Historia Ecclesiastica

Ἐπειδὴ δὲ καὶ Μελίτιος τῆς ἐπισκοπικῆς χειροτονίας ἠξιωμένος οὐ πρὸ πολλοῦ τῆς Ἀρείου μανίας, εἶτα ἐπί τισι παρανομίαις διελεγχθεὶς ὑπὸ τοῦ θειοτάτου Πέτρου τοῦ τῆς Ἀλεξανδρέων ἐπισκόπου ὃς καὶ τοῦ μαρτυρίου τὸν στέφανον ἀνεδήσατο, καθῃρέθη μέν οὐκ ἔστερξε δὲ τὴν τῆς καθαιρέσεως ψῆφον τήν τε Θηβαΐδα καὶ τὴν πελάζουσαν Αἴγυπτον θορύβου καὶ ζάλης ἐνεπίμπλα, τυραννίδι κατὰ τῆς Ἀλεξάνδρου χρώμενος προεδρίας, ἔγραψαν πρὸς τὴν Ἀλεξανδρέων ἐκκλησίαν ἃ περὶ τῆς τούτου νεωτεροποιίας ἐνομοθέτησαν. ἔστι δὲ ταύτα·

»Συνοδικὴ ἐπιοτολή. τῇ ἁγίᾳ καὶ μεγάλῃ, χάριτι τοῦ θεοῦ, Ἀλε- >ξανδρέων ἐκκλησίᾳ καὶ τοῖς κατὰ τὴν Αἴγυπτον καὶ Λιβύην καὶ >Πεντάπολιν ἀγαπητοῖς ἀδελφοῖς, οἱ ἐν Νικαίᾳ συναχθέντες καὶ τὴν >μεγάλην καὶ ἁγίαν σύνοδον συγκροτήσαντες ἐπίσκοποι ἐν κυρίῳ χαάρειν.

>Ἐπειδὴ τῆς τοῦ θεοῦ χάριτος καὶ τοῦ θεοφιλεστάτου βασιλέως >Κωνσταντίνου συναγαγόντος ἡμᾶς ἐκ διαφόρων ἐπαρχιῶν καὶ πόλεων >ἡ μεγάλη καὶ ἁγία σύνοδος ἐν Νικαίᾳ συνεκροτήθη, ἐξ ἁπάσης τῆς >ἱερᾶς συνόδου ἀναγκαῖον ἐφάνη καὶ πρὸς ὑμᾶς ἀποσταλῆναι γράμματα >ἵν᾿ εἰδέναι ἔχοιτε τίνα μὲν ἐκινήθη καὶ ἐξητάσθη, τίνα δὲ ἔδοξε καὶ [*](4—8 vgl. Theodoret. Haeret. Fabul. IV 7 PG 83, 425. Athacas. Apol. c. Arian. Socrat. I 6, 37 — 38 — 13 — S. 42, 1 in Athanas. Handschriften Parisinus 474 Sco- rialensis Ω III 15 Basileensis 32 (ihre Übereinstimmung = Ω) Socrat. I 9, 1 — 14 [= T, Cass. ιι 12 Niceph. H. E. Vin 24]. Gelas. Cyzic. II 33 —13 — S. 41, 9 S. Leonis opera III 587 f (= Λ)) [*](* 4—11 Gelas. Cyzic. II 33) [*](A HN (n) GS (s) DL + FV (v) = z W [bis 1 διδασκαλίας]) [*](1 προτετιμηκότες A προτεθεικότες nszW ι 2 εἰς > v ι 4 θ am Rand Az ι μελίτιοσ ALVGel. μελέτιοσ nsDF ι τῆς] riffDvGel. ι 8 τὴν — ψῆφον = Gel.] τὴν καθαίρεσιν ὡς ψῆφον s ι 9 ἐνεμπίμπλα S ἐνεπίπλα HD ἐνεμπίπλα A τυραννίδα v ι 10 Ἀλεξάνδρου] ἀλεξανδρέων nD ι 11 ἃ übergeschrieben Ac 13 ἐπιστολὴ συνοδικὴ ~ s συνοδικαὶ ἐπιστολαί Lm > HV ι 20 20/21 ἐξ ἁπάσης τῆς ἱερὰς συνόδου ἀναγκαῖον ἐφάνη ιι ἐξ ἅπαντος ἀναγκαῖον ἐφάνη παρὰ τῆσ ἱερᾶσ συνόδου Ω Socr. Λ)

πρῶτον μὲν ἐξητάσθη τὰ κατὰ τὴν ἀσέβειαν Ἀρείου ἐπὶ >τοῦ θεοφιλεστάτου βασιλέως ἡμῶν Κωνσταντίνου, καὶ παμψηφὶ >ἔδοξεν ἀναθεματισθῆναι τὴν ἀσεβῆ αὐτοῦ δόξαν καὶ τὰ ῥήματα καὶ >τὰ νοήματα αὐτοῦ τὰ βλάσφημα οἶς ἐχρῆτο βλασφημῶν τὸν υἱὸν τοῦ >θεοῦ, λέγων ἐξ οὐκ ὄντων εἶναι καὶ πρὶν γεννηθῆναι μὴ εἶναι κοὶ >εῖναί ποτε ὅτε οὐκ ἦν, καὶ αὐτεξουσιότητι κακίας καὶ ἀρετῆς δεκτι- >κὸν τὸν υἱὸν τοῦ θεοῦ.

ταῦτα πάντα ἀνεθεμάτισεν ἡ ἁγία ούνοδος, >οὐδὲ ὅσον ἀκοῦσαι τῆς ἀσεβοῦς δόξης καὶ τῆς ἀπονοίας καὶ τῶν >βλασφήμων ῥημάτων ἀνασχομένη. καὶ τὰ μὲν κατ᾿ ἐκεῖνον οἵου >τέλους τετύχηκεν ἢ ἀκηκόατε ἢ ἀκούσεσθε, ἴνα μὴ δόξωμεν ἐπεμ- >βαίνειν ἀνδρὶ δι᾿ οἰκείαν ἁμαρτίαν ἄξια τὰ ἐπίχειρα κομισαμένῳ.

>τοσοῦτον δὲ ἴσχυσεν αὐτοῦ ἡ ἀσέβεια ὡς καὶ παραπολαῦσαι Θεωνᾶν >τὸν ἀπὸ Μαρμαρικῆς καὶ Σεκοῦνδον τὸν ἀπὸ Πτολεμαΐδος· τῶν γὰρ >αὐτῶν κἀκεῖνοι τετυχήκασιν. >Ἀλλ᾿ ἐπειδὴ ἡ τοῦ θεοῦ χάρις τῆς μὲν κακοδοξίας ἐκείνης καὶ >τῆς βλασφημίας καὶ τῶν προσώπων τῶν τολμησάντων διάστασιν >καὶ διαίρεσιν ποιήσασθαι τοῦ εἰρηνευομένου ἄνωθεν λαοῦ ἠλευθέ- >ρωσε τὴν Αἴγυπτον, ἐλείπετο δὲ τὰ κατὰ τὴν προπέτειαν Μελιτίου >καὶ τῶν ὑπ᾿ αὐτοῦ χειροτονηθέντων, καὶ περὶ τούτου τὰ δόξαντα >τῇ συνόδῳ ἐμφανίξομεν ὑμῖν, ἀγαπητοὶ ἀδελφοί.

ἔδοξε μὲν οὖν 20— S. 41, 5 vgl. Sozomen. I 24

>Μελίτιον, φιλανθρωπότερον κινηθείσης τῆς συνόδου κατὰ γὰρ τὸν >ἀκριβῆ λόγον οὐδεμιᾶς συγγνώμης ἄξιος ἢν), μένειν ἐν τῇ πόλει >ἑαυτοῦ καὶ μηδεμίαν ἐξουσίαν ἔχειν μήτε προχειρίζεσθαι μήτε >χειροθετεῖν μήτε ἐν χώρᾳ ἢ πόλει τινὶ φαίνεσθαι ταύτης τῆς προθέσεως ἕνεκεν, ψιλὸν δὲ τὸ ὄνομα τῆς τιμῆς κεκτῆσθαι· τοὺς δὲ ὑπ’ αὐτοῦ >κατασταθέντας, μυστικωτέρᾳ χειροτονίᾳ βεβαιωθέντας, κοινωνηθῆναι >ἐπὶ τούτοις ἐφ’ ᾤ’ τε ἔχειν μὲν αὐτοὺς καὶ λειτουργεῖν, δευτέροις δὲ >εἶναι ἐξ ἅπαντος τῶν ἐν ἑκάστῃ παροικίᾳ καὶ ἐκκλησίᾳ ἐξεταζομένων >ὑπὸ τὸν τιμιώτατον καὶ συλλειτουργὸν ἡμῶν Ἀλέξανδρον >προκεχειροτονημένων· ὡς τούτοις μὲν μηδεμίαν ἐξουσίαν εἶναι τοὺς >μένους αὐτοῖς προχειρίζεσθαι ἢ ὑποβάλλειν ὄνομα ἢ ὅλως ποιεῖν τι >χωρὶς τῆς γνώμης τοῦ τῆς καθολικῆς καὶ· ἀποστολικῆς ἐκκλησίας >ἐπισκόπου τῶν ὑπὸ Ἀλέξανδρον·

τοὺς δὲ χάριτι θεοῦ καὶ εὐχαῖς >ὑμετέραις ἐν μηδενὶ σχίσματι εὑρεθέντας, ἀλλ’ ἀκηλιδώτους ἐν τῇ >καθολικῇ καὶ ἀποστολικῇ ἐκκλησίᾳ ὄντας, ἐξουσίαν ἔχειν καὶ >προχειρίζεσθαι καὶ ὄνομα ἐπιλέγεσθαι τῶν ἀξίων τοῦ κλήρου καὶ ὅλως >πάντα ποιεῖν κατὰ νόμον καὶ θεσμὸν τὸν ἐκκλησιαστικόν.

εἰ δέ >τινα συμβαίη ἀναπαύσασθαι τῶν ἐν τῇ ἐκκλησίᾳ, τηνικαῦτα συνα- >ναβαίνειν εἰς τὴν τιμὴν τοῦ τετελευτηκότος τοὺς ἄρτι >προσληφθέντας, μόνον εἰ ἄξιοι φαίνοιντο καὶ ὁ λαὸς αἱροῖτο, >συνεπιψηφιζοντος αὐτοῖς καὶ ἐπισφραγίζοντος τοῦ τῆς καθολικῆς Ἀλεξανδρείας [*](A HN(n) GS(s) DL + FV (v) = z) [*](1 συνόδου = Ω Socr. Gel.] ἄγας συνόδου Λ ι 2 ἦν ἄξιος ~ + μελέτιον φαμὲν n, Ω Socr. Gel. Λ wie im Text ι 3 αὐτοῦ n ι μήτε2 = Ω Socr. Gel.] μήτε δὲ Lv ι 3/4 χειροθετεῖν = Ω Socr.] χειροτονεῖν ASocr. Cod. Α ι 4 πόλει τινὶ II aliqua eivitate Λ πόλει ἑτέρα Ω Socr. Gel. ι προθέσεως Π προφάσεως Ω Socr. Gel., huius rei causa Λ ι 7 ἔχειν μὲν αὐτοὺς Π = Λ (Cod. Veron.): ut teneant quidem (et ministrent) ἔχειν μὲν αὐτοὺς τὴν τιμὴν Ω Socr. Gel., und so ß im Urtext ι 8 τῶν Π πόντων τῶν Ω Socr. Gel. Λ 9 ὑπὸ Π τῶν ὑπὸ Ω Socr. Gel. ι 9/10 προκεχειροτονημένων Π Socr. Cod. A προκεχειρισμένων Ω Socr. Gel. 10/11 ἀρεσκομένουσ Π Socr. Cod. Α ἀρέσκοντας Ω Socr. Gel. ι 11 u. 16 ὀνόματα Ω Socr. Gel. ι ποι///εῖν A ι 12 τοῖ· u. 13 ἐπισκόπου ΩSocr. τοῦ — ἐπισκόπου in τῶν — ἐπισκόπων corr. V τῶν — ἐπισκόπων Ans Gel. Socr. Cod. A 13 vor τῶν ὑπὸ interpungiert vor Corr. V = Λ: qui vero sub Alexandro sunt, nach Ἀλέξανδρον interpung. Ω Socr. Gel. ι ἀλεξάνδρου F ι οὑς δὲ HSDL Gel: Socr. τοὺς γὰρ Socr. Cod. T und Cass.) τοὺς ANGv (aus τοῦ corr. V) Ω ι καὶ > ι 14 σχήματι sv ι 17 τὸν As ι 18 τινα συμβαίη ΩGel. Socr. Cod. Τ und Cass. τινας συμβαίη Λ συμβαίη τινὰ L συμβαίη τινὰ ποτε Dv ποτε am Rand Ac ι 18/19 συναναβαίνειν Π προσαναβαίνειν Scor. Par. Socr. Gel. Bas. accedere Λ ι 21 αὐτοῖσ’ Π αὐτῶ ΩSocr. Gel.)

τοῦτο δὲ τοῖς μὲν ἄλλοις ἅπασι συνεχωρήθη· ἐπὶ δὲ τοῦ >Μελιτίου προσώπου οὐκέτι ταῦτα ἔδοξε διὰ τὴν ἀνέκαθεν ἀταξίαν καὶ διὰ τὸ πρόχειρον καὶ προπετὲς τῆς γνώμης, ἵνα μηδεμία ἐξουσία αὐθεντίας αὐτῶ δοθῇ ἀνθρώπῳ δυναμένῳ πάλιν τὰς αὐτὰς >ἀταξίας ποιῆσαι.

ταῦτά ἐστι τὰ ἐξαίρετα καὶ διαφέροντα Αἰγύπτω >καὶ τῇ ἁγιωτάτῃ ἐκκλησίᾳ Ἀλεξανδρείας. εἰ δέ τι ἄλλο ἢ ἐδογματίσθη, συμπαρόντος τοῦ κυρίου καὶ τιμιωτάτου καὶ] συλλει- >τουργοῦ καὶ ἀδελφοῦ ἡμῶν Ἀλεξάνδρου, αὐτὸς παρὼν ἀνοίσει, >δὴ καὶ κύριος καὶ κοινωνὸς τῶν γεγενημένων.

>Εὐαγγελιζόμεθα δὲ ὑμᾶς καὶ περὶ τῆς συμφωνίας τοῦ ἁγιωτάτου ἡμῶν Πάσχα, ὅτι ταῖς ὑμετέραις εὐχαῖς κατωρθώθη καὶ τοῦτο τὸ >μέρος ὥστε πάντας τοὺς τῆς Κῴας ἀδελφούς, τοὺς τὸ πρότερον ποιοῦντας σύμφωνα Ῥωμαίοις καὶ ὑμῖν καὶ πᾶσι τοῖς ἐξ ἀρχῆς φυ- >λάττουσι τὸ Πάσχα, ἐκ τοῦ δεῦρο μεθ’ ὑμῶν ἄγειν.

χαίροντες οὖν ἐπὶ τοῖς κατορθώμασι καὶ ἐπὶ τῇ κοινῇ εἰρήνῃ καὶ συμφωνίᾳ καὶ ἐπὶ >τῷ πᾶσαν αἳρεσιν ἐκκοπῆναι, ἀποδέξασθε μετὰ μείζονος τιμῆς >πλείονος ἀγάπης τὸν συλλειτουργὸν ἡμῶν, ἐπίσκοπον δὲ ὑμῶν >ξανδρον, τὸν εὐφράναντα ἡμᾶς τῇ παρουσίᾳ καὶ ἐν ταύτῃ τῇ >τοσοῦτον πόνον ὑποστάντα ὑπὲρ τοῦ εἰρηνεῦσαι τὰ παρ’ >εὔχεσθε δὲ καὶ ὑπὲρ ἡμῶν ἁπάντων, ἵνα τὰ καλῶς ἔχειν >βέβαια μένοι διὰ τοῦ κυρίου ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ, κατ’ >γεγενημένα, ὥς γε πεπιστεύκαμεν, τοῦ θεοῦ καὶ πατρὸς ἐν [*](* 20 — S. 42, 2 Cass. II 12) [*](A HN(n) GS(s) DL + FV (v) = z) [*](2 ταῦτα Π τὰ αὐτὸ Ω Socr. Gel. > Λ ι 4 αὐθεντίας Π = auctoritatis Λ ἢ αὐθεντία Ω Socr. Gel. ι 5 ποιῆσαι Π Par. Bas. ἐμποιῆσαι Scor. Socr. Gel. ι τῶ αἰγύπτω L ι 7 κυρίου = Ω Socr. Gel.] κυρίου μου SLv κυρίου ἡμῶν G ι 2 > ΗΩ Socr. Gel. ι 8 ἀνοίσει ΠΛ ἀκριβέστερον ἀνοίσει (+ ταῦτα Gel.) πρὸς ὑμὰς Ω Socr. Gel. ι 11 ἡμῶν ΠSocr. Cod. A > ΩSocr. Gel. ι ταῖς > ΩSocr. Gel. ι 12 ὥστε = ΩSocr. Gel.] ὡσ Sv ι τῆς ἑώασΠ ἐν τῆ ἑῴα ΩSocr. Gel. ι τοῖσ’ τὸ — 13 ἐξ ἀρχῆς Π τοὺς μετὰ τῶν ἰουδαίων τὸ τὸ > Cod. T) πρότερον ποιοῦντασ, συμφώνως ῥωμαίοισ καὶ ὑμῖν καὶ πᾶσιν ἡμῖν τοῖσ’ ἐξ ἀρχαίου μεθ’ ὑμῶν Ω Gel. Socr. Cod. T ι τοὺς τὸ] τοῦτο s τούς τε v ι μὴ > Dsv ι 14 μεθ’ ὑμῶν Π μεθ’ ἡμῶν Socr. Cod. Α > Ω Socr. Gel. ι 16 vor μετὰ + μὲν ὥ Socr. Gel. ι 17 ὑμῶν δὲ ἐπίσκοπον ~ ὥ Socr. Gel. ι IJ) εἰρηνεῦσαι τὰ Π εἰρήνην γενέσθαι καἰ Λαὶ > Scor. Gel.) -QSocr. Gel. ι 20 ὑπὲρ AuDL Socr. περὶ Ω Gel. Gel. Socr. Cod. T I 21 μείνοι A ι 21 — S. 42, 2 ziemlich verschiedene üsse bei Ω Gel. und bei Socr.)

Ὁ μὲν δὴ θεῖος ἐκεῖνος τῶν ἀρχιερέων ὅμιλος ταύτην τῇ νόσῳ Μελτίου τὴν θεραΠείαν προσήνεγκε. μεμένηκε δὲ ὅμως μέχρι καὶ τήμερον τῆς ἐκείνου παραπληξίας τὰ λείψανα· καὶ ἔστιν ἐν ἐκείνοις γε τοῖς χωρίοις μοναχῶν τινων συστήματα οὔτε τοῖς ὑγιαίνουσι πει- θόμενα δόγμασι καὶ κατὰ τὴν πολιτείαν κενοῖς τισιν ἐπιτηδεύμασι κεχρημένα, τῇ Σαμαρειτῶν καὶ Ἰουδαίων φρενοβλαβείᾳ συμβαίνοντα.

Επέοτειλε δὲ καὶ βασιλεὺς ὁ μέγας, τοὺς ἀφικέσθαι μὴ δυνηθέντας τῶν ἐπιοκόπων τὰ πεπραγμένα διδάσκων· καὶ προὐργον νενόμικα καὶ ταύτην ἐνθεῖναι τῇ συγγραφῇ τὴν ἐπιστολήν, τῆς τοῦ γεγραφότος ψυχῆς τὸ θεοφιλὲς σαφῶς ἐκδιδάσκουσαν.