Historia Ecclesiastica

Ὁ δὲ βάλῃς, πᾶσαν ὡς ἔπος εἰπεῖν ἐκκλησίαν τοῦ ποιμένος γυμνώσας, εἰς τὴ·ν Καισάρειαν ὥρμησεν ἧς οἰκήτορες Καππαδόκαι [*](16 — 18 vgl. Chronic. Edessenum anno 689 — 24 f vgl. Sozomen. VI 16, 1) [*](* 23— S. 246, 10 Cass. VlI 36) [*](B ν 2 HN (n) + GS (s) = r AL (y) F) [*](1 ὁ τῆς ὑγείας ~ n ι ὑγιείας und 2 ὑγίειαν V 2 yF ι 2 καταυτὸ B 3 μεταλαχεῖν, λαβεῖν am Rand, F μεταλαχεῖν A ι 4 ἀπήγαγεν B ι nach ἀνοῖξαι + οἱ V 2, fehlt bei Nie. Cass. ι 8 δὲ > B, igitur Cass. ι πρωτουένη V 2 μὲν > F I 9 μεταδιδόντος BV 2 ι 10 τῶν πρωτείων = Nie.] τὰ πρωτεῖα 11 προσάγοντα] προσφέροντα B offerret Cass. ι 12 vor ἀρετήν + τὴν V 2 F 13 γεναμένησ B ι 15 τῆς 2 — 16 ἐστερημένος > L ι16δὲ> V 2 ι 17 den Accent corr. V 2 ι 19 προσετάχθη A ι τὰς Κάρρας ἐτάχθη ὅ V 2 Cass. wie im Text ι 20/21 δεομένης B ι 21 μὲν οὐν > B ι 22 ἐγένοντο yF ι 23 ἴθ’ am Rand HSS ι Οὐάλης r, von zweiter Hand BV 2 ι τοῦ ποιμένος = Cass.] ὀρθοδόξου ποιμένος B ι 24 γυμνώσας = Cass.] ἐστέρησε καὶ n καππαδόκεσ B)

τοῦ γὰρ ἀνδρὸς τὸ κλέος προπεπυσμένος πρώτῳ προσβαλεῖν οὐκ ἠθέλησεν, ἵνα μὴ γενναίως τὴν προσβολὴν δεξάμενος καὶ ταύτην ἀποκρουσάμενος ἀνδρείας τοῖς ἄλλοις ἀρχέτυπος γένηται. ἀλλ’ ἀράχνης ἱστῷ τὸ μηχάνημα παραπλήσιον ὤφθη.

ἤρκεσε γὰρ τοῖς ἄλλοις ἀρχιερεῦσιν εἰς ὠφέλειαν τὰ Παλαιὰ διηγήματα, καὶ οἶόν τινες πύργοιτὸν τῆς πίστεως περίβολον ἀκλινῆ διετήρησαν. ὁ μέντοι ὕπαρχος εἰς τὴν Καισάρειαν ἀφικόμενος καὶ Βασίλειον τὸν μέγαν μεταπεμψάμενος, τιμῆς τε ἠξίωσε καὶ λόγοις πρὸς αὐτὸν ἠπίοις ἐχρήσατο, εἶξαί τε τῶ καιρῷ παραινῶν καὶ μὴ προέσθαι τοσαύτας ἐκκλησίας δι’ ὀλίγην δογμάτων ἀκρίβειαν· ὑπισχνεῖτο δὲ καὶ τὴν βασιλέως φιλίαν καὶ τὰς ἐκ ταύτης δι’ αὐτοῦ πολλοῖς ἐσομένας εὐεργεσίας.

ὁ δὲ θεῖος ἐκεῖνος ἀνὴρ μειρακίοις ἔφη τούτους ἁρμόττειν τοὺς λόγους.

»ἐκεῖνοι γὰρ καὶ οἱ ἐκείνοις προσόμοιοι περὶ τὰ τοιαῦτα κεχήνασιν· οἱ δὲ τοῖς θείοις λογίοις ἐντεθραμμένοι προέσθαι μὲν τῶν θείων δογμάτων οὐδεμίαν ἀνέχονται συλλαβήν, ὑπὲρ δὲ τούτων, εἰ δέοι, καἰ πάσας τοῦ θανάτου τὰς ἰδέας ἀσπάζονται. τὴν δὲ βασιλέως φιλίαν μέγα μὲν ἡγοῦμαι μετ’ εὐσεβείας, δίχα δὲ ταύτης ὀλεθρίαν ἀποκλῶ«.

τοῦ δὲ ὑπάρχου χαλεπήναντος καὶ ἀνόητον εἶναι φήσαντος, ὁ θεῖος ἔφη Βασίλειος· ταύτην ἔχειν εἰς ἀεὶ τὴν ἄνοιαν εὔχομαι«. ἐπειδὴ δὲ ἐξελθεῖν προσετάχθη καὶ τὸ πρακτέον βουλεύσασθαι καὶ τῇ ὑστεραίᾳ δηλῶσαι τὴν γνώμην (συνῆπτο δὲ τοῖς λόγοις καὶ ἀπειλή), φάναι [*](9—19 vgl. Gregor. Nyss. Contra Eunomium I PG 45, 292Aff — 19/20 vgl. Gregor. Nazianz. Orat. XLIII 48 —23 —S. 244, 2 vgl. Sozomen. VI 16, 5. Rufin. Η. Ε. XI 9 S. 1016, 10. Socrat. IV 26, 19) [*](B V2 HN (n) + GSP [P von 22 ταίτην] (s) = r AL (y) F) [*](1 ταίτης] αὐτῆς B ι nach Βασίλειος + ὁ μέγας n, fehlt bei Cass. 6 ἀρχέτυπον V2r ι 7 ἤρκεσαν V2 ι γὰρ] γὰρ καὶ B, enim caeteris Cass. 9 τὸν > n ι τῆς > F ι11 nach λόγοις + τε Β ι 12 τε > BG 13 δουμάτοσ A ι 15 τούτοισ’ F ι ἐκεῖνοι ΒV2 ἐκεῖνοί τε die übr. HSS 17 λογίοις B eloquiis Cass. V 2 rgF ι 18 εἰ δέοι πάσασ ΒV2 si cojitingat etiam omnes Cass. καὶ πάσας εἰ δέοι ryP ι 19 εἰδέασ NGy ι 20 δίχα] ἄνευ yF ὀλεθρίαν ἀποκαλῶ] ὀθνίαν καλῶ v2, pemiciem . . . appello Cass. ι 21 καὶ ἀνόητον εἶναι φήσαντος > F ι ἀνόητον εἶναι BV2 stidtunique voeitaret Cass. ἀνοηταίνειν ry ι 22 ἄνοιαν] ἀνομίαν F ι 24 συνήπτετο B)

μετὰ τούσδε τοὺς λόγοις ὁ ὕπαρχος ὑπαντήσας τῷ βασιλεῖ ἀπήγγειλέ τε τὰ εἰρημένα καὶ τὴν τοῦ ἀνδρὸς ἀνεδίδαξεν ἀρετήν, καὶ τὸ τῆς ψυχῆς ἀνδρεῖον καὶ θαρραλέον ἐμήνυσε.

καὶ τότε μὲν σιγήσας ὁ βασιλεὺς εἰσελήλυθεν.

Ἐπειδὴ δὲ κατὰ τῆς οἰκίας εἶδεν θεηλάτους καταπεμφθείσας πληγὰς ὅ τε γὰρ υἱὸς αὐτοῦ ἀρρωστήσας παρ’ αὐτὰς ἢν τοῦ θανάτου τὰς πύλας καὶ τὴν γαμετὴν διάφορα ἐπολιόρκει παθήματα) καὶ τὴν αἰτίαν ἐπέγνω τῶν σκυθρωπῶν, τὸν θεῖον ἄνθρωπον,

ὃν κολάσειν ἠπείλησεν, ἐλθεῖν εἰς τὴν οἰκίαν ἠντιβόλησεν. οἱ δὲ στρατηγοὶ τοῖς βασιλικοῖς διηκόνουν προστάγμασι τότε ὁ μέγας Βασίλειος καταλαβὼν τὰ βασίλεια καὶ τὸν τοῦ βασιλέως υἱὸν παρ’ αὐτὴν ὄντα τὴν τελευτὴν θεασάμενος, πρὸς τὴν ξωὴν τοῦτον ἀναστρέψειν ὑπέσχέτο, εἰ τοῦ παναγίου διὰ τῶν εὐσεβούντων ἀξιωθείη βαπτίσματος·

καὶ ταῦτα εἰπὼν ἐξελήλυθεν. ὁ δὲ τῶν ὅρκων κατὰ τὸν ἀνόητον μεμνημένος Ἡρώδην τοῖς συμπαροῦσιν αὐτῷ ἐκ τῆς Ἀρείου συμμορίας βαπτίσαι τὸ παιδίον προσέταξε· τὸ δὲ παραυτίκα τοῦ βίου τὸ τέλος ἐδέξατο.

Μεταμεληθεὶς δὲ βολῆς καὶ τὴν ἐπιβλαβῆ τῶν ὅρκων ἀλήθειαν [*](3—5 vgl. Gregor. Nazianz. ebd. 51 —8 —13 vgl. Rufin. ebd. Sozomen. YI 16, 2 u. 9. Socrat. IV 26. 21— —10 —19 vgl. S. in magn. Basil. S. Ephr. opera ed. Romae 1743, t. II, p. 294 D. Nazianz. ebd. 54 — 16/17 Matth. 14, 7—9. Mark. 6, 23—26) [*](* 12— S. 245, 5 Cod. syriac. Br. Mus. Add. 17, 147 F. 143r (= Σ)) [*](B V2 HN (n) GSP [bis 1 ἀνήρ] Ρ2 [von 1 ἐγὼ an] AL (y) F) [*](1 ὁ2 > B ι 2 μεταβάλλῃς V2 ι 3 τοὺς δὲ Bn τούτους δὲ YspzF δὲ τούτουσ y ι ἀπαντήσας v2 ι 4 τε > Ρ2 ι ἀνεδίδαξεν B ἐδίδαξεν die übr. HSS, nuntiavit Cass. ι 5 Λαὶ1] τε καὶ P2 ι θαρσαλέον ν2 ι 6 εἰσῆλθεν B | 7 κατὰ τῆς οἰκίας εἶδεν θεηλάτους] κατὰ τὴν οἰκίαν αὐτοῦ θεηλάτους εἶδε y 8 αὐτοῦ B eins Cass. > Y2nP2yF ι 8/9 τἀς πύλας τοῦ θανάτου ~ y, mortis portaw Cass. ι 9 nach γαμετὴν + δὲ n ι καὶ2 > y ι 10 τῶν σκυθρωπῶν ἐπέγνω ~ n ι nach θεῖον + τοίνυν yF ι 12 τότε ὁ μέγας BV2nP2Σ itaque magnus Cass. τότε ὁ μὲν yF ι 14 τοῦτον ἀναστρέψειν V2 eiim remeaturum esse Cass. ἀναστρέψειν τοῦτον B τοῦτον ὑποστρέψειν n τοῦτον n τοῦτον [. . .] στρέ ψειν Ρ2 τοῦτον ἀναστρέψαι yF ι 15 βαπτίσματος vor διὰ τῶν ~ yF ι 17 συμμορίας Ἀρείου ~ yF ι 18 τὸ δὲ Bn τότε ν2 ὁ δὲ P2yF ι 20 βάλῃς P2yF ὁ οὐάλησ n Valens Cass. = Σ ὁ βασιλεὺς ΒV2)

παρῆν δέ τις Δημοσθένης καλούμενος τῶν βασιλικῶν προμηθούμενος ὄψων, ὃς τῷ διδασκάλῳ τῆς οἰκουμένης ἐπιμεμψάμενος ἐβαρβάρισεν. ὁ δὲ θεῖος Βασίλειος μειδιάσας· »ἐθεασάμεθα«, ἔφη, »καὶ Δημοσθένην ἀγράμματον«. ἐπειδὴ δὲ ἐκεῖνος πλέον δυσχεράνας ἠπείλησε· »σόν ἐστιν«, ἔφη ὁ μέγας Βαοίλειος, »τῆς τῶν ζωμῶν καρυκείας φροντίζειν· δογμάτων γὰρ θείων ἐπαίειν οὐ δύνασαι, βεβυσμένας ἔχων τὰς ἀκοάς«. ταῦτα μὲν δὴ πρὸς τοῦτον ἔφη.

ὁ δὲ βασιλεὺς οὕτως ἠγάσθη τὸν ἄνδρα ὡς καὶ χωρία τὰ κάλλιστα ὤ εἶχεν αὐτόθι τοῖς ὑπ’ αὐτοῦ φροντιζομένοις δωρήσασθαι πένησιν, οἳ τὸ σῶμα ἅπαν λελωβημένοι πλείονος ὅτι μάλιστα θεραπείας προσδέονται.

Τὴν μὲν οὖν πρώτην τοῦ Βάλεντος προσβολὴν οὕτω διέφυγεν ὁ μέγας Βασίλειος. ἐπειδὴ δὲ πάλιν πάλιν αὐτόσε, καὶ τῶν προτέρων ἐπιλελησμένος (ὑπὸ γὰρ τῶν ἐξαπατώντων ἐπολιορκεῖτο τὴν γνώμην) τῆς τῶν ἐναντίων αὐτὸν αὖθις γενέσθαι μερίδος παρῄνεσεν, εἶτα μὴ πείσας τὸν περὶ τῆς ἐξορίας γραφῆναι νόμον ἐκέλευσε.

τοῦτον δὲ [*](1—5 ; vgl. Sozomen. VI 16, 7. Gregor. Nazianz. ebd. 52, 53 — 6 vgl. Nazianz. ebd. 47. Gregor. Nyss. Contra Eunomium ι PG 45, 293 B —20 — S. 246 vgl. S. Ephraem ebd. 295 D. Gregor. Nazianz. ebd. 54) [*](* 5—9 u. 12—15 Polydeukes 414, 20 u. 16. Theophan. 63, 24. Gramer Exe. Bar. F 220v —13 — S. 246, 5 Niceph. H. E. XI 18 —17 — S. 246, 5 ebd. (= Σ) —19 — S. 246, 4 Theophan. 64, 1. Polydeukes 416, 1. Exe. Bar. edb.) [*](B v2 HN (n) + GSP [von 9 δυσχεράνας an] (s) = r Ρ2 [bis 9 ἐκεῖνος] AL (y) F) [*](1 τε] γε A I 2 ἀπέλαυσε, ἑ auf Rasur v2 ἀπήλαυσε. η von zweiter Hand F 3 δῶρα προσενήνοχε ~ V2 ι αὐτῶν BV2 αὐτὸν nP2yF, intra aidaea residehat Cass. ι nach τῶν + θείων n, fehlt bei Cass. Σ ι 4 κελεύσας γεωέσθαι ~ n, venire praecipiens Cass. ι γενέσθαι > yF ι κελεύσας] καλέσασ L ι 4/5 περὶ τῶν θείων δογμάτων > F ι 5 καὶ2 > nyF ι nach λέγοντος + αὐτοῦ v2 ι ἤκουσεν BN2P2 aiidivit Cass. ἤκουε nyF ι 9 δὲ > A πλέον ἐκεῖνος cvj nP2yF ι nach ἠπείλησε + ἢν ἐστιν expungiert, u. dann 9/10 σὸν ἐστιν > v2 ι 10 ὁ μέγας Βασίλειος ~V2 ι ἔφη n ι καρυκιίασB 11 ἐπαίειν] ἐπακούειν ι 13 τὰ BV2Nic. > ryFPolyd. ι 16 οὐάλεντοσ s, von zweiter Hand V2 ι 17 αὐτόσε καὶ V2 = Σ αὐτὸς ἐκ B illic Cass. αὐτὸσ καὶ ryF 19 μερίδος] μοίρας r ι παρῄνεσεν] προσέταξεν n, movebat Cass.)

καὶ πέπεικε τῶν ὅλων ὁ πρύτανις ὡς καὶ τοὺς ἄλλους αὐτὸς ἐνδέδωκεν ἐκεῖνα παθεῖν, καὶ τοῦτον τῶν ἐπιβουλῶν ἀπέφηνε κρείττονα· διὰ μὲν τῶν περὶ τοῦτον γεγενημένων τὴν δύναμιν τὴν οἰκείαν δεικνύς, διὰ δὲ τῆς ἑτέρας οἰκονομίας τῶν ἀρίστων ἀνδρῶν τὴν ἀνδρείαν κηρύττων. ἐνταῦθα μὲν οὑν ὁ βάλῃς προσβαλὼν τῆς ἐλπίδος ἐψεύσθη.