Deipnosophistae
Athenaeus of Naucratis
Athenaeus. Athenaei Naucratitae Dipnosophistarum Libri XV (3 volumes). Kaibel, Georg, editor. Leipzig: Teubner, 1887-1892.
καὶ Ἄλεξις δ’ ἐν Λεβητίῳ (II 343 K) δηλοῖ ὅτι ἡ μαγειρικὴ τέχνη ἐπιτήδευμα ἦν ἐλευθέρων· πολίτης γάρ τις οὐκ ἀγενὴς ἐν αὐτῷ δείκνυται ὁ μάγειρος. καὶ οἱ τὰ Ὀψαρτυτικὰ δὲ συγγράψαντες Ἡρακλείδης τε καὶ Γλαῦκος ὁ Λοκρὸς οὐχ ἁρμόττειν φασὶ ‘δούλοισι τὴν μαγειρικήν, ἀλλ’ οὐδὲ τοῖς τυχοῦσι τῶν ἐλευθέρων.’ ἐκσεμνύνει δὲ τὴν τέχνην καὶ ὁ νεώτερος Κρατῖνος ἐν τοῖς Γίγασι λέγων (II 289 K)·
καὶ Ἀντιφάνης δ’ ἐν Δυσπράτῳ ἐπαινῶν τοὺς Σικελικοὺς μαγείρους λέγει (ib. 48)·
- ἐνθυμεῖ δὲ τῆς γῆς ὡς γλυκὺ
- ὄζει καπνός τ’ ἐξέρχετ’ εὐωδέστατος;
- οἰκεῖ τις, ὡς ἔοικεν, ἐν τῷ χάσματι
- λιβανωτοπώλης ἢ μάγειρος Σικελικός.
- Β. παραπλησίαν ὀσμὴν λέγεις ἀμφοῖν γλυκύς;
v.3.p.464
καὶ Μένανδρος ἐν Φάσματι (III 144 K)·
- Σικελῶν δὲ τέχναις ἡδυνθεῖσαι
- δαιτὸς διαθρυμματίδες.
Ποσείδιππος ἐν Ἀναβλέποντι (ib. 335)·
- ἐπισημαίνεσθ᾽, ἐὰν
- ἡ σκευασία καθάρειος ᾖ καὶ ποικίλη.
Ἀντιφάνης δ’ ἐν Φιλώτιδι τὴν σοφίαν τῶν μαγείρων ἐμφανίζων φησίν (II 109 K)·
- ἐγὼ μάγειρον λαμβάνων ἀκήκοα
- τὰ τῶν μαγείρων πάνθ’ ἃ καθ’ ἑκάστου κακὰ
- ἀντεργολαβοῦντος ἔλεγον· ὃ μὲν ὡς οὐκ ἔχει
- ῥῖνα κριτικὴν πρὸς τοὔψον, ὃ δ’ ὅτι τὸ στόμα
- πονηρόν, ὃ δὲ τὴν γλῶτταν εἰς ἀσχήμονας
- ἐπιθυμίας ἔνιά τε τῶν ἡδυσμάτων,
- κάθαλος, κάτοξος, χναυστικός, προσκαυστικός,
- καπνὸν οὐ φέρων, πῦρ οὐ φέρων. ἐκ τοῦ πυρὸς
- εἰς τὰς μαχαίρας ἦλθον· ὧν εἷς οὑτοσὶ
- διὰ τῶν μαχαιρῶν τοῦ πυρός τ’ ἐλήλυθεν.
ἀοιδίμων δ’ ὀψαρτυτῶν ὀνόματα καταλέγει Βάτων ἐν Εὐεργέταις οὕτως (III 327 K)·
- οὐκοῦν τὸ μὲν γλαυκίδιον, ὥσπερ ἄλλοτε,
- ἕψειν ἐν ἅλμῃ φημί. Β. τὸ δὲ λαβράκιον;
- Α. ὀπτᾶν ὅλον. Β. τὸν γαλεόν; Α. ἐν ὑποτρίμματι
- ζέσαι. Β. τὸ δ’ ἐγχέλειον; Α. ἅλες, ὀρίγανον,
- ὕδωρ. Β. ὁ γόγγρος; Α. ταὐτόν. Β. ἡ βατίς; Α. χλόη.
v.3.p.465- Β. πρόσεστι θύννου τέμαχος. Α. ὀπτήσεις. Β. κρέας
- ἐρίφειον; Α. ὀπτόν. Β. θάτερον; Α. τἀναντία.
- Β. ὁ σπλήν; Α. σεσάχθω. Β. νῆστις; Β. ἀπολεῖ μ᾽
- οὑτοσί.
- εὖ γ᾽, ὦ Σιβύνη, τὰς νύκτας οὐ καθεύδομεν
- οὐδ’ ἀναγεγράμμεθ᾽, ἀλλὰ καίεται λύχνος,
- καὶ βιβλίον ἐν ταῖς χερσί, καὶ φροντίζομεν
- τί Σόφων καταλέλοιπ’ ἢ τί Σημωνακτίδης
- ὁ Χῖος ἢ Τυνδάριχος ὁ Σικυώνιος,
- ἢ Ζωπυρῖνος. Α. αὐτὸς εὕρηκας δὲ τί;
- Α. τὰ μέγιστα. Β. ποῖα ταῦτα; Α. τοὺς τεθνηκότας ..
ἐγὼ δὲ τοιουτονὶ βρῶμα ὑμῖν, ἄνδρες φίλοι, τὸ μῦμα φέρω. περὶ οὗ Ἀρτεμίδωρος μὲν ὁ Ἀριστοφάνειος ἐν Ὀψαρτυτικαῖς Γλώσσαις φησὶν ὅτι σκευάζεται ἐκ κρεῶν καὶ αἵματος, πολλῶν ἀρτυμάτων συνεμβαλλομένων. Ἐπαίνετος δ’ ἐν Ὀψαρτυτικῷ λέγει ταῦτα· ‘μῦμα δὲ παντὸς ἱερείου, καὶ ὄρνιθος δὲ χρὴ ποιεῖν τὰ ἁπαλὰ τῶν κρεῶν μικρὰ συντεμόντα καὶ τὰ σπλάγχνα καὶ τὸ ἔντερον καὶ τὸ αἷμα διαθρύψαντα καὶ ἀρτύσαντα ὄξει, τυρῷ ὀπτῷ, σιλφίῳ, κυμίνῳ, θύμῳ χλωρῷ καὶ ξηρῷ, θύμβρᾳ, κοριάννῳ χλωρῷ τε καὶ ξηρῷ καὶ γητίῳ καὶ κρομμύῳ καθαρῷ πεφωσμένῳ ἢ μήκωνι καὶ σταφίδι ἢ μέλιτι καὶ ῥόας ὀξείας κόκκοις. εἶναι δέ σοι τὸ αὐτὸ μῦμα καὶ ὄψον."
τοσαῦτα καὶ τούτου κατακόψαντος οὐ μόνον
τῷ δὲ λέπεσθαι χρῶνται οἱ Ἀθηναῖοι ἐπ’ ἀσελγοῦς καὶ φορτικῆς δι’ ἀφροδισίων ἡδονῆς.
- τοὔψον λαβοῦσαι τοῦτο ταπεταλμένον
- σκευάζετ᾽, εὐωχεῖσθε, προπόσεις πίνετε,
- λέπεσθε, ματτυάζετε.
καὶ ὁ Ἀρτεμίδωρος ἐν ταῖς Ὀψαρτυτικαῖς Γλώσσαις τὴν ματτύην ἀποφαίνει κοινὸν εἶναι πάντων ὄνομα τῶν πολυτελῶν ἐδεσμάτων, γράφων οὕτως ‘ἔστι τις ὄρνιθος ματτύης. ἐσφάχθω μὲν διὰ τοῦ στόματος εἰς τὴν κεφαλήν. ἔστω δὲ ἕωλος καθάπερ ὁ πέρδιξ· ἐὰν δὲ θέλῃς, ὡς ἔχει αὐτοῖς πτεροῖς ἐᾶν τετιλμένην.’ εἶτα τὸν τρόπον ἐκθεὶς τῆς ἀρτύσεως καὶ τῆς ἑψήσεως ἐπιφέρει εὐθύς· ‘καὶ νομάδα παχεῖαν ἕψε καὶ νεοσσοὺς τῶν ἤδη κοκκυζόντων, ἐὰν θέλῃς παρὰ πότον χρῆσθαι. εἶτ’ ἐξελὼν τὰ λάχανα εἰς τρυβλίον καὶ τῆς ὄρνιθος τῶν κρεῶν
καὶ ἐν Ἀνδροφόνῳ (ib. 480)·
- γυμνῷ φυλακὴν ἐπίταττε, καὶ διὰ τριῶν
- ποτηρίων με ματτύης εὐφραινέτω.
Ἄλεξις δ’ ἐν Πυραύνῳ ἀμφιβόλως εἴρηκεν (ib. 372)·
- πιεῖν τις ἡμῖν ἐγχεάτω καὶ ματτύην
- ποιεῖτε θᾶττον.
ὥσπερ ἂν εἰ τὸ δεῖπνον ἔλεγεν· πιθανὸν δὲ καὶ ἰδίως ἐπί τι τῶν ἐδεσμάτων ἀναφέρειν. Μάχων δ’ ὁ Σικυώνιος τῶν μὲν κατὰ Ἀπολλόδωρον τὸν Καρύστιον κωμῳδιοποιῶν εἷς ἐστι καὶ αὐτός· οὐκ ἐδίδαξεν δ’ Ἀθήνησι τὰς κωμῳδίας τὰς ἑαυτοῦ, ἀλλ’ ἐν Ἀλεξανδρείᾳ. ἦν δ’ ἀγαθὸς ποιητὴς εἴ τις ἄλλος τῶν μετὰ τοὺς ἑπτά· διόπερ ὁ γραμματικὸς Ἀριστοφάνης ἐσπούδασε συσχολάσαι αὐτῷ νέος ὤν. ἐποίησε δὲ καὶ οὗτος ἐν δράματι Ἀγνοίᾳ ταυτί (III 324 K)·
- ἐγὼ δ’ ἐπειδὰν ἀσχολουμένους λάβω,
- ἀνέκραγον ‘οὐ δώσει τις ἡμῖν ματτύην;’
- ἥδιον οὐδέν ἐστί μοι τῆς ματτύης,
- τοῦτ’ εἴτε πρῶτοι Μακεδόνες τοῖς Ἀττικοῖς
v.3.p.469- κατέδειξαν ἡμῖν εἴτε πάντες οἱ θεοί·
- οὐκ οἶδα πλήν ἐστίν γε μουσικωτάτου τινός ...
ὅτι δὲ ὕστατον καὶ ἐπὶ πᾶσιν εἰσεφέρετο Νικόστρατός φησιν ἐν Ἀπελαυνομένῳ. μάγειρος δ’ ἐστὶν ὁ διηγούμενος ὡς λαμπρὰν καὶ εὔτακτον παρεσκεύασεν εὐωχίαν· προδιηγησάμενός τε οἷον ἦν τὸ ἄριστον καὶ τὸ δεῖπνον καὶ τρίτης μνησθεὶς παραθέσεως ἐπιφέρει (II 221 K)·
καὶ ἐν Μαγείρῳ (ib. 224)·
- εὖ γ᾽, ἄνδρες, εὖ σφόδρ᾽· ἀλλὰ μὴν τῇ ματτύῃ
- οὕτω διαθήσω τὰ μετὰ ταῦθ’ ὥστ’ οἴομαι
- οὐδ’ αὐτὸν ἡμῖν τοῦτον ἀντερεῖν ἔτι.
ἄλλος δέ τίς φησιν (III 482 K)·
- θρῖον δὲ καὶ κάνδαυλον ἢ τούτων τι τῶν
- εἰς ματτύην οὐδέτερος εἶδε πώποτε.
Διονύσιος δ’ ἐν Ἀκοντιζομένῳ (II 423 K)· μάγειρος δ’ ἐστὶν ὁ λέγων·
- περιφέρειν ματτύην καὶ ποδάριον
- καὶ γαστρίον τακερόν τι καὶ μήτρας ἴσως.
Φιλήμων ἐν Πτωχῇ (ib. 496)·
- ὥστ’ ἐνίοτ’ ἂν τούτοισι ποιῶν ματτύην
- σπεύδων ἅμ’ εἰσήνεγκα διαμαρτὼν μίαν
- ἄκων περιφορὰν τῶν νεκρῶν ὡς τὸν νεκρόν.
Μόλπις δ’ ὁ Λάκων τὰ παρὰ τοῖς Σπαρτιάταις
- ἐξὸν ἀποσάττεσθαι δ’ ὅλην τὴν ἡμέραν,
- ποιοῦντα καὶ διδόντα ματτύας ἐκεῖ.
τοσούτων καὶ περὶ τῆς ματτύης λεχθέντων ἔδοξεν ἀπιέναι· καὶ γὰρ ἑσπέρα ἦν ἤδη. διελύθημεν οὖν οὕτως.