Magna Moralia

βεβαιοτάτη μὲν οὖν καὶ μονιμωτάτη καὶ καλλίστη ἡ ἐν τοῖς σπουδαίοις φιλία, ἡ κατʼ ἀρετὴν καὶ τἀγαθὸν οὖσα, εἰκότως. ἡ μὲν γὰρ ἀρετὴ ἀμετάπτωτον, διʼ ἣν ἡ φιλία, ὥστε εἰκὸς τὴν φιλίαν τὴν τοιαύτην ἀμετάπτωτον εἶναι, τὸ δὲ συμφέρον οὐδέποτε ταὐτόν· διὸ ἡ διὰ τὸ συμφέρον φιλία οὐ βεβαία, ἀλλὰ τῷ συμφέροντι συμμεταπίπτει·

ὁμοίως καὶ ἡ κατὰ τὴν ἡδονήν. ἡ μὲν οὖν τῶν βελτίστων φιλία ἡ κατʼ ἀρετὴν γινομένη ἐστίν, ἡ δὲ τῶν πολλῶν ἡ κατὰ τὸ συμφέρον, ἡ δὲ κατὰ τὴν ἡδονὴν ἐν τοῖς φορτικοῖς καὶ τυχοῦσιν.

συμβαίνει δὲ καὶ ἀγανακνεῖν, ὁταν φαύλοις ἐν??χωσιν τοῖς φίλοις, καὶ θαυμάζειν· ἔστι δὲ οὐδὲν ἄτοπον. ὕταν γὰρ ἡ φιλία λάβῃ τὴν ἡδονὴν ἀρχήν, διʼ ἣν φίλοι εἰσίν, ἢ τὸ συμφέρον, ἅμα ταῦτʼ ἀπολείπει καὶ ἡ φιλία οὐ διαμένει.

πολλάκις δὲ μένε μὲν ἡ φιλία, κακῶς δʼ ἐχρήσα τῷ φίλῳ, διὸ ἀγανακτοῦσιν· ἔστι δὲ οὐδὲ τοῦτο ἄλογον. οὐ γὰρ διʼ ἀρετὴν ἡ φιλία σοι πρὸς τοῦτον ὑπῆρχεν, διὸ οὐδʼ ἄτοπον μηδὲν ποιεῖν αὐτὸν τῶν παθʼ ἀρετήν. ἀγανακτοῦσιν οὖν οὐκ ὀρθῶς διʼ ἡδονὴν γὰρ ποιησώαενοι τὴν φιλίαν, τὴν διʼ ἀρετὴν οἴονται δεῖν αὐτοῖς ὑπάρχειν· τὸ δʼ οὺ δυνατόν· οὐ γάρ ἐστιν ἡ διʼ ἡδονὴν καὶ τὸ συμφέρον ἀρετῆς ἐχομένη.

κοινωσάμενοι οὖν ἡδονῇ ἀρετὴν ςητοῦσιν, οὐκ ὀρθῶς· οὐ γὰρ ἀκολουθεῖ τῇ ἡδονῇ καὶ τῷ πυμφέρονα ἡ ἀρετή, ἀλλὰ τῇ ἀρετῇ ἀμφότερα ταῦτα ἀπολουθτῖ. ἄτοπον γὰρ εἰ μὴ τις οἰήσεται τοὺς σπουδαίους αὐτοὺς αὑτοῖς ἡδίενους εἶναι· καὶ γὰρ οἱ φαῦλοι, ὥς φησιν Εὁριπίδης, αὐτοὶ ἑαυτοῖς ἡδεῖς εἰσίν· “κακὸς κακῷ” γὰρ “συντέτηκεν.” οὐ γὰρ ἀκολουθεῖ τῇ ἡδονῇ ἡ ἀρετή, ἀλλὼ τᾖ ἀρετῇ ἡ ἡδονὴ ἀκολουθεῖ.

εἶναι, ἢ οὐ δεῖ ἄτοπον γὰρ τὸ μὴ φάναι δεῖν. εἰ γὰρ 1210a ἀφελεῖς αὐτῶν τὸ ἡδεῖ εἷναι ἀλλήλοις, ἄλλους ποριοῦνται φίλους εἰς τὸ συζῆν, τρὺς ἡδεῖς· εἰς γὰρ τὸσυ ζῆν οὐδὲν μεῖζόν ἐστι τοῦ ἡδεῖςςἶναι·

ἄτοπον οὖν τὸ μὴ οἴεσθαι δεῖν τοὺς σπουδαίους μάλιστα ἀλλήλοις συζῆν· τοῦτο δʼοὐκ ἔστιν ἄνευ τοῦ ἡδέος· δέοι ἂν ἂρα, ὡς ἔυικεν, μάλιστκ τούτοις ὑπάρχειν τὸ ἡδέσιν εἶναι.

ἐπεὶ δὲ διῄρηνται αἱφιλἰαι είς τρία εἴδη, καὶ ἐν ταύταις ἡπορεῖτο, [*](20—33. cf. E. E. 1242b, 37—1243a, 6 || 20—37 cf. Ramsauer p. 17 || 34–37 ═ E. E. 1238a, 34—38. 1239b, 20—22 | 38—1210a, 5. cf. E. E. 1245 a, 29–b, 11. 1246a, 16 sq. || 1210a, 6–22 E. E. 1238b, 15–1240a, 4. E. N. 1158b, 1–1159a, 1159b, 10—24.) [*](26. οὐδʼ] οὐδὲν Π1||29 δι᾿ ἀρετὴν Kb P2 Va., ἀρετῆς Π2, τʼ ἀρετῆς Ald. || 36. κακᾶ post γὰρ KbP2, ante κακὸς Eurip. fr. 298 N. || συνέστηκεν Π2P2 || 37. τῇ ἀρετῇ post ἡ ἡδενὴ KbAld. || 38. καὶ Π Va., om. Π2 || 39. μὴ post φάναι Π2 || φᾶναι Kb Ald. || ἀφέλης Π2Kb. )

γίνεται οὖν ἐν τοῖς ἀνομοίοις φιλία πατὰ τὸ συμφέρον· διὸ καὶ Εὐριπίδης

τὸ γὰρ πῦρ φασίν, ἐὰν μἡ ἔχῃ ὑγρόν, φθείρεσθαι, ὡς τοῦτʼ αὐτῷ παραοκευάζον ὥσπερ τροφὴν τινά, ταθτην δὲ τοσαύτην, ὅσης πρατήσειεν〈ἄν〉· ἂν μὲν γὰρ πλεῖον ποιήσῃς τὸ ὑγρόν, ἐπικρατῆσαν〈ποιήσει〉 φθτίρεσθαι τὸ πῦρ, ἐὰν δὲ σύμμετρον, συνοίσει. δῆλον οὖν ὅτι καὶ ἐν τοῖς ἐναντιωτάτοις φιλία ἐγγίνεται διὰ τὸ συμφέρον.

ἀνάγονται δὲ πᾶσαι αἱ φιλίαι, καὶ αἱ ἐν ἰσότητι καὶ αἱ ἐν ἀνισότητι, εἰς τὰς διῃρημένας τρεῖς. — ἔστιν δʼ ἐν ἁπάσαις ταῖς φιλίαις διαφορὰ γινομένη πρὸς ἀλλήλους, ὅταν μὴ ὁμοίως φιλῶσιν ἢ εὖ ποιῶσιν ὑπηρετῶσιν ἢ ὃ τι ἂν τῶν τοιούτων· ὅταν μὲν γὰρ ὃ μὲν ἐπτενῶς ποιῇ ὃ δʼ ἐλλείτῃ, κατὰ τὰν ἔλλειψιν τὸ ἔγκλημα καὶ ἡ μέμψις.

οὐ [*](23 sq. = E. E. 1239a, 1–4. E. N. 1162a, 34–b, 2 ‖ 24 –1210b, 5 = E. E. 1243b, 15–38. E. N. 1163b, 28—1164a, 22.) [*](1210a, 12. γίνεται Π1 Va., γί??ονται Π1 Va, ‖ 13. ἐν] ἡ ἐν P2, αἱ ἐν Π2 ‖ φιλία Π1 Va., φιλίαι Π2 ‖ καὶ] καὶ ὁ Kb Pb P2 ‖ 14. ἠ ante πέδον add. vc. Kb, ἢ Ald., ᾖ post πέδον Π2 P2 ‖ 16. εἰ θ??λεις — π??ῆται secl. Sealiger, ποιῆσκι vix sanum, σκοπῆσαι admodun dubitanter ci. Susem. (an significat φίλα ποιῆσαι? at vix permittit sententia) ‖ 17. ἐστιν Π2 Bk. Bu. ‖ 18 αὐτὸ Kb P2 ‖ 19. ἄν add. Bk. ‖ 20. πλείω Ald., πλεῖστον Mb, prb. Spengelius ‖ 〈ποιήσει〉 φθείρεσθαι Susem., φθείρεσθαι 〈ποιήσει〉 Sylburgius φθείρει Scaliger, φθείρεται P2 ‖ 21 συνοίσειν olim. cf. Bonitzius ‖ οὖν Π1 Va., ἂν Π2 ‖ 25. γενομένη Π3 ‖ 27. ὅταν μὲν γὰρ om. Kb, μὲν prius om. P2.)

ἐν δὲ φιλίᾳ μὴ διὰ ταὐτὸ φίλοι ἐσμέν, μᾶλλον αἱ διαφοραί. ἄδηλος γὰρ ἡ ἔλλεωψις παρʼ ἑκατέρου. οἷον εἰ ὃ μὲν διʼ ἡδονὴν φίλος ἐστὶν ὃ δὲ διὰ τὸ συμφέρον, ἐνταῦθα ἡ ἀμφισβήτησις· οὔτε γὰρ ὁ τῷ συμφέροντι ὑπερέχων ἀξίαν οἴεται τὴν ἡδονὴν ἀντικαταλλάττεσθαι τοῦ συμφέροντος, οὔτε ὁ τῇ ἡδονῇ ὑπερέχων ἀξίαν τῆς ἡδονῆς ἐν [*](1210b) τῷ συμφέροντι χάριν ἀπολαμβάνειν. διὸ μᾶλλον αἱ διαφοραὶ ἐν ταῖς τοιαύταις φιλίαις γίνονται.

πλούτῳ ἢ ἄλλῳ τινὶ τοιούτῳ οὐκ οἴονται δεῖν αὐτοὶ φιλεῖν, ἀλλʼ ὑπὸ τῶν ἐνδεεστέρων οἴονται δεῖν αὐτοὶ φιλεῖσθαι·

ἔστιν δὲ βέλτιον τὸ φιλεῖν ἢ τὸ φιλεῖσθαι. — τὸ μὲν γὰρ φιλεῖν ἐνέργειά τις ἡδονῆς καὶ ἀγαθόν, ἀπὸ δὲ τοῦ φιλεῖσθαι οὐδεμία τῷ φιλουμένῳ ἐνέργεια γίνεται.

— ἔτι δὲ βέλτιον τὸ γνωρίζειν ἢ τὸ γνωρίζεσθαι· τὸ μὲν γὰρ γνωρίζεσθαι καὶ τὸ φιλεῖσθαι καὶ τοῖς ἀψύχοις ὑπάρχει, τὸ δὲ γνωρίζειν καὶ τὸ φιλεῖν τοῖς ἐμψύχοις.

— ἔτι τὸ εὐποιητικὸν εἶναι βέλτιον ἢ τὸ μή· ὁ μὲν οὖν φιλῶν εὐποιητικός, φιλεῖ, ὁ δὲ φιλούμενος, φιλεῖται, οὔ.

— ἀλλʼ οἱ ἄνθρωποι διὰ φιλοτιμίαν φιλεῖσθαι μᾶλλον βούλονται ἢ φιλεῖν, διὰ τὸ ἐν τῷ φιλεῖσθαι ὑπεροχήν τινα εἶναι· ἀεὶ γὰρ ὁ φιλούμενος ὑπερέχει ἡδονῇ ἢ εὐπορίᾳ ἢ ἀρετῇ, ὁ δὲ φιλότιμος τῆς ὑπεροχῆς ὀρέγεται.

καὶ οὐκ οἴονται δεῖν αὐτοὶ φιλεῖν οἱ ἐν ὑπεροχῇ ὄντες· ἀντιδιδόναι γὰρ ἐν οἷς ὑπερέχουσιν τοῖς φιλοῦσιν αὐτούς. ἔτι [*](1210b, 6—32 E. E. 1239a, 21—b, 6.E.N. 1159a, 13—b, 1. 29. ὧν om. Π1 et pr P (suppl.rc.) || 33. σοί] σέ Mb, σὲ P 1210b, 4 τινὶ om. 7. 〈μεθʼ〉 ἡδονῆς? Fritzscheus (in ed. E. E. p. 214) || 10. τὸ alterum om. KbAld.)

εἰσὶν δὲ καὶ τοιαῦται φιλίαι ἐξ ὁμοιοπαθείας, ἐκ τοῦ τἀγαθὸν βούλεσθαί τινι εἶναι. οὐκ ἔστιν δὲ ἡ ἐπὶ τούτων γινομένη φιλία πάντα ταῦτα ἔχουσα· πολλάκις γὰρ ἄλλῳ μὲν εἶναι βουλόμεθα τἀγαθά, συζῆν μέντοι μετʼ ἄλλου.