Historia Ecclesiastica

ὅτι μέντοι τῆσδε τῆς ἐκθέσεως ἅπαντες κατηγοροῦσιν οἱ τῆς ἀληθείας ἀγωνισταὶ καὶ διαφερόντως οἱ τὴν Ἑσπέραν οἰκοῦντες, μαρτυρεῖ τὰ πρὸς Ἰλλυρίους παρ’ ἐκείνων γραφέντα. ἐξῆρχε δὲ τῶν γεγραφότων Δάμασος, τῆς μὲν Ῥωμαίων ἐκκλησίας μετὰ Λιβέριον τὴν προεδρίαν λαχών, παμπόλλοις δὲ ἀρετῆς κοσμούμενος εἴδεσιν.

ἐνενήκοντα δὲ κοινωνοὺς ἔσχε τῶν γραμμάτων, ἐξ Ἰταλίας καὶ Γαλατίας, τῆς νῦν Γαλλίας ὀνομαζομένης, εἰς τὴν Ῥώμην συνεληλυθότας. ἐνέθηκα δ’ ἂν καὶ τὰ τούτων ὀνόματα, εἰ μὴ παρέλκον ὑπέλαβον. ἔγραψαν δὲ τάδε· [*](2—9 vgl. Sozomen. IV 6, 12) [*](* 16—24 Cass. V 28) [*](A HN (n) * GS (s) = r B3L + FVR [R von 14 δὲ συνθέσθαι an] (v) = z Τ) [*](1 καὶ > n ι ἐκ δεξιῶ; s, s. 145, 19 ι 4 ἐκφέρεσθαι B3 ι 5 vor οὐσίας + τῆσ Ns ι 5 τὸ] τοῦτο A ι 6 μηδαμῶς s ι περὶ > T ι 7 μήτε] μὴ v ι δεῖν r (H m) zT > A, vgl. οὐδὲ οὐκ Socr.) ὀφείλει Athan. Socr. ι 9 δάσκουσι B3 ι πάσας f. sie Accusativ Π ι 10 ἧ καὶ — 11 ἀνεφύησαν] καὶ οἵτινες νεωστὶ ἐφάνησαν T ι ἧ — νεωστὶ] ἡ καί τινες νεωστὶ A ι ἧ > Lv ι 11 τῆς ἐκτεθείσης γραφῆς Τ ι 13 οὑν] δὴ οὑν S δὴ G > A, οὖν über μὲν2 A c ι 13/14 συνυπέγραψαν Τ ὑπέγραψαν B3 συνέγραψαν ArLv ι 16 κβ am Rand nur in A ι 18 ἰλλυρίου B3 ι παρ’] ὑπ᾿ L ι 21 ἐνενήκοντα] XCIII Mansi 111459 ι 23 παρέλκον ὑπέλαβον, λκ auf Rasur und ὐπ’ übergeschrieben A c, vgl. S. 168, 5)

Πιστεύομεν τὴν ἁγίαν πίστιν ἡμῶν ἐν τῇ διδασκαλίᾳ τῶν ἀπο- >στόλων θεμελιωθεῖσαν ταύτην ὑμᾶς κατέχειν καὶ ταύτην τῷ λαῷ >ὑφηγεῖσθαι, ἥτις ἀπὸ τῶν ὁρισθέντων παρὰ τῶν πατέρων. οὐδενὶ >λόγῳ διαφωνεῖ. θεοῦ ἱερεῖς, ὑφ᾿ ὧν δίκαιόν ἐστι τοὺς λοιποὺς παι- >δεύεσθαι.

ἀλλὰ δι᾿ ἀναφορᾶς τῶν ἐν Γαλλίᾳ καὶ Βενετίᾳ ἀδελφῶν >ἔγνωμέν τινας αἵρεσιν σπουδάζειν, ὅπερ κακὸν οὐ μόνον παραφυ- >λάττεσθαι ὀφείλουσιν οἱ ἐπίσκοποι, ἀλλὰ καὶ ὅσα ἀπειρίᾳ τινῶν ἢ >ἁπλότητι τῶν σκαιαῖς κεχρημένων ἑρμηνείαις † ἀνθίστασθαι ἀπὸ τοῦ >νῦν διαφόροις διδασκαλίαις διανοουμένους μὴ πάνυ ὀλισθαίνειν, ἀλλὰ >μᾶλλον τῶν πατέρων ἡμῶν κατέχειν τὴν γνώμην, ὁσάκις ἂν διά- >φοροι βουλαὶ ταῖς ἀκοαῖς αὐτῶν ἐπεισφέρωνται.

τοιγαροῦν Αὐξέν- >τιον τὸν Μεδιολάνου ἐξαιρέτως ἐν τούτῳ τῷ πράγματι κατακεκρί- >σθαι προσγέγραπται. δίκαιον οὖν ἐστι πάντας τοὺς ἐν τῷ ῾Ρωμαίων >κόσμῳ διδασκάλους τοῦ νόμου τὰ περὶ τοῦ νόμου φρονεῖν, καὶ μὴ [*](1—S. 150, 8 bei Sozomen. VI 23, 7. Lateinische Übersetzung Mansi III 459 (= Δ)) [*](* 1—S. 150, 10 Cass. V 20) [*](A HN (n) + GS (s) = r B3L + FVR (v) = z T) [*](1 κݲβݲ am Eand rz | θεοδ. συνοδικὸσ τόμοσ δαμάσου ῥώμησ am Rand Τ | οἱ2 ASozom. > die übr. HSS |ἐπὶ > s | ῾Ρωμαίων] ῥώμης ὧν B3 συνέδριον συνελθόντεσ rB3vSozom. συνέδριον ἐλθόντεσ L συνέδριον συνεληλυθότεσ T συνελθόντεσ συνέδριον A | 3 τῶ A s | ἐπισκόποις > T | θεῶ Π domino Cass. Λ κυρίῳ Sozom. | 4 πιστεύομεν = Cass. Sozom. Δ] πιστεύομεν εἰσ v | ἡμῶν ASozom. Cod. b ὑμῶν rzTSozom. Cod. V vestram Λ Cass. Codd. LP | 5 ὑμὰσ A > rzT Cass. Codd. LP Sozom. Λ | 7 διαφωνεῖ θεοῦ ἱερεῖσ Π dissentit Cass. διαφωνεῖ. οὐδὲ γὰρ ἄλλως ἁρμόζει διανοεῖσθαι τοὺς τοῦ θεοῦ ἱερεῖς Sozom. Λ | 8 nach ἀναφορὰς + καὶ s | γαλία HB3 |9 τινασ rzT Sozom. τινασ εἰσ A. | οὐ] μὴ B3 | 10 οἱ > B3 | τινῶν ArB3LT Sozom. Cass.] τινὶ | 11 σκαιαῖσ auf Rasur A σκιαῖσ B3 pravis Cass. seevis Λ συσκευαῖσ v | ἑρμηνείαισ (ἑρμηνείασ v) Π ἑρμηνείαις γέγονεν Ausgaben seit Christoph., was Cass. [reluctari contra ea quae gesta sunt) zu stützen scheint; aber Λ Sozom. sind auch hier verdorben und die Corruptel liegt jenseits unsers Archetypus | 11/12 ἀπὸ τοῦ νῦν und διανοουμένουσ auf Rasur A c | 12 πάνυ rvT in πάλιν corr. A c πάλιν B3L > Cass, | 13 ἡμῶν rB3T Cass. Sozom. Λ > ALv | ὁσάκις ἂν = Sozom. cum Λ] ὁσάκισ ἂν μὴ v | 14 ἐπεισφέρονται AGB3FRT | 15 μεδιολάνων L, ων auf Rasur B3 | 16 προσγέγραπται Az προγέγραπται rT Sozom. praescriptum. est Cass. perscribunt Λ)

καὶ γὰρ ἡνίκα πρῶτον ἡ >κακία τῶν αἱρετικῶν ἀκμάζειν ἤρξατο, ὡς καὶ νῦν μάλιστα ὑφέρπει τῶν >Ἀρειανῶν ἡ βλασφημία, οἱ πατέρες τριακόσιοι δέκα καἰ >σκοποι καὶ οἱ ἐκ τῆς Ῥωμαίων <τοῦ> ἁγιωτάτου >εἰς Νικαίαν γενομένου τοῦ σκέμματος, τοῦτο τὸ τεῖχος ὑπεναντίον >ὅπλων τοῦ διαβόλου ὥρισαν καὶ ταύτῃ τῇ ἀντιδότῳ τὰ θανάσιμα >μακα ἀπεώσαντο·

ὥστε τὸν πατέρα κα τὸν υἱὸν μιᾶς οὐσίας, μιᾶς θεότητος μιᾶς ἀρετῆς, μιᾶς δυνάμεως καὶ ἑνὸς χαρακτῆρος πιστεύ- εσθαι χρῆναι, καὶ τῆς αὐτῆς ὑποστάσεως καὶ τὸ πνεῦμα τὸ ἅγιον, >τὸν δὲ ἄλλως φρονοῦντα ἀλλότριον εἶναι τῆς ἡμετέρας >κρίναντες· ὅνπερ σωτηριώδη ὅρον καὶ τὴν προσκυνητὴν σκέψιν >φθεῖραι μετὰ ταῦτα ἄλλαις σκέψεσί τινες καὶ μιᾶναι ἠθέλησαν.

ἀλλ’ >ἐν αὐτῇ τῇ ἀρχῇ ἀπ᾿ αὐτῶν τούτων, οἵτινες ἐν Ἀριμήνῳ >σασθαι ἢ ψηλαφῆσαι ἠναγκάζοντο, μέχρι τούτου διωρθώθη, ὡς [*](Α HN (n) + GS (s) = r B3L + FVR (v) = z T) [*](1/2 ἧ κακία > Τ ι 2 ὑφέρπει AnT coepit obrcpere Λ ὑπεραπηίει F ὑπεραπήει LR am Rand γρ. ὑπεραπήει Ac (oder A?) ὑπεραπίοι V ὅπερ ἀπείη (alte Randbemerkung?) sSozom. und, nach Ἀρειανῶν ~, aber ὅ aus v corr., B3 patet Cass. ι 3 ἡ As ι τριακόσιοι δέκα καὶ καὶ > B3) ὀκτὼ AnB3 τιη sLvT ι 3/4 ἐπίσκοποι καὶ οἱ ἐκ τῆς Ῥωμαίων <τοῦ> ἁγιωτάτου ἐπισκόπου ἐπίλεκτοι Parm.] episcopi ex urhe sanctissimi epnscopi urbis Bomae directi (delecti?) Λ ἐπίσκοποι καὶ οἱ ἐκ τῆς ῥωμαίων ἁγιωτάτησ ἐπίσκοποι n ἐπίλεκτοι (das übrige ) szTSozom. = electi Cass. ἐπίσκοποι (das übrige ) A, aber in A nach ἐπίσκοποι + εἰσ’ τὸν τοῦ ἐπισκόπου ῥώμης ἐπιλεχθέντεσ gestrichen, ursprünglich wohl εἰς τὸν τόπον τοῦ usw., Randbemerkung zu ἐπίλεκτοι ι 5 γενόμενοι Τ ι σκέμματος ArTSozom. tractatu Cass. σκάμματος zAc, concilio Λ wie vielleicht im Urtext: „consilio ßverstanden“ (Schwartz) ι τὸ > s ι 6 ὅπλων = Sozom. arma Cass. Λ] ὅρων Η ὅρων πλ Ac) A ι 7 ὥστε ArLv Sozom. Cass. Λ ὥστε καὶ B3T ι τὸν υἱὸν καὶ τὸν πατέρα ~ T ι 7/8 μιᾶς οὐσίασ μιᾶσ θεότητος μιᾶς ἀρετῆς μιᾶς δυνάμεως An μιᾶσ θεότητοσ μιᾶσ ἀρετῆσ szTSozom. Cass. Λ ι 8 χαρακτῆρος An σχήματος B3 Sozom. Cod. V χρήματοσ sLvT Sozom. Cod. b magnitudinis Cass. Λ; hier wie Ζ. 7/8, 9 wahrscheinlich Spuren von Varianten im Urtext ι 9 χρῆναι n χρὴ ///// A χρὴ zT > s ι ὑποστάσεωσ A Sozom. snbstantiae Λ οὐσίασ Τ ὑποσάσεωσ καὶ οὐσίας rz und καὶ οὐσίασ übergeschrieben Ac essentiae sive substantiae Cass. 11 κρίναντες ANzT iudicantes Λ ἔκριναν H iudicaverunt Cass. ἐκρίναμεν Sozom. > s ι 13/14 ἀνανεώσασθαι Τ Sozom. ἀνανεῶσαι (aber ’σαι auf Rasur Ac) Arz ι 14 μέχρι τούτου AB3LT nsque ad hoc Cass. μέχρι τούτων r μέχρι τοῦ v ι διορθωθῆναι V)

οὐδὲ >γὰρ πρόκριμά τι ἠδυνήθη γενέσθαι ὑπὸ τοῦ ἀριθμοῦ τῶν ἐν >συναχθέντων, ὁπότε συνέστηκε μήτε τὸν Ρωμαίων ἐπίσκοπον, >πρὸ πάντων ἔδει τὴν γνώμην ἐκδέξασθαι, οὔτε Οὐικεντίου, ὃς >τοσούτοις ἔτεσι τὴν ἐπισκοπὴν ἀσπίλως ἐφύλαξεν, οὔτε τῶν >τοῖς τοιούτοις συγκαταθεμένων, ὁπότε μάλιστα, καθὰ >αὐτοὶ οὗτοι οἵτινες κατὰ σουκευὴν ὑποκλίνεσθαι ἔδοξαν, οἱ >καλλίονι γνώμῃ χρησάμενοι ἀπαρέσκειν αὐτοῖς ταῦτα >Συνορᾷ οὖν ἡ ὑμετέρα καθαρότης ταύτην μόνην τὴν πίστιν,

>ἥτις ἐν Νικαίᾳ κατὰ τὴν αὐθεντίαν τῶν ἀποστόλων ἐθεμελιώθη >διηνεκεῖ βεβαιότητι καθεκτέαν εἶναι, καὶ μεθ’ ἡμῶν τοὺς >Ἀνατολικούς, οἵτινες ἑαυτοὺς τῆς καθολικῆς ἐπιγινώσκουσι, τοὺς δὲ >Δυτικοὺς καυχᾶσθαι·

πιστεύομεν δὲ οὐκ εἰς μακρὰν τοὺς ἄλλα νοσοῦντας αὐτῇ τῇ ἐπιχειρήσει ἀπὸ τῆς ἡμετέρας κοινωνίας χωρισθήσεσθαι [*](A HN (n) + GS (s) = r B3L + FVR(v) = z Τ) [*](1 ὑφηρπάσθαι ArLSozom. ὑφηρπάσθαι Τ ὑφαρπᾶσθαι B3 ὑφηρπάχθαι v ἧ Π aid Cass. > Sozom. Λ ι ἐνόησαν A ἐνόησαν Τ ι 3 ὑπὸ Π ἀπὸ Sozom. ex Λ ι 4 τὸν ῥωμαίων ἐπίσκοπον AnT τῶ; ῥωμαίων ἐπίσκοπον GL Romanum episeopum Cass. τῶν ῥωμαίων ἐπισκόπων B3v τοῦ ῥωμαίων ἐπισκόπου S Sozom. ι 5 ἐκδέξασθαι rB3T Sozom. exspectare Cass. εἰσδέξασθαι εἰσ’ auf Rasur Ac) ALv ι οὐικεντίου sB3v Βικεντίου Soz. ικεντίου T ἰουκεντίου n οὐικέντιον AL Vincentium Cass. ι 6/7 τῶν ἄλλων ἄλλων > T) . . . συγκαταθεμένων Π Sozom., neque aiios . . . praebuisse consensum Cass.; nach dem Accusativ ἐπίσκοπον und Cass. möchte verbessern: Οὐικέντιον . . . τοὺς ἄλλους . . . συγκαταθέσθαι, aber Λ Cod. Veron. beweist wie alt unser Text ist: cum constet nequc i-omanwn epm cuius ante omnes fuit expectanda sententia, neque vincentii qui . . . . . neque alioj-um huiusinodi statiitis consensum aliquem commodasse ι 7 ὁπότε ArLT Sozom. Cass. Λ ὁπότε καὶ B3v ι 8 κατὰ συσκευὴν] κατασκευὴν L ι 9 κάλλιον v ι 10 ὑμετέρα ArLv Sozom. Cass. Λ ἡμετέρα B3T ι 12 καθεκτέαν ArT καθεκτέον B3LVcAc Sozom. καθεκταῖον v ι 12/13 Ἀνατολικοὺς] ἀποστολικοὺς B3 ι 13 οἵτινες — καθολικῆσ rzTCass. Soz. Λ > A ι ἑαυτοὺς = Cass. Soz. Λ] καθ’ ἑαυτοῦσ B3 ι nach καθολικῆς + ἐκκλησίας Christoph. ι vor ἐπιγινώσκουσι + εἶναι Sozom. = Cass., fehlt in Α ι 13/14 δυσικοῖς B3 ι 14 μακρὰν ///// A ι νοσοῦντας Π languentes Cass. νοοῦντας Sozom.; qui seeus sentiunt Α ι 15 ἐπιχειρήσει AnzT Sozom. conamine Cass. conutu Λ ἐπιχρήσει s; ückenhafte Stelle? vgl. Λ: non longe autem fieriposse credimits ut qui secus sentiunt, licet hoc ipso conatu a nostra communione exui possint, plebesque eorum erroribus liberate respirent; die Correctur licet] ilicet [Schwartz] genügt nicht ι ἀπὸ > Τ ι χωρισθήσεσθαι κοινωνία ~ Τ)

οὐδενὶ γὰρ >τρόπῳ διορθοῦσθαι δυνήσονται τὴν πλάνην τῶν ὄχλων, ὁπότε >ὑπὸ τῆς πλάνης κατέχονται. συμφωνείτω τοίνυν μετὰ πάντων >τοῦ θεοῦ ἱερέων καὶ τῆς ὑμετέρας τιμιότητος ἡ γνώμη, ἐν ἡ >παγίους καὶ βεβαίους εἶναι πιστεύομεν· οὕτω καὶ ἡμεῖς μεθ’ >ὀρθῶς πιστεύειν ὀφείλομεν. τοῖς ἀμοιβαίοις τῆς ὑμετέρας >εὐφράνατε ἡμᾶς. ἔρρωσθε, ἀδελφοὶ.«