Historia Ecclesiastica

Αποκακήσας τοιγαροῦν ταῖς τῶν βασάνων δι’ ἐπινοίας χαλεπῆς προσβολαῖς, ἁπάντων τῶν λαῶν ὀδυρομένων ποικίλως διὰ πολλὰ τῶ θρήνῳ, ὁ πικρὸς καὶ πάσης ἀποδέων φιλανθρωπίας, τὰ συνήθη πάλιν πρὸς ἀταξίαν συναθροίσας πλήθη, ἐπὶ κρίσιν αὐτούς, μᾶλλον δὲ ἕωλον κατάκρισιν, καλεῖ πρὸς τῷ θαλάσσης λιμένι, πολυωνήτων συνήθως κατ΄ αὐτῶν ἐπαφιεμένων τῶν βοῶν παρὰ τῶν εἰδωλολατρῶν καὶ τῶν Ἰουδαίων.

καὶ μὴ θελησάντων εἶξαι τῇ προφανεῖ δυσσεβείᾳ τῶν Ἀρειομανιτῶν, ἀποφαίνεται, τῶν λαῶν πρὸ τοῦ δικαστηρίου πάντων ὀδυρομένων, τῆς Ἀλεξανδρείας μεταναστάντας τὴν Ἡλιούπολιν τῆς Φοινίκης οἰκῆσαι, ἔνθα τῶν ἐνοικούντων οὐδεὶς κἂν ἀκοῦσαι τὸ τοῦ Χριστοῦ ἀνέχεται ὄνομα· εἰδωλικοὶ γὰρ οἱ πάντες.

παραυτὰ σκάφους ἐπιβῆναι προστάξας αὐτὸς ἑστηκὼς ἐπὶ τοῦ λιμένος (πλησίον γὰρ ἐν δημοσίῳ λουτρῷ τὴν κατάχρισιν κατ’ αὐτῶν ὥρισε) γυμνὸν ἐπιδεικνύ- μενος τὸ ξίφος, νομίσας ἐκ τούτου φοβεῖν τοὺς τῇ διστόμῳ μαχαίρᾳ τοὺς πολεμίους δαίμονας πολλάκις κατατρώσαντας, οὕτω δὴ οὐ, άποπλεῖν αὐτοὺς κελεύει, οὐκ ἐμβαλλομένους ἐπιτήδεια, οὐ παραμύθιόν ἧι τὸ σύνολον τῆς ἐξορίας ἔχοντας, καὶ τὸ θαυμαστὸν καὶ ἄπιστον, [*](3/4 ι Kor. 4, 9 — 23 vgl. Hebr. 4, 12) [*](B V2 F HN (n) + GSP (s) = r AL (y) W) [*](3 ἀπόστολος BFsyWCass. παῦλοσ V2n ι 5 θεασαμένη Π contemplatura Cass, θεασομένη Val. besser ι 7 ἀσεβείας — κατὰ > s ι 8 οὓς ὑποτάξασ BN2FW οἷσ’ ὑπόταξαι nPy οἷσ’ ὑποτάξαι τούτουσ GS ι οἶτος > GS ι δι’ ἀπειλῶν — 9 ἐκδώσειν] διαπείσειν GS ι ἀπάτης] ἀπὸ τῆς V2 βασάνων H, nicht übersetzt von Cass. ι 10 ἀποκακίσασ B ι χαλεπαῖς B ι 13 αὐτοὺς nach 14 κατάκρισιν ~ V2F, Cass. wie im Text ι αἴωλον B ι 15 ἀφιεμένων B, s. S. 250, 1; 251, 18 I βοών] βοώντων GP ι 16 δυσσεβείᾳ] αἱρέσει H > N, impietatibus Cass. ι 20 παραυτὰ FryW corr. V2 πάραυτα B, s. S. 258, 19 vor σκάφους + δὴ H ι 22 κατ’ αὐτῶν > L ι 22/23 ἐπιδεικνύμενον BV2 ι 24 καταστρώσαντας GS καταστρατώσαντασ P ι 25 ἐμβαλομένουσ B ἐμβαλλόμενοσ Ρ)

Ἕστι γοῦν ἀληθῶς εἰπεῖν· »ἐξέστη ὁ οὐρανὸς ἐπὶ τούτῳ‘. ἐστέναξε γὰρ ἡ πόλις ἅπασα καὶ μέχρι δὲ νῦν θρηνεῖ καὶ οἱ μὲν ἀλλεπάλλῃ τῇ χειρὶ κτύπον ἐκ στηθῶν μακρὸν ἀπέπεμπον, οἱ δὲ τὰς χεῖρας ὁμοῦ καὶ τοὺς ὀφθαλμοὺς εἰς οὐρανὸν ἀνέτεινον τὴν βίαν διαμαρτυρόμενοι, μόνον οὐχὶ λέγοντες· ἄκουε, οὐρανέ, καὶ ἐνω- τίζου, γῆ«, ὅτι παράνομα τὰ γιγνόμενα. καὶ ὅλως οἰμωγῆς τὸ πᾶν ἐπεπλήρωτο, καὶ μέλη καὶ θρῆνος ἦν ἐν πάσῃ τῇ πόλει χορεύων, τοῖς ποταμὸς ἐκ δακρύων σχεδὸν καλύπτων πλημμύρᾳ τὴν θάλατταν τοῖς ἅπασιν ἄφνω προσεγίνετο.

ὅτε τοίνυν ὁ προειρημένος ἐπὶ τοῦ λιμένος παρὼν τοῖς ἐρέσσουσιν ὑψοῦν τὰ ἱστία προσέταττε, τότε οἰμωγὴ οἰμωγὴ παρθένων καὶ γυναικῶν, πρεσβυτῶν καὶ νέων, καὶ θρῆνοι προσπεπλεγμένοι δάκρυσιν ὀξέσιν, αἱ τῶν ἁπάντων βοαὶ τῆς ἐπαφριζούσης θαλάσσης † τὸν προσρησσόμενον σωρὸν τῷ κύματι κτύ- πον ἐκάλυπτον.

Αλλ οὕτω τῶν προειρημένων ἀποπλεόντων εἰς τὴν Ἠλιούπολιν, ἄνθα δεισιδαιμονῶν πᾶς, ἔνθα τοῦ διαβόλου τὰ πρὸς ἡδονὴν ἐπιτη- Δεύματα, ἔνθα θηρίων ἐφέστια φοβερά ὄρη γὰρ κύκλῳ πανταχόθεν οὐρανῷ προσπελάζοντα), οἱ πάντες λοιπὸν μέσῃ τῇ πόλει, κοινῇ καὶ [*](1 u. 17 vgl. Judas 13 — 5 Jerem. 2, 12 — 9/10 Jes. 1, 2) [*](B V2 F HN(n) + GSP(s) = r AL (y) W) [*](1 θαλάττησ B θαλάσσης die übr. HSS, s. Z. 12, 17 u. S. 258, 14 ι δι’ αὐτὸ τοῦτο] διὰ τοῦτο ry, nicht übersetzt von Cass. ι 3 καὶ > V2 ι 4 καὶ > FH, besser? κρίναντος] κρείττονος B ι 5 ἔστιν οὑν B ι vor ἐξέστη + καὶ F ι 7 ἄλλε ἀλλεπάλλη BP ἀλλ’ ἐπαλλη V2G ἄλλ’ ἐπ’ ἄλλη FNL ἀλλ’ ἐπάλλη W ἐπάλλη ἀλλεν Ac) A ἄλλο ἐπ’ ἄλλω S ἀλλεπαλλήλῳ H ι μακρὸν] μακρόθεν B μακρὰν B P 8 nach εἰς + τὸν V2 + τοὺς Ρ ι οὐρανοὺς r, coelum Cass. ι 10 ἧ γῆ d i II ἁπάσῃ V2 ι 12 ἐκ > Ρ ι 13 προσεγίνετο FNsW προσεγείνετο B προσε- γίγνετο V2 προσεγένετο Hy, currebatque fluvius lacrymarum Cass. ι 14 ἐρέσσουσιν V2Fw αἰρέσσουσιν B ἐρέταισ ry ι 15 πρεσβυτῶν BV2 senionim Cass. πρεσβυτέρων FryW ι 16 θρίνοισ πεπλεγμένοι L ι 17/18 τὸν προσρησσόμενον σωρὸν (σορὸν P) τῶ κύματι κτύματι F) κτύπον BV2FNsyW τὸν προσρησσόμενον τοῖσ’ κύμασι κτύπον H, nicht übersetzt von Cass.; τῶν προσρησσομένων ὀρῶν (oder ἀνέμων s. S. 255, 2) τοῖς κύμασι κτύπον Val.; ob τὸν προσρησσομένων σωρηδὸν σχεδὸν τῶν statt σωρηδὸν vermutet Jülicher) κυμάτων κτύπον? ι 20 ἔνθα εἰσὶ δαιμόνων P ι 21 κύκλῳ] ἢν A ι 22 vor μέσῃ + ἐν A)

οἱ πλείους γὰρ ἦσαν μονάζοντες, ἐρημίαν οἰχοῦντες δἰ ἄσκη- >σιν· μεθ’ ὦν, εἴκοσι καὶ τριῶν τυγχανόντων, μικρὸν ὕστερον ὁ δι- >άκονος, ὁπαρὰ τοῦ ἀγαπητοῦ ἡμῶν Δαμάσου τοῦ τῆς Ῥώμης ἐπι- >σκόπου κομίσας ἡμῖν ὁμοῦ παρακλγτικὰ καὶ κοινωνικὰ γράμματα, >ὀπίσω τὼ χεῖρε δεθεὶς ὑπὸ δημίων δημοςίᾳ ἤγετο, ὥσπερ τις τῶν >κακούργων περιβόητος·

ὃς φονέων βασάνοις ἐπέκεινα κοινωνήσας >λίθοις καὶ μολιβδίσι κατ’ αὐτῶν τῶν αὐχένων ἐπὶ πολὺ μαστιζόμενος >ἐπέβαινε σχάφους ἐπὶ θαλάττης παραπληςίως τοῖς ἄλλοις, τοῦ θείου >σταυροῦ τὸ σημεῖον ἐπὶ μετώπου χαρακτηρίσας, οὐ τημελείας οὐ θε- >ραπείας τυχών, τοῖς κατὰ Φέννησον παραδοθῆναι μετάλλοις· ἔστι δὲ >ταῦτα τοῦ χαλκοῦ.

>Ἔτι γοῦν βασαωίζοντος τοῦ δικαστοῦ ἁπαλὰ παιδαρίων σώματα, >τινὲς παραυτὰ μεμενήκασιν, οὐδ’ ὁσίᾳ κοινωνήσαντες, γονέων καὶ >ἀδελφῶν καὶ συγγενῶν καὶ πάσης ὡς ἔπος εἰπεῖν τῆς πόλεως μίαν >αὐτοῖς αἰτούντων δοθῆναι τὴν ὑστάτην ταύτην παράκλησιν. ἀλλ’ >ὢ πολλῆς ἀπαωθρωπίας τοῦ δικάσαντος, μᾶλλον δὲ τοῦ κατακρί- [*](B V 2 F HN (n) + GSP (s) = r AL (y) W) [*](1 ὀλοφυρόμενος BV2F | 2 δακρύειν] δάκρυσιν V2 | 3 τυγχάνοντος] ὑπάρχουτος B | 4 πρότερον εἶτ’ αἰχιζόμενοι = Cass. > r | 5 ξεόμενοι] ξαινομενοι n, lacerate Cass. | βασαωιζόμενοι ξεόμενοι ̴ V2 | φαινιςίοις, ιςί auf Rasur, V2 | προκονγσςίοις B προκοννηςίοις FW προκοννη///σίοις V2 προικονγςίοις NS | 6 nach ἔνθεον + διδασκαλίας V2, fehlt bei Cass. | 7 ἐρημίαν BV2 ἔρημου FryW | 9 τοῦ2>B | 10 ἡμῖν = Cass.>A |11 ὑπὸ δημίων = Cass.] ὑπὸ A > GS | σημοςία Pm | 12 ὅς] ὡσ BV2, vgl. Cass.: veluti quidam reus insignis et homicidarum rerberibus coaequandus | φο////νέων V2 | ἐπέκεινα >n Cass. | 13 μολιβέσιν B μολιβίσι ////, ιβίσι auf Rasur, V2 | 14 θαλάττης BFW θαλάσσης V2ry | 15 ἐπὶ μετώποω τὸ σημεῖον ̴ FryW | χαρακτηρήσας Α | 16 φέννησσον B φέννης n | παραδοθῆναι BV2FW παρεδόθη ry | 17 τοῦ >y | 19 nach τινὲς + μὲν A | ὁσία B ὁσια V2 ὁσία ταφῆ FrW exsequiis solemnibus Cass., s. S. 251, 3 und, fϋr den Dativ, Z. 12 u. S. 257, 3 | 22 ἀπανθρωπίας] φιλανθρωπίας V2, inhumanitas Cass. | δικάσαντος B δικάζοντος V2FryW iudicantis Cass. | 22 f κατακρίναντος BV2PA κατακρίνοντος FnGSLW praeiudicantis Cass., vgl. S. 257, 4)

ἀτα- φοι μένοντες τὰ σώματα· οἱ καλῶς ἀγωνιζόμενοι θηρίοις καὶ πτη- νοῖς πρὸς βορὰν ἐρρίπτοντο· οἱ συμπαθῆσαι βεβουλημένοι πατράσι διὰ τὴν συνείδησιν τὴν κεφαλὴν ὡς παράνομα δράσαντες ἀπετέμνοντο.

ποῖς νόμος Ῥωμαίων, ποία δὲ γνώμη βαρβάρων τοὺς πατράσι συμ- παθοῦντας ἠμύνατο; ποῦ τις τῶν παλαιῶν ποτε ἔδρασέ τι τοιοῦτον παράνομον; ἐκέλευσέ ποτε Φαραὼ ἀναιρεῖσθαι τῶ, Ἑβραίων τὰ ἄρρενα· ἀλλὰ φθόνος· καὶ δέος ὑπέβαλε τοῦτο τὸ πρόσταγμα.

πόσῳ τὰ τότε τῶ; νῦν φιλανθρωπότερα; πόσῳ ποθεινὰ πρὸς αἵρεσιν ἀδικήματος; πόσω βελτίονα πρὸς σύγκρισιν ἀνομήματος, κἂν ἀλλήλων αἱ κακίαι μὴ χωρίξωνται; ἄπιστα τὰ λεγόμενα, ἀπάνθρωπα καὶ δεινά, ὠμὰ καὶ βάρβαρα, ἀνελεῆ καὶ πικρά.

ἀλλ’ ἐν τούτοις ἐγαυρίων οἱ τῆς Ἀρείου μανίας ὑπήκοοι χορεύοντες.

Τῆς δὲ πόλεως πάσης ὀλοφυρομένης, οὐκ ἦν γὰρ οἰκία ἐν ᾗ οὐκ ἠν τεθνηκώς«, ὠς ἐν τῇ Ἐξόδῳ γέραπται, ἠρέμησαν πάλιν οἱ τὴν ἓξιν ἀκόρεστον πρὸς παρανομίαν ἀσκήσαντες.

ἐπὶ γὰρ τὰ χείρω τὴν προ- αίρεσιν γυμνάζοντες, μέχρι τῶν τῆς ἐπαρχίας ἐπισκόπων τὸν ἴδιον τῆς κακίας ἰὸν ἐπεκτείνοντες, δορυφόρῳ πρὸς ἀδικίας τῷ τῶν λαργιτιόνων χρώμενοι κόμητι τῷ προειρημένῳ Μάγνῳ, τοὺς μὲν βουλευτηρίῳ παρέ- δοσαν, τοὺς δὲ ἄλλους ὃν ἐβούλοντο τρόπον ἐνήδρευον, πανταχόθεν πρὸς ἀσέβειαν τοὺς πάντας θηρεῦσαι βουλόμενοι, οὐδὲν ἀφέντες ἀτόλμητον· ἀλλὰ γὰρ καὶ πάντα περιερχόμενοι, κατὰ τὸν ἴδιον τῆς αἰρέσεως πα- τέρα διάβολον »ζητοῦντες τινα καταπιεῖν«.

καθόλου τοίνυν παρὰ πάντων ἀπορούμενοι, ἕνδεκα τῶν ἀπὸ τῆς Αἰγύπτου τὸν ἀριθμὸν [*](7/8 Exod. 1, 16 — 14/15 Exod. 12, 30 — 23 ι Petr. 5, 8) [*](B V2 F HN (n) + GSP (s) = r AL (y) W) [*](1 οἱ δι’ εὐσέβειαν — 2 ἀγωνιζόμενοι = Cass.] οἱ δὲ εὐσέβειαν ἀγωνιζόμενοι B οὐ > A ι 3 βορρᾶν NAW ι βεβουλημένοι BV2 voluerimt Cass. βεβουλευμένοι FryW ι 5 βαρβάρων = Cass.] βαρβάρου B ι τοὺς BV2HPW τοῖσ’ die übr. HSS I 6 ποτὲ παλαιῶν ~ B ι τι τοιοῦτον BP τι τοιοῦτον οὕτω V2 τοιῦτόν τι FnGSPinW τοιοῦτό τι γ ι 7 ἀναιρεθῆναι B ι 8 ἀλλὰ] ἀλλ’ ὁ F ι ὑπέβαλε nftPyW protulit Cass. ὑπέβαλλε BFS ὑπερέβαλε V2 ι 10 πόσῳ — ἀνομήματος > B Cass. ι βελτίονα] βέλτιον· ὅσα V2 ι 11 χωρίζονται BNs ι 12 ἀνελεῆ V2FNsy ἀνηλεῆ ἀνηλεῆ HW ἀνειλεὴ B ι 13 ὑπήκοοι > GS ι 14 πόσης FryW ἁπάσης B ὃλησ ι 14/15 οὐκ ἦν] μὴ Ν ι 16 ἵξιν] λέξιν P ι 18 λαργητιόνων nL ι 19 vor Μάγνῳ + θεοστυγῆ GP, fehlt bei Cass. ι 20 ἠβούλοντο sy I ἐνίδρευον ι 23 ζητοῦντες τίνα καταπιεῖν BV2FNsW qttaerentes — qttem devorarent Cass. ἐζήτουν τίνα καταπιεῖν H ζητοῦσι τίνα καταπίωσι y ι 24 ἀπορούμενοι] ἀποκρουόμενοι Val., besser?)

καὶ ὅμως, ὡς ὁ ᾅδης ἐπὶ θα- >νάτῳ τῶν ἀδελφῶν οὐκ ἐμπιπλάμενοι, ἁπανταχοῦ γῆς ἐτόλμησαν οἱ >παράφρονες καὶ ἀβέλτεροι τῆς οἰκείας ὠμότητος καταλεῖψαι μνημό- συνα, ἐκ κακῶν ἔχειν τὸ γνώριομα βουλόμενοι. ἰδοὺ γὰρ πάλιν κλη- ρικοὺς τῆς καθολικῆς ἐκκλησίας ἐν Ἀντιοχείᾳ διατρίβοντας ἅμα σπου- δαίοις μονάζοσι τὰ τῆς δραματουργίας αὐτῶν διαμαρτύρασθαι προθεμένους, βασιλικὰς ἠχήσαντες κατ’ αὐτῶν ἀκοάς, τὴν Νεοκαι- >οάρειαν τοῦ Πόντου οἰκεῖν παρεσκεύασαν, οἳ τάχα καἰ τοῦ ξῆν ἐστε ρήθησαν διὰ τὴν τῶν τόπων ἀγριότητα.«

Τοιαύτας ὁ καιρὸς ἐκεῖνος ἐδέξατο τραγῳδίας, σιγῆς μὲν καὶ 37 κγ΄] λήθης ἀξίας ἐν συγγράμμασι δὲ τιθεμένας εἰς ἔλεγχον τῶν κατὰ τοῦ μονογενοῦς κινησάντων τὰς γλώττας· οἳ τὴν τῆς βλασφημίας εἰσδεξάμενοι λύτταν, οὐ μόνον τὸν τῶν ὅλων δεσπότην τοξεύειν ἐπιχειροῦσιν, ἀλλὰ καὶ κατὰ τῶν εὔνων αὐτοῦ θεραπόντων τὸν ἄσπονδον ἀνεδέξαντο πόλεμον.