De materia medica

79 ἰὸν δὲ τὸν ξυστὸν οὕτως σκευαστέον· εἰς πιθάκνην ἢ ἄλλο ὅμοιον ἀγγεῖον ἐγχέας δριμύτατον ὄξος ἐπικατάστρεψον χαλκοῦν ἀγγεῖον· καλὸν μέν, εἰ καμαροειδὲς εἴη, εἰ δὲ μή γε, ἰσόπεδον· ἔστω δὲ ἐσμηγμένον καὶ διαπνοὴν μηδεμίαν ἔχον· διὰ δὲ ἡμερῶν δέκα ἀναιρούμενος τὸ πῶμα ἀπόξυε τὸν ἐπιτρέχοντα ἰόν. ἢ λεπίδα ἀπὸ τοῦ αὐτοῦ ποιήσας χαλκοῦ ἐγκρέμασον εἰς τὸ αὐτὸ ἀγγεῖον, ἵνα μὴ ψαύσῃ τοῦ ὄξους, καὶ διὰ τῶν ἴσων ἡμερῶν ἀπόξυε.

ἢ εἰς τὰ στέμφυλα μὴ πρόσφατα ὄντα, ὀξίζοντα 2 ἐγκρύψας μᾶζαν ἢ λεπίδα μίαν ἢ καὶ πλείονας ὡσαύτως ἀναστρέφου. ἔνεστι δὲ καὶ ἐκ ῥινημάτων ποιῆσαι ἢ λεπίδων, αἷς περιεχόμενα τὰ χρυσᾶ πέταλα ἐλαύνεται, ἐάν τις αὐτὰ ἐπιρραίνων ὄξει ἀνακινῇ τρὶς ἢ τετράκις τῆς ἡμέρας, ἄχρι ἂν παντελῶς ἰωθῇ.

γεννᾶσθαι δέ φασιν ἰὸν καὶ ἐν τοῖς Κυπριακοῖς μετάλλοις, 3 τὸν μὲν λίθοις τισὶν ἐπανθοῦντα τῶν ἐχόντων τὸν χαλκόν, τὸν δέ ἔκ τινος σπηλαίου στάζοντα ἐν τοῖς ὑπὸ κύνα καύμασι· καὶ [*](1 SIM. Pl. XXXIV 108 (e S. N.).) [*](1 EXC. Orib. XIII s. v. χαλκός (λεπίδος — χαλκοῦ), cf. Gal. XII 223.) [*](4 SIM. Th. lap. 57; Pl. XXXIV 110 sq. (e S. N.), unde Isid. XVI 20, 14 cf. Vitr. VII 12.) [*](4 EXC. Orib. XIII s. v. (ἰὸν — ἐπιτρέχοντα ἴον, γεννᾶσθαι — χρόαν), cf. Gal. XII 218 (unde Aet. II 55. Paul. Aeg. VII 3 s. v.), Ps. Gal. simpl. s. v. aerugo.) [*](1 nov. cap. incip. E (πβ), Di (ψμε), Dl: mg. add. λεπὶς στομώματος P tit. περὶ λεπίδος στομώματος Di λεπὶς στομώματος· δύναμις E ἡ om. O τῇ om. Orib.: τῆς τοῦ χαλκοῦ λεπίδος E 2 ὁμοίως E 3 καθάραι E) [*](4 num. cap. ψμγ´ O: ψμ𝔮 Di: πγ E xit. περὶ ἰοῦ φυστοῦ HADi τὸν om. HADi οὕτω HADi σκεύαζε E 5 ἤ ἄλλο τι Orib.: ἤ τι ἄλλο E ὅμοιον] ἐοικὸς Orib.E 6 ἀγγεῖον] κῦτος Orib. εἴη addidi ex E γε om. Orib.HA 7 κἂν ἐπίπεδον Orib.E ἐσφιγμένον (φι in ras.) E2 τε καὶ Orib.E μηδεμίαν διαπνοὴν Orib. 8 δὲ om. E δέκα] ῑ EA 9 ἀπὸ om. HA (mg. add. A2) 10 αὐτὸ addidi ex E ψαύσει P: ψαύῃ E 11 τὰ om. Di κὴ om. Di ὄντα EDi (del. E2): om. reliqui 13 ἀνάστρεφε Di ἔστιν E ῥινισμάτων Q 14 αὐτὰς E 15 τῆς addidi ex E ἡμέρας om. QDi ἄχρι ἂν PLF: ἄχρις ἂν HEDi: om. ADi 17 γίγνεσθαι E τοῦτον τὸν ἰὸν Di 18 τὸν (pr.)] τῶν Q ἐν λίθοις (ἐν dittogr.) E τῶν om. HADi ἔχουσι Spr. τὸν (tert.)] τῶν H (corr. H2) 19 καύμασιν· τὸν μὲν Orib.)

4 δολοῦται δὲ καὶ ἄλλοις πολλοῖς μισγομένοις, μᾶλλον δὲ τούτοις· τινὲς μὲν γὰρ κισήρει, οἱ δὲ μαρμάρῳ, ἄλλοι δὲ χαλκάνθῳ κυκῶσιν αὐτόν. καταλημψόμεθα δὲ τὴν μὲν κίσηριν καὶ τὸ μάρμαρον διὰ τοῦ νοτίσαι τὸν ἀντίχειρα τῆς εὐωνύμου χειρὸς καὶ τῷ ἑτέρῳ προστρίβειν τοῦ ἰοῦ τι μέρος· συμβαίνει γὰρ τὸν μὲν διαχεῖσθαι, τὸ δὲ ἀπὸ τῆς κισήρεως καὶ μαρμάρου μένειν ἀδιάχυτον καὶ τέλος ἀπολευκαίνεσθαι τῇ ἐπὶ πλεῖον παρατρίψει καὶ τῇ τοῦ ὑγροῦ παραπλοκῇ.

5 οὐ μὴν ἀλλὰ καὶ διὰ τῆς τῶν ὀδόντων ἐπερείσεως· λεῖον γὰρ ὑποπίπτει καὶ οὐ τραχὺ τὸ ἀμιγές. τὸ δὲ χαλκανθὲς ἀπελέγχεται τῷ πυρί· εἰ γάρ τις ἐμπάσας τὸν οὕτως δεδολωμένον ἰὸν ἐπὶ λεπίδα ὄστρακον, τούτων τὸ ἕτερον ἐπὶ θερμῆς τέφρας ἢ ἀνθρακιᾶς θείη, μεταβάλλει καὶ κατερυθραίνεται τὸ χαλκανθὲς διὰ τὸ φύσει καιόμενον αὐτὸ τοιαύτην ἔχειν χρόαν.

6 τοῦ δὲ λεγομένου σκώληκος ἰοῦ δισσὸν εἶδος ὑπάρχει· ὁ μὲν γὰρ ὀρυκτός ἐστιν, ὁ δὲ σκευάζεται οὕτως· εἰς θυίαν Κυπρίου χαλκοῦ, ἔχουσαν δὲ καὶ δοίδυκα ἀπὸ τῆς αὐτῆς πεποιημένον [*](18 SIM. Pl. XXXIV 116.) [*](18 EXC. Orib. XIII s. v. ἰός (τοῦ δὲ — ξυστῷ), Aet. II 56 (εἰς θυίαν — προείρηται).) [*](1 τὸν — σπηλαίου om. mg. add. A2 2 μὲν om. Orib. εὔχροον Orib. 4 δὲ ἄλλοις τε Orib. E μισγομένοις POrib: μισγόμενος reliqui 5 κισσίρηδι E: κισσήρει Orib.QDi 6 κυκῶσιν αὐτόν om. Di 7 τὸ om. Orib. μάρμαρον καὶ τὰ ὅμοια Orib.E 8 τῷ] τὸ P τι τοῦ ἰοῦ μέρος Orib.E: τι μέρος τοῦ ἰοῦ Di 9 τὸν μὲν Orib.E: τὸ μὲν cett. μὲν αὐτοῦ Di τὰ δʼ ἀπὸ Orib.EDi 10 μαρμάρου μέρη εἶναι Orib.: μαρμάρου μέρη μένειν E: μαρμάρου μέρη ἀδιάχυτα μένειν Di: μαρμάρου μένειν ἀδυάχιτον A (ρει ἀδιάλυτα μένειν superscr. A2) ἀδιάλυτα Orib.E ἐκ τῆς ἐπιπλέον (ἐπϊπλεῖον E) παρατρίψεως καὶ τῆς τοῦ ὑγροῦ παραπλοκῆς Orib.E 11 τῇ om. O παρατροπῇ HA (corr. A2) 12 καὶ (pr.) post τῆς colloc. Ald. 13 χάλκανθες Orib.E: χάλκανθον Q (χαλκανθῶδες superscr. A2) Di 14 ἐμπλάσας ODi: ἐπιπάσσοι Orib.: ἐπιπάσαι E: corr. Sar. οὕτως PFE: οὕτω reliqui 15 ἔπειτα τούτων Orib.E καὶ τὸ ἕτερον τούτων ἐπιθήσει ἐν θερμῇ τέφρᾳ ἢ ἐπὶ ἄνθραξι Di εἰ ἐπὶ HA τῆς θερμῆς Orib. 16 θείης HA μεταβάλλεται Di καὶ καὶ ἐρυθραίνεται P: καὶ ἐρυθραίνεται reliqui: correxi χάλκανθες POrib.E: χάλκανθον (. . όν F) Q: χαλκανθῶδες Di, superscr. A2 17 χροιάν P 18 nov. cap. inc. (πδ) EDl, ψμζ Di tit. περὶ ἰοῦ σκώληκος Di ἰοῦ om. Orib. 19 ὃς μὲν E οὕτω Di 20 δὲ καὶ om. Aet. Di πεποιημένης Orib.)

ἐνεργὴς δὲ καὶ εὔχρους 7 γίνεται ἄγαν, ἐὰν ὄξους μὲν λάβῃ μέρος ἕν, οὔρου δὲ παιδίου μέρη δύο, τὰ δ᾿ ἄλλα ὡς προείρηται. τινὲς δὲ ἀποτετευγμένῳ τῷ ξυστῷ κόμι μείξαντες ἀναπλάσσουσι καὶ πωλοῦσιν, ὃν παραιτητέον ὡς φαῦλον. ἔστι δέ τις καὶ ὑπὸ τῶν χρυσοχόων γινόμενος ἰὸς διὰ θυίας καὶ δοίδυκος Κυπρίου χαλκοῦ, ἔτι δὲ οὔρου παιδίου, ᾧ τὸ χρυσίον κολλῶσιν.

ἀναλογοῦσι δὲ κοινῶς 8 οἱ προειρημένοι ἰοὶ κεκαυμένῳ χαλκῷ, μᾶλλον δὲ ἐρρωμένοι περὶ τὴν ἐνέργειαν. ἰστέον δὲ ὅτι προέχει μὲν αὐτῶν ὁ ὀρυκτὸς σκώληξ· ἐχόμενος δ᾿ ἐστὶν ὁ ξυστός, εἶτα ὁ σκευαστός· δηκτικώτερος μέντοι καὶ μᾶλλον στύφων οὗτος ὑπάρχει, ὁ δὲ τῶν χρυσοχόων ἀνάλογος τῷ ξυστῷ.

δύναται δὲ πᾶς ἰὸς στύφειν, θερμαίνειν, ἀποσμᾶν τὰς ἐν 9 [*](19 SIM. Cels. V 2. 5. 6. 7 — Pl. XXXIV 113 D. eup. I 41 (112) — eup. I 200 (196) — Pl. l. s. 115 — Cels. V 9 Pl. 115 eup. I 183 (190) — Pl. l. s. 115 eup. I 207 (201) — Pl. 115 eup. I 9 (134) — Pl. 113 eup. I 46 (114) — Pl. 115 eup. I 128 (157).) [*](1 ἐκχέας E καὶ om. Aet. δριμέος superacr. H2: καὶ δριμέος mg. add. A2 2 τρῖβε ἐν ἡλίῳ Aet. οὗ] om. Orib. Aet.: ἂν E γλοιῶδες γένηται Aet. ἔμβαλλε FOrib.: ἐπίβαλλε E: ὑπέμβαλε Aet. 3 ⋖ δ PFEDl: ᾱ Di: τριώβολα τέσσαρα Orib.: οὐγγίας δ´ (comp. scr.) HA καὶ om Orib. post ὀρυκτοῦ add. δραχμὰς δ καὶ Aet. ἢ — ὅτι om. Aet. ὡε om. Orib. λευκοῦ Aet. 4 post στερεοῦ add. τουτέστι σπεκλαρίου (errore) Aet. τὸ om. PFOrib.E λέαινε] τρῖβε (post καύμασιν coll.) Aet. 5 ἐν add. e QDi ἕως ἂν Aet.E 6 ῥυπώδης P: γλοιώδης QDi: γλοιώδης ἢ ῥυπώδης Orib. Aet.E (ἢ ῥυπ. del. E2): καὶ γλοιώδης καὶ ῥυπώδης mg. add. A2: correxi coll. Pl. l. s 116 donec viride fiat contrahatque se vermiculorum specie 7 τοῖς μὲν AH (μὲν del. H2) ὁμοίους τοῖς ῥοδιακοῖς Orib.E ὁμοίως Q (corr. A2) 8 ἄγαν om. Orib. μὲν om. Orib. ἕν] ᾱ HA παιδίου L: παλαιοῦ reliqui, at cf. Pl. l. s. 116 9 β´ F τὰ δ᾿ ἄλλα PA: om. Q (superscr. H2): καὶ τὰ ἄλλα δὲ Orib.: καὶ τἄλλα E δὲ τὸν Di ἀποττευγμένως (sic) P: ἀποτετευμένως A: ἀποτετευγμένον QDi: ἀποδεδουμένον Orib.: ἀποτετηγμένω E (ἀποτετευγμένω mg. add. E2): erugine rasiciu Dl 10 ἐν τῷ Di τῷ addidi ex Orib.EDi κόμι POrib.: κόμη E: κόμμι AH: κόμει F: κόμμει Di καὶ πωλοῦσιν addidi ex EDiDl 12 δὲ καὶ A 13 παιδιακοῦ Orib.: παιδικοῦ E. ad rem cf. Pl. XXXIII 93 κοινῶς] καὶ Orib.: om. E 14 δὲ om. Orib. 16 ἐχομένως H2ADi ἐστὶν om. Di εἶθ᾿ ὁ E 18 ἀναλογεῖ Orib.)

10 ἀμμωνιακῷ δὲ ἀναλημφθέντες εἰς κολλούρια σύριγγας καὶ τύλους ἐκτήκουσι, χρήσιμοι δὲ καὶ πρὸς ἐπουλίδας καὶ τὰς τῶν οὔλων ἐξοχάς. ἱκανῶς δὲ καὶ βλέφαρα λεπτύνουσι σὺν μέλιτι ἐγχριόμενοι· δεῖ δὲ πυριᾶν μετὰ τὴν ἔγχρισιν σπόγγῳ ἐξ ὕδατος θερμοῦ· ἀναλημφθέντες δὲ ῥητίνη τερεβινθίνῃ σὺν χαλκάνθῳ ἢ νίτρῳ λέπρας ἐξάγουσι.

11 καυστέον δὲ ὃν ἂν θέλῃς ἰὸν οὕτως· θλάσας αὐτὸν εἰς ὁλοσχερέστερα μέρη καὶ τηγάνῳ κεραμεῷ ἐπιθεὶς ἀπέρεισαι ἐπ᾿ ἀνθράκων διαπύρων, κίνει τε, ἕως ἂν μεταβάλῃ καὶ ὑποσποδίσῃ τῇ χρόᾳ· λοιπὸν δὲ ψύξας ἀποτίθεσο καὶ χρῶ. τινὲς δὲ ἐν ὠμῇ χύτρᾳ αὐτὸν καίουσιν ὡς προείρηται, οὐκ εἰς τὸ αὐτὸ δὲ πάντοτε καιόμενος μεταβάλλει χρῶμα.