 243 PG 83, 296 CD. Epist. 144 ebd. 1373 c. Gelas. papae Tractatus III [Thiel, Epist. Rom. pontif. S. 556] 1— 3 Phil. 2, 7) [*](B V F HN (n) + GS (s) = r AL (y) W) [*](2 θεός, καὶ οὐχὶ ἡ σάρξ σὺν τῇ ψυγῇ schreibe ich] deits et non coro cum anima Cass. Λ Gelas. καὶ θεὸς καὶ οὐχὶ ἡ σὰρξ μετὰ τῆς ψυχῆς Theodoret. Dialog. Λαὶ οὐχὶ ἡ σὰρξ σὺν τῆ ψυχὴ B καὶ θεὸς λόγος καὶ οὐχὶ ἡ σὰρξ σὺν τῆ ψυχὴ YFW und, καὶ1 > und θεὸς λόγος vor ὁ υἱὸς τοῦ θεοῦ ~, Σ θεότητι καὶ οὐχὶ σαρκὶ καὶ ψυχῆ λογικὴ ry; vgl. Theodoret. Epist. 144: ὑπέμεινεν ἡ θεότης, καὶ οὐχὶ τὸ σῶμα μετὰ τῆς ψυχῆς ι 2/3 ἥνπερ ἐνεδύσατο μορφὴν δούλου ἥνπερ ἑαυτώ ἀνέλαβεν ΒΣ quam induerat formxim. (forma Cod. Lucen.) servi quam sibi acceperat Λ qtcam induta est servi formam quam, sibimet assumpsit Gelas. ἥνπερ ἐνεδύσατο ἧ μορφὴ τοῦ (τοῦ > FW) δούλου ἥνπερ ἑαυτῶ ἀνέλαβεν VFW qua induta est forma servi quam sibimet assumpsit Cass. ἣν ἐνεδύσατο ἡ τοῦ δούλου μορφὴ ἣν ἑαυτῷ ἔλαβε Theodoret. Dialog. ἥνπερ ἀνέλαβεν ἐν τῆ τοῦ δούλου μορφὴ ry; vgl. Theodoret. Epist.: ἡ τοῦ δούλου μορφή, ἣν τελείαν ἀνέλαβεν ι 4 nach ἔστω + εἴ τις μὴ εἴπῃ τὸν τοῦ τοῦ > W) θεοῦ λόγον παθόντα σαρκὶ καὶ ἐσταυρωμένον σαρκὶ καὶ θανάτου γευσάμενον σαρκὶ Λαὶ θάν’. γ. σαρκὶ > L) γεγονότα τε πρωτότοκον ἐκ τῶν νεκρῶν καθ’ ὃ ζωὴ ἐστι καὶ ζωοποιὸσ ὡς θεὸς (ὁ υἱὸς statt ὥς θεὸς n) ἀνάθεμα ἔστω ryW; diese (antinestorianische) Interpolation findet sich nicht bei BVF Cass. ΣΛ; ein Scholion in AS weist auf died Identität dem ölften thematismus des Cyrillus hin: σχόλιον· ταῦτα ἐπὶ λέξεως καὶ τὸ ιβ κεφάλαιον περιέχει τοῦ ἁγίοι Κυρίλλου καὶ τίνος ἕνεκεν πρὸς αὐτὸν διεμάχου θεοδώρητε εἰδὼς τὰ τῶν πρων(??) αὐτὸν εἰρηκέναι am Rand AcS. Theodorets Angriffe gegen diesen Anath. z. B. PG 83, 1417 C 1433 D ι 5 τῇ1 > ry ι τῆ2 nur in B 6 ἐν ᾗ > y, übergeschrieben Ac ι καὶ1 > F ι 8 εἶναι > y, übergeschrieben Ac ι 9/10 θεὸν θεοῦ λόγον Π Cass. θεὸν ἐκ θεοῦ Σ deum verum Λ »rectius. Graecus interpres legisse videtur et deum verbum« Val. ι 11 δύνασθαι u. S. 301 εἰδέναι ~ V 1 τὸ ἅγιον πνεῦμα L)
>Εἵ τις εἴπῃ τὸ πνεῦμα τὸ ἅγιον ποίημα ἢ διὰ τοῦ υἱοῦ γεγε- >νῆσθαι, ἀνάθεμα ἔστω.
>Εἴ τις μὴ εἴπῃ πάντα διὰ τοῦ υἱοῦ καὶ τοῦ ἁγίου >τὸν πατέρα πεποιηκέναι, τουτέστι τὰ ὁρατὰ καὶ τὰ ἀόρατα, >θεμα ἔστω.
>Εἴ τις μὴ εἴπῃ τοῦ πατρὸς καὶ τοῦ υἱοῦ καὶ τοῦ ἁγίου πνεύμα- >τος μίαν θεότητα, ἐξουσίαν, θειότητα, δυναστείαν, μίαν >κυρότητα, μίαν βασιλείαν, μίαν θέλησιν καὶ ἀλήθειαν, ἀνάθεμα ἔστω.
>Εἴ τις τρία πρόσωπα μὴ εἴπῃ ἀληθινά, τοῦ πατρὸς καὶ >υἱοῦ καὶ τοῦ ἁγίου πνεύματος, ἴσα, ἀεὶ ζῶντα, τὰ πάντα >τὰ ὁρατὰ καὶ τὰ ἀόρατα, πάντα δυνάμενα, πάντα κρίνοντα, >ζωοποιοῦντα, πάντα δημιουργοῦντα, πάντα σώζοντα, ἀνάθεμα ἔστω.
>Εἴ τις μὴ εἴπῃ προσκυνητὸν τὸ πνεῦμα τὸ ἅγιον παρὰ πάσης >τῆς κτίσεως, ὡς καὶ τὸν υἱὸν καὶ τὸν πατέρα, ἀνάθεμα >Εἴ τις περὶ τοῦ πατρὸς καὶ τοῦ υἱοῦ καλῶς φρονήσει, περὶ >τοῦ ἁγίου πνεύματος οὐκ ὀρθῶς ἔχει, αἱρετικός ἐστιν ὅτι πάντες >αἱρετικοί, περὶ τοῦ υἱοῦ τοῦ θεοῦ καὶ περὶ τοῦ ἁγίου >κακῶς φρονοῦντες, ἐν τῇ τῶν Ἰουδαίων καὶ τῶν ἐθνικῶν >τυγχάνειν ἔλέγχονται.
>Εἴ τις δὲ μερίσῃ θεὸν τὸν πατέρα λέγων καὶ θεὸν τὸν υἱὸν καὶ >θεὸν τὸ πνεῦμα τὸ ἅγιον, καὶ διισχυρίσαιτο θεοὺς λέγεσθαι καὶ [*](6 u. 13 Kol. 1, 16) [*](B V F HN (n) + GS (s) = r AL (y) W) [*](3 εἰ τις — 4 ἔστω am Rand Ac > N ι 5 τοῦ υἱοῦ BYFW Cass. ΣΛ τοῦ υἱοῦ + τοῦ σαρκωθέντος ry ι 9 θειότητα BYFNsW übergeschrieben Ac divinitatem Cass. maiestatem Λ = Σ > Hy ι 12 ἴσα YFW auf Rasur Ac aequales Cass. ΣΛ εἰσ’ BrL ι κατέχοντα — 13 πάντα3 > B ι 13 τὰ ὁρατὰ Λαὶ τὰ ἀόρατα ryW Cass. ΣΛ = Kol. τὰ ἀόρατα καὶ τὰ ὁρατὰ YF ι 18 οὐκ ὀρθῶς ἔχει = Cass. ΣΛ] οὐ καλῶς ἔχει ἀνάθεμα ὅτι n ι 19 τοῦ θεοῦ YFryW Cass. Λ > BT ι 2 = de Cass. Λ ΒΣ ι 20 καὶ By καὶ τῆ YFrW ι 22 δὲ = Cass. Σ > ΒΛ ι μερίση B diviser it Cass. = Σ pariiatur Λ (aber patiatitr einige Codd., s. unten zu Z. 23 καὶ διισχυρίσαιτο > in Λ) μερίσῃ + θεότητα VFryW ι λέγων B Cass. ΣΛ λέγων + ἀνὰ μέρος YFryW ι τόν2] τὸ B ι 23 τὸ πνα(??) τὸ ἅγιον BYFW Cass. Λ τὸ ἅγιον πνα(??) ry ι καὶ διισχυρίσαιτο Σ διισχυρίσαι’ τὸ B διϊσχυριζόμενοσ ATW affirmans Cass., fehlt in Λ, s. Ζ. 22 die Lesart patiaiur ι θεούς Bry Cass. Λ τρεῖς θεοὺς YFW θεοὺς πολλοὺσ Σ ι οὐ y)
>Τὸ γὰρ ὄνομα τῶν θεῶν καὶ τοῖς ἀγγέλοις καὶ τοῖς πᾶσί ἁγίοις >παρὸ τοῦ θεοῦ ἐτέθη καὶ ἐχαρίσθη· περὶ δὲ τοῦ πατρὸς τοῦ υἱοῦ καὶ >τοῦ ἁγίου πνεύματος, διὰ τὴν μίαν καὶ ἴσην θεότητα, οὐχὶ τῶν >ὀνόματα ἀλλὰ τοῦ θεοῦ ἡμῶν ἐνδείκνυται καὶ σημαίνεται, ἵνα >μεν ὅτι εἰς πατέρα καὶ υἱὸν καὶ ἅγιον πνεῦμα μόνον βαπτιζόμεθα, >οὐχὶ εἰς τὰ τῶν ἀρχαγγέλων καὶ ἀγγέλων ὀνόματα, ὡς αἱρετικοὶ >ὡς Ἰουδαῖοι ἢ ἐθνικοὶ παραφρονοῦντες. αὕτη τοίνυν ἡ τῶν Χριστια- >νῶν σωτηρία ἐστὶν ὥστε πιστεύοντες τῇ τριάδι, τουτέστι τῷ πατρὶ >τῷ υἱῷ καὶ τῷ ἁγίῳ πνεύματι, καὶ βαπτιζόμενοι εἰς αὐτήν, μίαν >τητα καὶ δυναστείαν καὶ θειότητα καὶ οὐσίαν, εἰς αὐτὸν κιστεύομεν.«