Historia Ecclesiastica

εἰς γὰρ ἐπὶ >Ἀρίμηνον ἐκ πασῶν τῶν πρὸς δύσιν πόλεων εἰς τὸ αὐτὸ πάντες >ἐπίσκοποι συνήλθομεν, ἵνα καὶ ἡ πίστις τῆς καθολικῆς >γνωρισθῇ καὶ οἱ τἀναντία φρονοῦντες ἔκδηλοι γένωνται. ὡς γὰρ ἐπὶ >πλεῖστον διασκοποῦντες εὑρήκαμεν, ἄριστον ἐφάνη τὴν πίστιν >ἔκπαλαι διαμένουσαν,

ἣν καὶ οἱ προφῆται καὶ τὰ εὐαγγέλια καὶ >ἀπόστολοι διὰ Ἰησοῦ Χριστοῦ τοῦ κυρίου ἡμῶν ἐκήρυξαν, τοῦ τῆς σῆς βασιλείας φρουροῦ καὶ τῆς σῆς ῥώσεως προστάτου, ἵνα ταύτην κατέχοντες φυλάξωμεν καὶ φυλάττοντες μέχρι τέλους διατη- >ρήσωμεν.

ἄτοπον γὰρ καὶ ἀθέμιτον ἐφάνη τῶν ὀρθῶς καὶ δικαίω >ὡρισμένων τι μεταλλάξαι καὶ τῶν ἐν Νικαίᾳ κοινῇ μετὰ τοῦ >Κωνσταντίνου τοῦ σοῦ πατρὸς καὶ βασιλέως ἐσκεμμένων· ὣν ἡ >σκαλία καὶ τὸ φρόνημα διῆλθέ τε καὶ ἐκηρύχθη εἰς πάσας >ἀκοάς τε καὶ διανοίας, ἥτις ἀντίπαλος μόνη καὶ ὀλετὴρ τῆς αἱρέσεως ὑπῆρξε, δι’ ἧς οὐ μόνον αὕτη, ἀλλὰ καὶ αἱ λοιπαὶ αἱρέσεις >καθῃρέθησαν, ἐν ᾖ ὄντως καὶ τὸ προσθεῖναί τι σφαλερὸν καὶ >ἀφελέσθαι ἐπικίνδυνον ὑπάρχει, ὡς εἴπερ θάτερον γένοιτο, ἔσται >ἐχθροῖς ἄδεια τοῦ ποιεῖν ἅπερ βούλονται.

>Ὅθεν Οὐρσάκιός τε καὶ Οὐάλης, ἐπειδὴ μέτοχοί τε καὶ σύμφωνοι >τοῦ Ἀρειανοῦ δόγματος ἦσαν καθεστηκότες, τῆς ἡμετέρας >χωρισθέντες ἀπεφάνθησαν. ἦς ἵνα μετάσχωσιν, ἐφ’ οἷς ἑαυτοῖς >γνώκεισαν πλημμελήσαντες, μετανοίας τε καὶ συγγνώμης >τυχεῖν, ὡς καὶ τὰ ἀντίγραφα τὰ ὑπ’ ἐκείνων γεγενημένα μαρτυρεῖ, δι’ >ὡν ἁπάντων φειδὼ γεγένηται καὶ τῶν ἐγκλημάτων συγγνώμη

(ἦν δὲ ὁ καιρὸς καθ’ ὃν ταῦτα ἐπράττετο ὅτε ἐν Μεδιολάνῳ τὸ συνέδριον τῆς συνόδου συνεκροτεῖτο, συμπαρόντων δὲ καὶ τῶν πρεσβυτέρων τῆς >τῶν ῾Ρωμαίων ἐκκλησίας), ἐγνωκότες δὲ ἅμα καὶ τὸν μετὰ >ἄξιον μνήμης Κωνσταντῖνον μετὰ πάσης ἀκριβείας καὶ ἐξετάσεως >συγγραφεῖσαν πίστιν ἐκτεθεικότα, ἐπειδὴ δὲ ὡς ἐξ ἀνθρώπων >βαπτισθεὶς καὶ πρὸς τὴν ὀφειλομένην εἰρήνην ἀνεχώρησεν, εἶναι μετ’ ἐκεῖνόν τι καινοτομεῖν καὶ τοσούτους ἁγίους ὁμολογητὰς ναὶ μάρτυρας τοὺς καὶ τοῦδε τοῦ δόγματος συγγραφεῖς τε καὶ ἐφευ- >ρετὰς παριδεῖν , οἵτινες κατὰ τὸν παλαιὸν τῆς ἐκκλησίας ἅπαντα φρονοῦντες διαμεμενήκασιν.

ὧν ὁ θεὸς τὴν πίστιν καὶ εἰς τοὺς σοὺς χρόνοις τῆς βασιλείας μετέδωκε διὰ τοῦ δεσπότου ἡμῶν >Ἰησοῦ Χριστοῦ, δι’ οὑ σοι καὶ τὸ βασιλεύειν οὕτως ὑπῆρξεν ὡς >τῆς καθ’ ἡμᾶς οἰκουμένης σρατεῖν.

Πάλιν γοῦν οἱ ἐλεεινοὶ καὶ οἰκτροὶ τῶ φρονήματι ἀθεμίτῳ >μήματι τῆς δυσσεβοῦς φρονήσεως κήρυκας ἑαυτοὺς ἀνήγγειλαν ἐπιχειροῦσιν ἀνατρέπειν πᾶν ἀληθείας σύνταγμα.

ὡς γὰρ κατὰ τὸ σὸν πρόσταγμα συνέδριον τῆς συνόδου συνεκροτεῖτο, κἀκεῖνοι τῆς 5>ἰδίας ἀπάτης ἐγύμνουν τὴν σκέψιν. ἐπειρῶντο γὰρ πανουργίᾳ τινί >καὶ ταραχῇ προσφέροντές τι καινοτομεῖν, τῆς τοιαύτης ἑταιρίας >λισκομένους εὑρόντες Γερμάνιόν τινα καὶ Αὐξέντιον καὶ >τοὺς τὴν αἵρεσιν καὶ διχοστασίαν ἐμποιοῦντας·

ὢν ἡ διδασκαλία ψία μὲν οὔσα πὰν πλῆθος βλασφημιῶν ὑπερβέβηκεν. ὡς δὲ συνεῖδον οὐχὶ τῆς αὐτῆς προαιρέσεως ὄντας οὔτε ὁμογνωμονοῦντας ἐφ’ οἶς κακῶς >ἐφρόνουν, εἰς τὸ συμβούλιον ὑμῶν μετήγαγον ἑαυτοὺς ὡς ><ἕτερόν> τι γράφειν.

ἢν δὲ ὁ καιρὸς βραχὺς ὁ καὶ τὰς γνώμας αὐτῶν >ἐξελέγχων.

>Ἵν᾿ οὖν μὴ τοῖς αὐτοῖς ἀεὶ τὰ τῆς ἐκκλησίας περιπίπτῃ καἰ >ραχὴ καὶ θόρυβος καλινδούμενος ἅπαντα συγχέῃ, βέβαιον ἐφάνη >πάλαι ὡρισμένα ἔννομα καὶ ἀμετακίνητα διαφυλάττειν, τοὺς δὲ >ειρημένους τῆς ἡμετέρας κοινωνίας ἀποκεχωρίσθαι·

δι’ ἣν αἰτίαν >τοὺς ἀναδιδάξοντας πρέσβεις πρὸς τὴν σὴν ἐπιείκειαν >τὴν γνώμην τοῦ συνεδρίου διὰ τῆς ἐπιστολῆς μηνύσοντας. τοῖς >πρέσβεσι πρό γε πάντων τοῦτο παρεκελευσάμεθα τὸ τὴν >πιστώσασθαι ἐκ τῶν πάλαι ἀρχαίων καὶ δικαίων ὁρμωμένους· οἳ [*](8 vgl. Gal. 5, 20. ι Kor. 3, 3) [*](A HN (n) + GS (s) = r B3L + FVR(v) = z Τ) [*](2 ἀνήγγειλαν ἑαυτοὺς ~ T ι ἀνήγγειλεν B3 ι 4 vor συνέδριον + τὸ Athan. Socr. Sozom. ι 6 καινοτομεῖν τί, τί gestrichen, A ι τοιαύτης] οὑν A ι 6/7 συναλισκομένησ ησ auf Rasur Ac) A ι 7 Γερμάνιόν = Socr. germanium Cass. Cod. L (germanum Cod. P)] γερμανόν A in γερμάνιόν corr. Ac Γερμήνιον Athan. Codd. Par. Bas. Sozom. Germinio Hil. ι τινα καὶ ιι Cass. > Athan. Socr. Sozom. ι 8 αἵρεσιν IICass. ἔριν Athan. Socr. Sozom. ι 9 μία μὲν οὔσα B3v Athan. Socr. tma quidem existens Cass. διαμένουσα ALT μένουσα r Sozom. Cod. H μὴ μένουσα Sozom. Cod. B ι πὰν > r ι δὲ] οὑν r ι 10 αὐτῆς = Socr. Sozom. Cod. B] τοιαύτησ B3 Athan., suae voluntatis Cass. ι 12 ἕτερόν τι Athan. Sozom. ἕτερον Socr. alnid Cass. τι Π ι nach δὲ + καὶ Τ, Cass. wie im Text ι 14 αὐτοῖς > L ι 14/15 καὶ ταραχὴ > Lv ι 15 ἅπαντα = Cass. Athan. Socr.] ἅπαντασ s Sozom. ι 16 ἀκίνητα Τ ι φυλάττειν HL Sozom. δια φυλάττειν (δια A c) ι 18 v ι ἀναδιδάξοντασ AnST (aber ο auf Rasur A) Athan. Socr. Sozom. Cass. ἀναδιδάξαντασ Gz ι 19 δι’ ἐπιστολῆς T ι 20 τοῦτο πρό γε πάντων ~ B3 ι τὸ] τῶ AT τὸ καὶ B3 ι 21 καὶ δικαίων szT Cass. Athan. Socr. καὶ δι· καίων καὶ A c) δικαίων n δικαίως Sozom. HSS)

πῶς >γὰρ εἰρήνην οἷόν τε ἄγειν τοὺς τὴν εἰρήνην καταλύοντας; μᾶλλον Ψὰρ ἔρις καὶ ταραχὴ ἐκ τούτων σὺν ταῖς λοιπαῖς πόλεσι καὶ τῇ >Ῥωμαίων ἐκκλησίᾳ γενήσεται διὸ δὴ ἱκετεύομεν τὴν σὴν ἐπιείκειαν >ἵνα προσηνέσιν ἀκοαῖς καὶ γαληνῶ βλέμματι τοὺς ἡμετέρους πρέσβεις >ἀθρήσειας μήτε πρὸς ὕβριν τῶν τετελευτηκότων καινόν τι >μεταλλάττειν ἐπιτρέψειας, ἀλλ’ ἐάσῃς ἐμμένειν ἡμᾶς τοῖς παρὰ τῶν προ- >γόνων ὁρισθεῖσί τε καὶ νενομοθετημένοις, οὓς ἅπαντα μετὰ ἀγχινοίας >τε καὶ φρονήσεως καὶ πνεύματος ἁγίοι· πεποιηκέναι φήσαιμεν ἄν.

>τὰ γὰρ νῦν παρ’ ἐκείνων καινοτομούμενα τοῖς μὲν πιστεύσασιν >ἀπιστίαν ἐμποιεῖ, τοῖ, δὲ ἀπιστοῦσιν ὠμότητα.

> Ἱκετεύομεν δὲ ἵνα κελεύσῃς τοὺς ἐν ἀλλοδαπαῖς διατρίβοντας, >οὓς καὶ τὸ τῆς ἡλικίας ἐπίπονον καὶ τὸ τῆς πενίας ἐνδεὲς τρύχει >τὴν εἰς τὰ οἰκεῖα ἀνακομιδὴν ῥᾳδίαν ποιήσασθαι, ἵνα μὴ ἔρημοι τῶν >ἐπισκόπων ἀφῃρημένων αἱ ἐκκλησίαι διαμένωσιν.

ἔτι δὲ πρὸς ἅπασι ναὶ τοῦτο δεόμεθα, ἵνα μηδὲν μήτε ἐλλείπῃ τι τῶν προυπαρξάντων μήτε πλεονάζῃ, ἀλλὰ πάντα ἄρρηκτα διαμένοι ἐκ τῆς τοῦ σοῦ πατρὸς >εὐσεβείας καὶ εἰς τὸν νῦν χρόνον διαφυλαττόμενα, μήτε λοιπὸν ἡμᾶς >μοχθεῖν καὶ τῶν ἰδίων παροικιῶν ἀλλοτρίους ἐπιτρέψειας γενέσθαι, [*](Α HN (n) + GS (s) = r B3L + FVR (v) = z T) [*](1 ὥσπερ] ὡς A ι ἔφησεν Π ait Cass. ἔφησαν Athan. Socr. Sozom. ι 2 εἴπερ τι aus περὶ corr. A ι 6 γαληνῶ rT γαληνίῳ z und ἴω auf Rasur Ac) Aγαληναίῳ Athan. Socr. γαληνιαίῳ Sozom. ι 7 nach ἀθρήσειας + καὶ B3 et respicias et audias HIl., Cass. Athan. Socr, Sozom. wie im Text ι μήτε ALTA than. Socr. μηδὲ rB3v Sozom. ι τελευτηκότων Τ ι καινόν Τ ι nach τι + καὶ T ι 8 ἐάσησ HSFV Athan. Socr. Sozom. ἐάσοισ B3 ANGLRT ι 9 νομοθετημένοισ A ι οὓς] ὡς B ι 11 πιστεύουσιν Τ Sozom., Athan. Socr. wie im Text 12 ὠμότητα Π Athan. Socr. Sozom. cnidelitateyn Cass. Cod. L (credulitatem Cod. P Ausgaben); infideles ad credulitatem vetantur accedere Hil. und so im Urtext Val., unrichtig; vielmehr lat. ditritiam = σκληροκαρδίαν oder σκληρότητα, vgl. Mark. 16, 14 Röm. 2,5 ι 13 δὲ Π Cass. δὲ ἔτι Athan. Socr. Sozom. ι κελεύσεισ I nach κελεύσῃς + τοὺς τοὺς > Athan.) ἐπισκόπους Athan. Socr. Sozom. = Hil., Cass. wie im Text ι 14 ἡλικίασ — τὸ τῆς Am ι 16 ἀφῃρημένων Π Cass. ἀφωρισμένων Athan. Sozom. > Socrat. Hil. ι διαμείνωσιν HSLv ι 16/17 καὶ πρὸς ἅπασι ~ Α ι 17 μήτε] μηδὲ s ι ἐλλίπη nv ι τι = Socr. > v Athan. Sozom. ι 18 πλεονάζει AL ι σοῦ Τ ι 19 nach νῦν + τε καὶ εἰσ’ τὸν ἔζης A, Cass. Athan. Socr. Sozom. Hil. wie im Text ι μήτε] μήτε τοίνυν L μὴ τοίνυν Β3 ι ἰδίων = Socr. Sozom.] οἰκείων Β3Τ Ατηαν.)

Τούτων γραφέντων καὶ τῶν πρέσβεων ἀποσταλέντων, οἱ βασιλεῖ παραδυναστεύοντες καὶ τῆς αἱρέσεως προστατεύοντες τὴν μὲν ἐπιστολὴν λαβόντες ἀπέδοσαν τῷ βασιλεῖ, τοὺς δὲ πρέσβεις οὐκ εἰσήγαγον, περὶ τὰς κοινὰς εἰλεῖσθαι φροντίδας τὸν κρατοῦντα φήσαντες· ταῦτα δὲ ἔδρων ἡγούμενοι τοὺς ἐπισκόπους, δυσχεραίνοντας τοῦ χρόνου τὸ μῆκος καὶ τὰς ἐγκεχειρισμένας πόλεις ποθοῦντας καταλαβεῖν, ἀναγκασθήσεσθαι διορύξαι καὶ καταλῦσαι τὸν κατὰ τῆς αἱρέσεως ἐξευρεθέντα περίβολον.

ἀλλ’ οὐδὲν ὤνησε τὸ μηχάνημα· πάλιν γὰρ οἱ γενναῖοι τῆς πίστεως πρόμαχοι ἑτέραν ἐπιστολὴν ἐξέπεμψαν τῷ βασιλεῖ, καὶ τοὺς πρέσβεις δεχθῆναι καὶ σφὰς ἀπολυθῆναι παρακαλοῦντες. ἐντίθημι δὲ καὶ ταύτην τῇ συγγραφῇ.