Historia Ecclesiastica

>Τῷ τιμιωτάτῳ ἀδελφῶ καὶ ὁμοψύχῳ Ἀλεξάνδρῳ Ἀλέξανδρος >ἐν κυρίῳ χαίρειν.

>Ἠ φίλαρχος τῶν μοχθηρῶν ἀνθρώπων καὶ φιλάργυρος >ταῖς δοκούσαις ἀεὶ μείζοσι παροικίαις πέφυκεν ἐπιβουλεύειν, διὰ >κίλων προφάσεων τῶν τοιούτων ἐπιτιθεμένων τῇ >εὐσεβείᾳ. οἰστρηλατούμενοι γὰρ ὑπὸ τοῦ ἐνεργοῦντος ἐν αὐτοῖς >βόλου, εἰς τὴν προκειμένην αὐτοῖς ἡδονὴν πάσης εὐλαβείας >σκιρτήσαντες, πατοῦσι τὸν τῆς κρίσεως τοῦ θεοῦ φόβον.

περὶ ὧν >ἀναγκαῖον ἦν μοι τῷ πάσχοντι δηλῶοαι τῇ ὑμετέρᾳ εὐλαβείᾳ, >φυλάττησθε τοὺς τοιούτους μή τις αὐτῶν τολμήσῃ καὶ ταῖς >ραις παροικίαις ἐπιβῆναι, ἤτοι δι’ ἑαυτῶν ἱκανοὶ γὰρ [*](3/4 vgl. Socrat. I 6, 4—30) [*](* 5—S. 25, 18 Cass. I 13—14 [= Τ] — 10— S. 11, 4 Niceph. H. Ε. VIII 7) [*](A HN(n) GS(8) DL + FV (v) = z Τ W [von 12 an]) [*](1 Ἀλέξανδρος > s ι 5 Ἐγὼ δὲ > T*Cass. ι αὐτῶ An Nie. αὐτοῦ Τ > sz I 6 vor σαφῶς + καὶ T ι ἐκείνων T, eius Cass. ι 7 ὑπολάβῃ n πλάττοντά με ταῦτα ADT ταῦτα πλάττοντά με n πλάττοντά με L πλαστῶς ταῦτα SV, haee me ficte conscribere Cass. ι 8 αὐτοῦ γε = ipsius Cass.] αὐτήν γε τοῦ v 9 γραφῆς T ι 10 διδόζωσιν T ι 10/11 Ἀλεξανδρείας svNic. ι 11 Ἀλέξανδρος πρὸς τὸν ὁμώνυμον] τῶ ὁμωνύμω αὐτοῦ Τ ι 12 δ am Rand HSS 15/16 ποικίλων προφάσεων AnCass. ποικίλης προφάσεως szTW ι 17 ἐν αὐτοῖσ’ AnzW Cass. αὐτοῖσ’ s εἰσ’ αὐτούς Τ ι 18 αὐτοῖς] ἐν αὐτοῖσ’ N > mit leerem Raum H ι εὐλαβείας nDTW reverentia Cass. εὐσεβείας sLv und (σε auf Rasur Ac) Α I 20 τῷ πάσχοντι] μετασχόντι n ι 22 nach ἑαυτῶν + ἧ δι’ ἑτέρων D + εἴτε δι’ ἄλλων Steph.; vgl. Cass.: vel per se, rel per alios ι ὑποκρίνεσθαι TW)

>Ἄρειος γοῦν καὶ Ἀχιλλᾶς, ουνωμοσίαν ἔναγχος ποιησάμενοι, τὴν >Κολλούθου φιλαρχίαν πολὺ χεῖρον ἢ ἐκεῖνος ἐζήλωσαν. ὁ μὲν >αὐτοῖς τούτοις ἐγκαλῶν τῆς ἑαυτοῦ μοχθηρᾶς προαιρέσεως >πρόφασιν· οἱ δὲ τὴν ἐκείνου χριοτεμπορίαν θεωροῦντες οὐκ ἔτι >ἐκκλησίας ὑποχείριοι μένειν ἐκαρτέρησαν, ἀλλ’ ἑαυτοῖς σπήλαια >οἰκοδομήσαντες ἀδιαλείπτους ἐν αὐτοῖς ποιοῦνται συνόδους, >τε καὶ μεθ’ ἡμέραν ἐν ταῖς κατὰ Χριστοῦ καὶ ἡμῶν διαβολαῖς >μενοι.

οἳ πάσης τῆς εὐσεβοῦς ἀποστολικῆς δόξης κατηγοροῦντες >Ἰουδαϊκῷ προσχήματι χριστομάχον συνεκρότησαν ἐργαστήριον, >θεότητα τοῦ σωτῆρος ἡμῶν ἀρνούμενοι καὶ τοῖς πᾶοιν ἴσον >κηρύττοντες, πᾶσάν τε αὐτοῦ τῆς σωτηρίου οἰκονομίας καὶ δι’ >ταπεινώσεως φωνὴν ἐκλεξάμενοι ἐξ αὐτῶν συναγείρειν >τῆς ἀσεβείας ἑαυτῶν τὸ κήρυγμα, τῆς [*](5) ἀρχῆθεν θεότητος αὐτοῦ >παρὰ τῶ πατρὶ δόξης ἀλέκτου τοὺς λόγους ἀποστρεφόμενοι. τὴν >γοῦν Ἑλλήνων τε καὶ Ἰουδαίων ἀσεβῆ περὶ Χριστοῦ δόξαν >νοντες, τὸν παρ’ αὐτοῖς ἔπαινον ὡς ἔνι μάλιστα θηρῶνται, >μὲν ὅσα καθ’ ἡμῶν παρ’ αὐτοῖς γελᾶται πραγματευόμενοι, >δὲ ἡμῖν καθ’ ἡμέραν καὶ διωγμοὺς ἐπεγείροντες· καὶ τοῦτο μὲν >καστήρια συγκροτοῦντες δι’ ἐντυχίας γυναικαρίων ἀτάκτων ἃ >τησαν, τοῦτο δὲ τὸν χριστιανισμὸν διασύροντες ἐκ τοῦ >πᾶσαν ἀγυιὰν ἀσέμνως τὰς παρ’ αὐτοῖς νεωτέρας. ἀλλὰ καὶ τὸν [*](6 Didache 12, 5—7 Matth. 21, 13 — 14 Phil. 2, 8 — 20 Act. 13, 50 21—23 ι Tim. 5, 11—13. ιι Tim. 3, 6 —23 — S. 10, 2 Joh. 19, 23—24) [*](A HN(n) GS(s) DL + FV(v) = z T W) [*](2 δυναμένων zTCass.W καὶ δυναμένων An > s ι ἀφαρπάσαι nTW, facere praestigiwn Cass. ι 3 γοῦν AnD οὖν sLvW igitur Cass. γὰρ Τ ι ἀχκκᾶσ nVTCass. ἀχιλλεὺσ AsDLFW ι 5 προαιρέσεως szT voluntati Cass. προθέσεως AnW 1 8 ἀδιαλείπτους nTW incessabilia — conciliahula Cass. ἀδιαλείπτως sz und (ωσ auf Rasur Ac) A ι ἐν αὐτοῖσ’ AnDLTWCass. ἐν ἑαυτοῖς v > s ι ποιοῦνται nsLvTCass. ποιοῦντες AW προσποιοῦνται D ι 11 προσχήματι A ι 12 εἶναι ἴσον ~ n ι 13 κηρύττοντες AHLV κηρύσσοντεσ die übr. HSS ι πᾶσαν den Akzent und ν corr. Ac πάσης n omnes (sie Codd. CLP) Cass. ι 14 φωνὴν, ἦν auf Rasur Ac φωνὰς n voeem (sie Codd. CLPj Cass. ι 15 ἑαυτῶν An αὐτῶν szTW ι 16 ἀλέκτου nTW ineffahilis Cass. ἀλήκτου Asz ι 18 παρ’ αὐτοῖσ AsLvTW laudeni propricnn Cass. παρ’ αὐτῶν n παρ’ αὐτὸν D ι 19 παρ’ αὐτοῖς καθ’ ἡμῶν ~ Τ ι γελᾶται ἆτα auf Rasur Ac) A γελᾶσθαι T ι 21 ἁ] ἅς s ι 23 ἀγυιὰν Ar ι ἀσέμνως > TCass.)

ἡμεῖς μὲν οὖν ἃ καὶ τῷ βίῳ αὐτῶν καὶ τῇ ἀνοοίῳ ἐπιχειρήσει πρέπει διὰ τὸ λανθάνειν βραδέως ἐπιστή- σαντες, παμψηφὶ τῆς προσκυνούσης Χριστοῦ τὴν θεότητα ἐκκλησίας >ἐξηλάσαμεν.

>Ἐπεχείρησαν δὲ περιδρομαῖς χρώμενοι καθ’ ἡμῶν παρεκβαίνειν πρὸς τοὺς ὁμόφρονας συλλειτουργούς, ὀχήματι μὲν εἰρήνης καὶ ἑνώ- σεως ἀξίωσίν ὑποκρινόμενοι, τὸ δ᾿ ἀληθὲς συναρπάσαι τινὰς αὐτῶν εἰς τὴν ἰδίαν νόσον διὰ χρηστολογίας σπουδάζοντες καὶ στωμυλώ- τερα γράμματα παρ’ αὐτῶν αἰτοῦντες, ἵνα παραναγιγνώσκοντες αὐτὰ τοῖς ὑπ’ αὐτῶν ἠπατημένοις ἀμετανοήτους ἐφ’ οἶς ἐσφάλησαν κατα- σκευάσωσιν, ἐπιτριβομένους εἰς ἀσέβειαν, ὡς ἂν συμψήφους αὐτοῖς καὶ ὁμόφρονας ἔχοντες ἐπισκόπους.

οὐχ ἅπερ γοῦν παρ’ ἡμῖν πονη- ρῶς ἐδίδαξαν τε καὶ διεπράξαντο ὁμολογοῦσιν αὐτοῖς, δι’ ἃ καὶ ἐξώ- σθησαν· ἀλλ’ ἢ οιωπῇ ταῦτα παραδιδόασιν, ἢ πεπλασμένοις όγοις καὶ ἐγγράφοις ἐπισκιάζοντες ἀπατῶσιν.

πιθανωτέραις γοῦν καὶ βωμολόχοις ὁμιλίαις τὴν φθοροποιὸν ἑαυτῶν διδασκαλίαν ἐπικρύ- >πτοντες ουναρπάζουσι τὸν εἰς ἀπάτην ἐγκείμενον, οὐκ ἀπεχόμενοι >καὶ τοῦ παρὰ πᾶσι συκοφαντεῖν τὴν ἡμετέραν εὐσέβειαν· ὅθεν καὶ >ουμβαίνει τινὰς τοῖς γράμμασιν αὐτῶν ὑπογράφοντας εἰς ἐκκλησίαν εἰσδέχεσθαι, μεγίστης ὡς οἶμαι διαβολῆς ἐπικειμένης τοῖς τοῦτο τολ- μῶσι συλλειτουργοῖς τῷ μήτε τὸν ἀποστολικὸν κανόνα τοῦτο συγχω- [*](17 — 21 vgl. Athanas. De synod. 16. Epiphau. Haeres. 69, 7 — 8) [*](A HN(n) GS(s) DL + FV (v) = z Τ W) [*](1 οἱ δήμιοι hTW ἄνοι δήμιοι sz und auf Rasur Ac milites Cass., vgl. στρατιῶται Joh. I 2 τολμήσαντες sF in ἐτόλμησαν auf Rasur corr. V, praesumimt Cass. ι ἡμεῖς — 4 ἐπιστήσαντες] οὕσ (οὓσ auf Rasur) ἡμεῖς V ι μὲν > s ἃ> TCass. ι 3 πρέπει > TW Cass. ι 4 τῆς — 5 ἐζηλάσαμεν] τῆς προσκυνήσεωσ χυ(??) τὴν θεότητα σμικρύνοντασ τῆς ἐκκλησίας ἐκκλησίασ sF τῆς ἐκκλησίασ ἐξηλάσαμεν ὡς τῆς προσκυνήσεως χυ(??) τὴν θεότητα σμικρύνοντασ V, Cass. wie Text ι nach θεότητα + αὐτοὺς D eos expulimus Cass.; αὐτοὺς wäre nach ἐκκλησίας herzustellen ι 4/5 ἐξηλάσαμεν ἐκκλησίας ~ Τ ι 7 nach ὅμόφρονας + ἡμῶν W nostros Cass. ι 11/12 κατασκευάσωσιν An κατασκευάζωσιν TW παρασκευάσωσιν sz ι 12 ὡς ἂν An ὡς szTW ι 13/14 πονηρῶς] κακώς Τ male Cass. ι 14 τε καὶ An καὶ szTW ι 16 ἐγγράφωσ L ι 17 βωμολόχοις nT βωμολοχικαῖσ szW βομολοχικαῖσ A, aber ικαῖσ auf Rasur Ac ι ὁμιλίαισ auf Rasur Ac ι ἑαυτῶν AN αὐτῶν HszTW ι 18 ἐγκείμενον ANGLvT ἐκκείμενον HSDW ι 19 καὶ1 nDTW etiam Cass. > AsLv ι ὅθεν > s ι 21 μεγίστης > s I τοῖς] ὡς τοῖσ’ s 1 22 τῷ] τῶν A τὸ svW)

>Δι᾿ ἃ δὴ καὶ οὐδὲν μελλήσας, ἀγαπητοί, δηλῶσαι ὑμῖν τὴν τῶν τοιούτων ἀπιστίαν ἐμαυτὸν διανέστηοα, λεγόντων ὅτι ᾦ ποτε ὅτε >οὐκ ἦν ὁ υἱὸς τοῦ θεοῦ, καὶ γέγονεν ὕστερον ὁ πρότερον μὴ ὑπάρχων, τοιοῦτος γενόμενος ὅτε καί ποτε γέγονεν, οἷος καὶ πᾶς πέφυθκεν ἄνθρωπος.

»πάντα γάρ«, φαοίν, »ὁ θεὸς ἐξ οὐκ ὄντων ἐποίησε«, συναναλαμβάνοντες τῇ τῶν ἁπάντων λογιχῶν τε καὶ ἀλόγων κτίσει καὶ τὸν υἱὸν τοῦ θεοῦ. οἶς ἀκολούθως καί φασιν αὐτὸν τρεπτῆς >εἶναι φύσεως, ἀρετῆς τε καὶ κακίας ἐπιδεκτικόν, καὶ τῇ ἐξ οὐκ ὄντων ὑποθέσει καὶ τὰς θείας τοῦ εἶναι αὐτὸν ἀεὶ συναναιροῦντες γραφάς, αἵ τὸ ἄτρεπτον τοῦ λόγου καὶ τὴν θεότητα τῆς σοφίας τοῦ λόγου σημαίνουσιν, ἅ ἐστιν ὁ Κριστός. δυνάμεθα γοῦν καὶ ἡμεπις«, φασὶν οἱ ἀλάστορες, »υἱοὶ γενέσθαι θεοῦ, ὥσπερ κἀκεπινος«.

γέγραπται γάρ· υἱοὺς ἐγέννησα καὶ ὕψωσά. Ἐπιφερομένου δὲ αὐτοῖς τοῦ λέ- >γοντος ἑξῆς ῥητοῦ αὐτοὶ δέ με ἠθέτησαν«, ὅπερ οὐ φυσικόν ἐστι τῷ σωτῆρι ὄντι φύσεως ἀτρέπτου, πάσης εὐλαβείας ἑαυτοὺς ἐρημώ- σαντες, τοῦτό φασι προγνώσει καὶ προθεωρίᾳ περὶ αὐτοῦ εἰδότα τὸν θεὸν ὅτι οὐκ ἀθετήσει ἐξειλέχθαι αὐτὸν ἀπὸ πάντων.

οὐ γὰρ φύσει καὶ κατ’ ἐξαίρετον τῶν ἄλλων υἱῶν ἔχοντά τι οὔτε γὰρ φύσει υἱός τίς ἐστι τοῦ θεοῦ, φασίν, οὔτε τινὰ ἔχων ἰδιότητα πρὸς αὐτόν), ἀλλὰ καὶ αὐτὸν τρεπτῆς τυγχάνοντα φύσεως, διὰ τρόπων ἐπιμέλειαν καὶ ἄσκησιν μὴ τρεπόμενον ἐπὶ τὸ χεῖρον, ἐξελέξατο·

ὡς εἰ καὶ [*](12 vgl. IKor. 1, 24 — 15/16 Jes. 1, 2) [*](A HN (n) GS (s) DL + FV (V) = z Τ W [bis 4 διανέστησα]) [*](1 ἐπ’ αὐτοῖσ’ AnDW super eos Cass. ὑπ’ αὐτοῖσ ST ὐπ’ αἰτοὺσ GLv ι 3 δι’ ἃ AnDTW δι’ ὃ sLv ἃ in ὃ corr. Ac ι 6 πέφυκεν] εἶναι πέφυκεν D εἶναι συμβέβηκεν Τ esse continrjit Cass. ι 7 φασίν = inquiunt Cass.] φησίν ιι ι 8 πόντων nT ι 9 καί2 nT > AszCass. ι 10 τε] δὲ sF ι ἐπιδεκτικόν] δεκτικόν Τ capabilem Cass. ι 12 ἇί — 13 σημαίνουσιν] ἇί τὸ ἄτρεπτον τοῦ λόγου καὶ τὴν σοφίαν σημαίνουσι καὶ τὴν θεότητα Τ = qicibiisque palam designatur inconvertibilitas verbi et sapientia atqtie divinitas Cass. ι 13 φασὶν AnTCass. ὡς φασὶν sz und ὡς übergeschrieben Ae ι 15/16 λέγοντος //// A ι 16 nach ἑξῆς + τοῖ Α οὐ φυσικόν] φυσικόν SV ἀφύσικόν DVc ι 18 προγνώσει —21 φασίν > TCass. aber s. unten zu 22 ι 21 τίς > s ι τινα ἔχων ἰδιότητα An τίνα ἔχοντα ἰδιότητα (aber s. die folgende Anm.) T τινα ἰδιότητα (τιν᾿ αἰδιότητα V) ἔχων ἔχειν D) sz ι 22 nach φύσεως + 18 προγνώσει — 21 φασίν προγνώσει . . . εἰδότα περὶ αὐτοῦ ~ . . . ἐζηλέχθαι . . . . . τίσ > . . . . φασίν) + noch einmal 21 οἵτε τίνα ἔχων ἰδιότητα — 22 φύσεως T = Cass. ι 23 προτρεπόμενον L)

>Περὶ μὲν οὖν ὅτι ὁ υἱὸς τοῦ θεοῦ οὔτε ἐξ οὐκ ὄντων γεγένηται >οὔτε ἦν ποτε ὅτε οὐκ ἦν, αὐτάρκης παιδεῦσαι Ἰωάννης ὁ εὐαγ- >γελιστὴς γράφων οὕτως περὶ αὐτοῦ· ὁ μονογενὴς υἱός, ὁ ὢν >εἰς τὸν κόλπον τοῦ πατρός«. προνοούμενος γὰρ ὁ θεῖος δει- >κνύναι διδάσκαλος ἀλλήλων ἀχώριστα πράγματα δύο, τὸν πατέρα >καὶ τὸν υἱόν, ὄντα αὐτὸν ἐν τοῖς κόλποις τοῦ πατρὸς ὠνόμασεν.

>ἀλλὰ γὰρ καὶ ὅτι τοῖς ἐξ οὐκ ὄντων γενομένοις ὁ λόγος τοῦ θεοῦ >οὐ συναριθμεῖται, πάντα ὄι αὐτοῦ γεγονέναι φησὶν ὁ αὐτὸς Ἰωάννης. τὴν γὰρ ἰδιότροπον αὐτοῦ ὑπόστασιν ἐδήλωσεν εἰπών· ἐν ἀρχῇ ἦν ὁ λόγος καὶ ὁ λόγος ἢν πρὸς τὸν θεὸν καὶ θεὸς ἦν ὁ >λόγος. πάντα δι’ αὐτοῦ ἐγένετο, καὶ χωρὶς αὐτοῦ ἐγένετο >οὐδὲ ἕν«.

εἰ γὰρ πάντα δι’ αὐτοῦ ἐγένετο, πῶς ὁ τοῖς γενομένοις >τὸ εἶναι χαρισάμενος αὐτός ποτε οὐκ ἦν; οὐ γάρ πὼς ὁ λόγος τὸ >ποιοῦν, τοῖς γενομένοις τῆς αὐτῆς εἶναι φύσεως διορίζεται· εἴ γε >αὐτὸς μὲν ἢν ἐν ἀρχῇ πάντα δὲ δι’ αὐτοῦ ἐγένετο καὶ ἐξ οὐκ ὄντων >ἐποίηοεν.

ἐναντίον γὰρ δοκεῖ τοῖς ἐξ οὐκ ὄντων γενομένοις τὸ ὂν καὶ ἀφεστηκὸς σφόδρα. τὸ μὲν γὰρ μεταξὺ πατρὸς καὶ υἱοῦ οὐδὲν δείκνυσιν εἶναι διάστημα, οὐδ’ ἄχρι τινὸς ἐννοίας τοῦτο φαντασι- [*](4—6 Psal. 44, 8. Hebr. 1, 9 — 9/10 Job. 1, 18 — 14, 18 u. 21 Job.1 —15 —18 Job. 1, 1—3) [*](A HNfn) GS(s) DL + FV (v) = z Τ) [*](1 ἐβιάσατο s ι 2 δὲ > HT, igitur Cass. ι 4 τὸ > nT ι 5 ἀδικίαν AnsLF iniquitatem Cass. ἀνομίαν DVT, s. Ps. Hebr. ι 7 γεγένηται AnT ἐγένετο sz γρ. ἐγένετο am Rand Ae ι 8 παιδεῦσαι] παιδεύσασα N διδόξαι G > mit leerem Raum H ι 9 vor γράφων + ὁ s ι 10/11 ὁ θεῖος δεικνύναι διδάσκαλος An ὁ θεῖος λόγος δεικνύναι sz γρ. ὁ θεῖος λόγος ἀλλήλων am Rand Ae ὁ θεῖος ἀπόστολος δεικνύναι T providenie quippe deo ut ostenderet Cass. ι 14 ὁ αὐτός φησιν ~ 18 nacb οὐδὲ ἕν + ὃ γέγονεν VT Cass., s. Job. ι γὰρ AnTCass. δὲ sz ι μέ· νετο nDT γέγονεν AsLv ι 19 οὐ γάρ πὼς ὁ nT οὐ γὰρ πᾶσ’ Asz, non enim Δία ratio est Cass.ι 20 διορίζεται nT //// ὁρίζε//// ται A ὁρίζεται L > sDv Cass. 21 καὶ ἐξ — 22 οὐκ ὄντων] Λαὶ ἐξ οὐκ ὄντων s 21/22 καὶ ἐξ οὐκ ὄντων ἐποίησεν nTCass. ausradiert A > z ι 22 γὰρ] δὲ T et Cass. ι 23 καὶ1] καὶ τὸ T ι τοῦ πατρὸς καὶ τοῦ υἱοῦ Τ ι 24 διάστημα εἶναι ~ s ι ἐννοίας] αἰτίας L)

μακρὸν γοῦν θεωρήσας τοῦ θεοῦ λόγου τὸ ἡν καἰ ὑπεραῖ- >ρον τῆς τῶν γενητῶν διανοίας ὁ εὐλαβέστατος Ἰωάννης γέρεσιν >αὐτοῦ καὶ ποίησιν ἀπηξίωσεν εἰπεῖν, οὐδὲ ταῖς ὁμοστοίχοις συλλαβαῖς >τὸ ποιοῦν τοῖς γιγνομένοις ὀνομάσαι τολμήσας, οὐχ ὅτι ἀγέννητος >ἦν (ἓν γὰρ ἀγέννητον ὁ πατήρ), ἀλλ’ ὅτι τῆς ἐξεσμένης τῶν >γελιστῶν, τάχα δὲ καὶ ἀγγέλων καταλήψεως ὑπερέκεινά ἐστιν ἡ τοῦ >μονογενοῦς θεοῦ ἀνεκδιήγητος ὑπόσταοις. εἰς εὐσεβεῖς οὐκ οἴμαι >λογιξομένους τοὺς μέχρι τούτων ἐπερωτᾶν τι τολμῶντας. διὰ τὸ ἀνήκοον τοῦ »χαλεπώτερά σου μὴ ζήτει, καὶ ὑψηλότερά σου >μὴ ἐξέταζε«.

εἰ γὰρ ἑτέρωι· πολλῶν ἡ γνῶοις, καὶ τούτου ἀσυγκρί- >τως κολοβωτέρων, κέκρυπται τὴν ἀνθρωπίνην κατάληψιν (οἱά παρὰ. Παύλῳ· »ἅ ὀφθαλμὸς οὐκ εἶδε καὶ οὖς οὐκ ἤκουσε καὶ >ἐπὶ καρδίαν ἀνθρώπου οὐκ ἀνέβη ἃ ἡτοίμασεν ὁ θεὸς τοῖς >ἀγαπῶσιν αὐτόν‘, ἀλλὰ καὶ τὰ ἄστρα φησὶν ὁ θεὸς τῷ Ἀβραὰμ >ἀριθμῆσαι μὴ δύνασθαι, καὶ ἔτι »ἄμμον θαλαμιῶν καὶ οταγὀ- [*](4 Joh. 1, 1 — 10 vgl. Joh. 1. 18 — 12/13 Sir. 3, 21 15— 17 1 2, 9 — 17/18 Gen. 1.5, 5 — 18—S. 14, 1 Sir. 1, 2) [*](A HN(n) GS(s) DL + FV (v) = z Τ) [*](2 ἔχειν Lv ι τὴν ὑπόστασιν Τ, norellam habet substantiae Cass. ι γένεσιν] γέννησιν LvT, nativitatem Cass ι 4 ἐπιθεωρήσας Τ contemplatus Cass. ι 4/5 ὑπεραῖρον nsv γρ. ὑπεραῖρον am Rand A transcendentem Cass. ὑπερόριον ADLT I 5 γενητῶν ANsvT creahirarum Cass. γεννητῶν HDL θεῶν übergeschrieben Ac ι 6 ὁμοστοίχοις n όμοστύχοισ Τ όμοοτίχοισ Asz ι 7 γενομένοισ sz I 8 ἐξεσμένησ ANLvT ἐξωσμένησ s am Rand A διανοίας μὲν D > Cass. und mit leerem Raum H i τῶ) Az καὶ nsT, fehlt bei Cass. ι 9 ὑπερεπέκεινα nD ἐπέκεινα v ι 10 θεοῦ] υἱοῦ TCass. ι 10/11 εἰς εὐσεβεῖς οὐκ οἴμαι λογιζομένους τοὺς μέχρι τούτων ἐπερωτᾶν τι τολμῶντας Sirmond εἰσ’ εἰσ übergeschrieben A) εὐσεβεῖς εἶσ’ auf Rasur A) οὐκ οἶμαι λογιζομένου//// τοῦ//// μέχρι τούτων ἐπερωτᾶν τί τολμῶντας A εὐσεβεῖς οὐκ οἴμαι λογιζομένοις τοὺς μὴ μέχρι τούτων ἐπερωτᾶν τι τολμῶντασ n εὐσέβειαν οὐκ οἶμαι λογιζομένου τοὺς μέχρι τούτων ἐπερωτᾶν τι τολμῶντας v εἰσ’ εὐσεβεῖσ οὐκ οἶμαι λογιζομένου τοῖ· μέχρι τούτων ἐπερωτᾶν τι τολμῶντος sDLT; den Plural las auch Cass.: non ergo reor quia de pietate cogitantes de liac aliquid interrogare praesumant ι 12 ἀνήκοον] ἀνῆκον AG I χαλεπώτερα und ὑψηλότερα co TCass. ι χαλεπώτερα] βαθύτερα s, s. Sirach ι 13 ἐξέταζε] φρόνει n, s. Sirach ι καὶ τούτου sLvT et huius Cass. καὶ τοῦτο A καὶ τούτων n τοῦ θεοῦ λόγοι D ι 15 παῦλον v ι 16 ἅ nzT ὅσα As, s. Kor.)

»τίς ἐξαριθμήσει;«) πῶς ἂν περιεργάσαιτό τις >τὴν τοῦ θεοῦ λόγου ὑπόστασιν, ἐκτὸς εἰ μὴ μελαγχολικῇ διαθέσει >ληφθεὶς τυγχάνοι; περὶ ἧς τὸ προφητικὸν πνεῦμά φησι· »τὴν γενεὰν >αὐτοῦ τίς διηγήσεται;« ἣν καὶ αὐτὸς ὁ σωτὴρ ἡμῶν, εὐεργετῶν >τοὺς πάντων τῶν ἐν τῷ κόσμω, κίονας, τὴν περὶ τούτου γνῶσιν >αὐτῶν ἀποφορτίσασθαι ἐσπούδασεν, πᾶσι μὲν οὑν αὐτοῖς ἀφύσικον >εἶναι λέγων εἰς κατάληψιν, μόνῳ δὲ τῷ πατρὶ ἀνακεῖσθαι τὴν τοῦ >θειοτάτου τούτου μυστηρίου εἴδησιν· »οὐδεὶς γὰρ ἔγνω τίς ἐστιν >ὁ υἱός« λέγων »εἰ μὴ ὁ πατήρ· καὶ τὸν πατέρα οὐδεὶς ἔγνω- >κεν εἰ μὴ ὁ υἱός«. περὶ οὗ καὶ τὸν πατέρα οἶμαι λέγειν »τὸ μυ- >στήριόν μου ἐμοί«.