Quamquam hic quidem
tyrannus ipse iudicavit, quam esset beatus. nam cumcum add. G2
quidam ex eius adsentatoribus, Damocles, commemoraret in sermonesermonem K copias eius, opes, maiestatem dominatus, rerum abundantiam, magnificentiam aedium
regiarum negaretque umquam beatiorem quemquam
fuisse, visne igitur inquit,inquid G1V inquit add. R1o Damocle, quoniam te
haec vita delectat, ipse eameam Ern. eadem (de tota vita agitur cf. p.433, 4) degustare et fortunam
experiri meam? cum se ille cupere dixisset, conlocaricoll. KR
iussit hominem in aureo lecto stratostato K1 pulcherrimo textili stragulo, magnificis operibus picto, abacosque
compluris ornavit argento auroque caelato. tum ad
mensam eximia forma pueros delectos iussit consistere eosqueque om. G1 nutum illius intuentis diligenter ministrare.
aderant unguentaungenta V coronae, incendebantur odores, mensae conquisitissimisconquisitissimis -nquisiti— Vcin r. epulisaepulis GRV extruebantur. fortunatus
sibi Damocles videbatur. in hoc medio apparatu fulgentem gladium e lacunari saeta equinalacunariaetaequina G1equi Non. aptum demittidimitti KR Non.
iussit,fulgentem... 432, 1 iussit Non.235,19 ut impenderet illius beati cervicibus. itaque nec
pulchros illos ministratores aspiciebat nec plenum artis
argentum nec manum porrigebat in mensam; iam
ipsaeipse GKV defluebant coronae; denique exoravit tyrannum,
ut abire liceret, quod iam beatus nollet esse. satisne
videtur declarasse Dionysiusdyonis.X (in 6 ex dion. K1) nihil esse ei beatum, cui
sempercui miser semper K aliqui terroraliqui terror Bs aliquid error X (aliquis error Vrec) impendeat?impendat V1 atque eiei add. V1 ne integrum
quidem erat, ut ad iustitiam remigraret,remigaret V1 civibus libertatem et iura redderet; is enim se adulescens inprovida aetate inretierat erratis eaque commiserat,comiserat G1R ut salvus esse non posset, si sanus esse coepisset.coepisset ex coepit R1
Quantopere vero amicitias desideraret, quarum infidelitatem extimescebat, declaravit in Pythagoriispythagoris V duobus
illis, quorum cum alterum vadem mortisvademortis X corr. G2V3 accepisset,
alter,alter ut s alterum X ut vadem suum liberaret, praesto fuisset ad
horamoram V mortis destinatam, utinam ego inquit tertius
vobis amicus adscriberer! quam huic erat miserum carere consuetudine amicorum, societate victus, sermone
omnino familiari, homini praesertim doctodocto dato V a puero
et artibus ingenuisingeniis K erudito, musicorummisicorum X (musicum B) vero perstudioso;perstudiosum (propter poetam) Wcorr.Dav. (qui etiam poetae...tragico...bono) poëtam etiam tragicumpost tragicum add. accepimus (ex 429,27)s non male—quam bonum, nihil
ad rem; in hoccf. Att.14, 20, 3 Atil. fr.1 enim genere nescio quo pacto magis
quam in aliis suum cuique pulchrumpulcrum G est; adhuc neminem cognovi poëtam (etet om. K1 mihi fuit cum Aquinio amicitia), qui sibi non optumus videretur; sic se res habet:
te tua, me delectant meamea ea K—sed ut ad Dionysiumdyonis.X (in 6 ex dion. K1)
redeamus: omni cultu et victu humano carebat; vivebat
cum fugitivis, cum facinerosis, cum barbaris; neminem, qui aut libertatelibertatem K dignus esset aut vellet omnino
liber esse, sibi amicum arbitrabatur.arbitrabantur G1
Non ego iam cum huius vita, qua taetrius miserius
detestabilius excogitare nihil possum, Platonis aut
Archytaearchitae vitamvitae vitam X (vitae del.s V3) comparabo, doctorum hominum et
plane sapientium:
ex eadem urbe humilem homunculum a pulvere et radio excitabo, qui multis annis
post fuit, Archimedem. cuius ego quaestor ignoratum
ab Syracusanis, cum esse omnino negarent, saeptumseptum X
undique et vestitumvestitutum V1 vepribus et dumetis indagavi sepulcrum. tenebam enim quosdam senariolos, quos in
eius monumento esse inscriptos acceperam, qui declarabant in summo sepulcro sphaeramspheram X (18 spherae RV sphaere GK) esse positam
cum cylindro.
ego autem cum omnia conlustrarem
oculis—est enim adad a GRV1 (corr.V3) portas Agragantinasego ducem cum...16 portas gaianas Non.335,24agragantinas Came rarius agragianas X gaianas (gafanas L1) Non. agragentinas Sey.(cf. Th.l.l.l.1428) magna frequentia sepulcrorum—, animum adverti columellam
non multum e dumis eminentem, in qua inerat sphaerae
figura et cylindri. atque ego statim Syracusanis—
erant autem principes mecum—dixi me illud ipsum
arbitrari esse, quod quaererem. inmissi cuminmissi cum s V3 inmusicum X (inmuscum K) falcibus
multimulti famuli Lattmann milites olim Sey. purgarunt et aperuerunt locum.
quo cum patefactuspatefactum X esset aditus, ad adversamaddit' adadv. G basimbassim X (corr.G1) accessimus.accessimus R sed -ss- e corr. (fuit fort. accedimus) accesimus V
apparebat epigrammaepygramma KRV exesis posterioribus partibus
versiculorum dimidiatumdimidiatis X (di prius in r. R1) corr. Bentl. (dimidiatus de versiculis vel de epigrammate dici poterat, de partibus non poterat cf. Gell. 3, 14) fere. ita nobilissima Graeciae civitas, quondam vero etiam doctissima, sui civis
unius acutissimi monumentum ignorasset, nisi ab homine ArpinateArpinati We.cl.leg.1, 4 al. didicisset. sed redeat,reddeat X (corr.G1) unde aberravit
oratio: quis est omnium, quiqui quo V1 modo cum Musis, id est
cum humanitatehumilitate K1ut v. et cum doctrina, habeat aliquod commercium, qui se non hunc mathematicum malit quam
illum tyrannum? si vitae modum actionemque quaerimus, alterius mens rationibus agitandis exquirendisque alebatur cum oblectatione sollertiae, qui est unus
suavissimus pastuspatus K1 (rss.c) animorum, alterius in caede et
iniuriis cum et diurno et nocturno metu. age confer
Democritum Pythagoram, Anaxagoram: quae regna,
quas opes studiis eorum et delectationibus antepones?
Etenim, quae pars optuma est in homine, in ea situm
esse necesse estin homine...14 necesse est add. G2in mg. illud, quod quaeris, optumum. quid
est autemautem enim H in homine sagaci ac bona mente melius?
eius bono fruendum est igitur, si beati esse volumus;
bonum autem mentis est virtus; ergo hac beatam vitam
contineri necesse est. hinc omnia, quae pulchrapulcra K honesta praeclara sunt, ut supra dixi, sed dicendum idemidẽ V
illudillud oms H paulo uberius videtur, plena gaudiorum sunt.
ex perpetuis autem plenisque gaudiis cum perspicuum
sit vitam beatam existere, sequitur ut ea existat exex om. V
honestate.etenim...23 honestate H
Sed ne verbis solum attingamus ea quaeeaque v. KRV1 volumus
ostendere, proponenda quaedam quasi moventia sunt,
quae nos magis ad cognitionem intellegentiamque
convertant. sumatur enim nobis quidam praestans vir
optumisoptumus V artibus, isque animo parumper et cogitationecognitione K
fingatur. primum ingenio eximio sit necesse est; tardis
enim mentibus virtus non facile comitatur; deindedeinde denique K
ad investigandamvestigandam K veritatem studio incitato. ex quo
triplex ille animi fetusfetus KR (ę) factus GV existet, unusI II III ad-scribunt G1V1 in cognitione rerum positus et in explicatione naturae, alteraliter K in discriptione expetendarum fugiendarumque rerumfugiendarumque vererumne vivendi GKV (ve exp. et
be supra ne scr.V3) R1ut v. (fugiendarumquererum. post vivendi quod in ras. certo dispicitur alia manus adscripscrat
ue) H1 (fugiendar
verer nevivendi.Verba cū ratio ss.non H1sed alia manus eiusdem aetatis sec. Stroux) et in ratio ne We.bene quod fin. 5,15 certa de causa deest add. Po. cl. ac.1, 19 fin. 5, 11. 16et in
ratione bene vivendi, tertius in iudicando,in ante iud. om. Kiudicando nequid KRH quid cuique rei sit consequens quid repugnans, in quo inest
omnisinest omnis est H cum subtilitas disserendi, tum veritas iudicandi.
quo tandem igitur gaudio adfici necesse estest V esset GKCRH est et K1 sapientis
animum cum his habitantem pernoctantemque curis!
ut, cum totius mundi motus conversionesque perspexerit
ut,quod del.Bentl.,pendet a verbis cum — curis (= so dab). Ciceronem pergere voluisse ut, cum... perspexerit,... ipse se adgnoscat coniunctumque cum divina mente se sentiat, ex quo insatiabili gaudio compleatur cum similitudo verborum v. 9—10 et 436,5—9 tum locus gemellus leg. 1,61 declarant. sideraque viderit innumerabilia caelo inhaerentia cum eius ipsius motu congruere certis infixa
sedibus, septem alia suos quaeque tenere cursus multum inter se aut altitudine aut humilitate distantia,
quorum vagi motus rata tamen et certa sui cursus spatia definiant—horum nimirum aspectus impulit illos
veteres et admonuit, ut plura quaererent; inde estest enim G1 indagatio nata initiorum et tamquam seminum, unde essent
omnia orta generata concreta, quaeque cuiusque generis vel inanimiinanimi animi H vel animantisanimantis inanimantis K vel muti vel loquentisloquentes GR1V1
origo, quae vita, qui interitusquae int. GR1V1 quaeque ex alio in aliud
vicissitudo atque mutatio, unde terra et quibus librata
ponderibus, quibus cavernis maria sustineantur, quasustineantur, qua Dav sustineant. In qua X (sustineantur vel sustineat s)
omnia delata gravitate medium mundi locum semper expetant,expectant qui est idem infimus in rutundo.rotundo KVc?H
haec
tractantitractanti s V3 tractandi X (-i ex -o K1) animo et noctes et dies cogitanticogitandi KV1 cogitanti G existit illa
aa som. X deodeo H Delphis praecepta cognitio, ut ipsa se mens
agnoscat coniunctamque cum divina mente se sentiat,
ex quo insatiabili gaudio compleatur.completur Bentl. ipsa enim cogitatio de vi et natura deorum studium incenditincedit GRV1 illius
aeternitatemaeternitatem Sey. aeternitatis (aeterni status Mdv. ad fin.1, 60) imitandi, neque se in brevitate vitae conlocatamconlocata GRV1 collocatam H (bis) conlocatum sWe. putat, cum rerum causas alias ex aliis aptas
et necessitate nexas videt, quibus ab aeterno tempore
fluentibus in aeternum ratio tamen mensque moderatur.
Haec ille intuens atque suspicienssuspiciens V sed pic in r.1 suscipiens K1 vel potius omnis partis orasque circumspiciens quanta rursus animi
tranquillitatetranquillitati K humana et citeriora considerat! hinc illa
cognitio virtutis existit, efflorescunt genera partesque
virtutum, invenitur, quid sit quod natura spectetexpectet G1 expectetur Gr extremum in bonis, quid in malis ultumum,sumatur...436, 20 ultimum H (extrema bis) quo referenda
sint officia, quae degendaedegente G1 aetatis ratio deligenda.diligenda X corr.s quibus etet add.Kc talibus rebus exquisitis hoc vel maxime efficitur, quod hachac ac G1 hic V1 disputatione agimus, ut virtus ad beate
vivendum sit se ipsa contenta.
Sequitur tertia, quae
per omnis partis sapientiae manat et funditur, quae
rem definit,definivit X (dif. K) corr.s V3 genera dispertit, sequentia adiungit, perfecta concludit, vera et falsa diiudicat, disserendi ratio
et scientia. ex qua cum summa utilitas existitextitit K (in 18 corrKc) ad res
ponderandas, tum maxumemaxime GKH ingenua delectatio et digna
sapientia. Sed haec otii.sed haec otii om. H transeat idem iste sapiens ad
rem publicam tuendam. quid eo possit esse praestantius, cum †continericontineri del.Lb. cum temperantia suas adpetitiones contineat (vel queat continere), prudentia fere desiderat Po.cl.p.371, 22 off.3,96.116; 2,77.rep.6,1 (rei publicae rector...sapiens sit et iustus et temperans eqs.) prudentia utilitatem civium cernat, iustitiasequitur...437, 8 iustitia H nihil in suam domum inde derivet,derivet -iv- scr. G2 reliquis utatur tot tam variisque virtutibus? adiunge fructum amicitiarum, in quo doctis positum est cum consilium omnis vitae consentiens et paene conspirans,
tum summa iucunditas ee et V1 (ex Vrec) cotidiano cultu atque victu.victu sV3 victurus GRV1 victus K cf.Th.l.l.IV,1333
Quid haec tandem vita desiderat, quoquo quod GK sit beatior? cui
refertae totcui rei refertae etot Gcui rei referta etot Rcui rei referta et tot Vcui rei refertae et tot K corr. Man. tantisque gaudiis Fortuna ipsa cedat necesse est. quodsi gaudere talibus bonis animi, id est
virtutibus, beatum est omnesque sapientes is gaudiis perfruuntur, omnis eos beatos esse confiteri necesse est.
Etiamneetiamne -ne eras.in R in cruciatu atque tormentis?
AnEpic.fr.604 tu me in viola putabas aut in rosa dicere? an
Epicuro, quiqui G1 quia G2KRV cf.438,19 tantum modo induit personam philosophi
et sibi ipse hoc nomen inscripsit, dicere licebit,licebitalt. i in r. V quod
quidem, ut habet se res, me tamen plaudente dicit,
nullum sapienti esse tempus, etiamsi uratur torqueatur secetur, quin possit exclamare: quam pro nihilo
puto! cum praesertim omne malum dolore definiatdefirmat (vel defirniat) V1
bonum voluptate, haec nostra honesta turpia inrideat
dicatque nos in vocibusEpic.fr.511 occupatos inanis sonos fundere, neque quicquam ad nos pertinere nisi quod aut
leve aut asperum in corpore sentiatur: huic ergo, ut
dixi, non multum differenti a iudicio ferarum oblivisci
licebit sui et tum fortunam contemnere, cum sit omne
et bonum eius et malum in potestate fortunae, tum
dicere sese add. G2 beatum in summo cruciatu atque tormentis,
cum constituerit non modo summum malum esse dolorem, sed etiam solum?
nec vero illa sibi remedia
comparavit ad tolerandumtollerandum X (tollendum G1) dolorem, firmitatem animi,
turpitudinis verecundiam, exercitationem consuetudinemque patiendi, praecepta fortitudinis,praecepta fortitudinis del.Sey.sed Cic.l.2,34—41 exercitationem consuetudinemque,postea (cf. maxime 51. 53) praecepta fortitudinis animo proposita (p.313,15sqq.) valere ad tolerandum dolorem exponit (cf.p.285.6 295, 24sqq.fin.2,94.95; 4, 31). cf.etiam Plasberg, Festschrift f. Vahlen p.234 (obloq. Se.,Jb.d.ph.V.29 p.97) duritiam virilem, sed una se dicit recordatione adquiescere praeteritarum voluptatium,voluptatum Bai.cf.Neue 1, 410 ut si quis aestuans, cum vim
caloris nonnon postea add. R1 facile patiatur,patiatur putatur V1 recordari velit sesesese s esse X (se V3) aliquando in Arpinati nostro gelidis fluminibus circumfusum fuisse. non enim video, quo modo sedare possint
mala praesentia praeteritae voluptates—sed cum isis his G1KV1
dicat semper beatum esse sapientem, cui dicere hoc,
sisi add. G2 sibi constare vellet, non liceret, quidnam faciendum
est is qui nihil expetendum, nihil in bonis ducendum,
quod honestate careat, existumant?existumant -a- e corr. R1 Me quidem auctoreauctore ex auctoritate Rc etiam Peripatetici veteresque Academici balbuttirebalbuttire GR Non. balbutire V1 balbutire K
aliquando desinantme...24 desinant Non. 80, 13 aperteque et clara voce audeant
dicere beatam vitam in Phalaridis taurum descensuram.decen suram X (corr.V3)
sint enim tria genera bonorum, utut aut V iam a laqueis
Stoicorum, quibus usum me pluribus quam soleo intellego, recedamus, sint sane illa genera bonorum, dum
corporis etet som. X externa iaceant humi et tantum modo,
quia sumenda sint, appellentur bona, animianimi Jeep (cf.427,14 443,3 458,6;divini ani-
mi bona divina sunt caelumque contingunt) autem illaalii K alia GRV illa add. G2
divina longe lateque se pandant caelumque contingant;
ut,ut del.Lb.sed cf.p.242,25 ea qui adeptus sit, cur eum beatum modo et non
beatissimum etiam dixerim?
Dolorem vero sapiens extimescet? is enim huic maximemaxime huic G1 sententiae repugnat. namnam non V contra mortem nostram
atque nostrorum contraque aegritudinem et reliquas
animi perturbationes satis esse videmurvidemus K superiorum
dierum disputationibus armati et parati; dolor esse
videtur acerrumus virtutisvirtutis We. virtuti istis ard. G adversarius; is ardentis
faces intentat, is fortitudinem, magnitudinem animi,
patientiam se debilitaturum minatur.
huic igitur succumbet virtus, huic beata sapientis et constantis viri
vita cedet?caedet RV quam turpe, o dii boni! pueri Spartiatae
non ingemescuntingemiscunt K1RcB verberumverberum ex verborum V1G2 dolore laniati. adulescentium gregesreges V1 Lacedaemone vidimus ipsi incredibili contentionecontione X (conditione G1) corr. B1s certantis pugnis calcibus unguibus morsu denique, cum exanimarentur prius quam victos se faterentur. quae barbaria India vastior aut agrestior?quae...agrestior? Non.415,11 in
ea tamenaut... tamen add. Vc gente primumsqq. cf.Val.Max.3,3,6 ext.2,6,14 ei, qui sapientes habentur,
nudi aetatem agunt et Caucasi nives hiemalemque vim
perferunt sinesqq. cf.Val.Max.3,3,6 ext.2,6,14 dolore, cumque ad flammam se adplicaverunt,applicaverunt KRV sine gemitu aduruntur.
mulieres vero in India, cum est cuiuscuiuis V3 communis Geel (sed tum plures...nuptae post mortuus legeretur; cf.etiam Se., Jb.d.ph.V.26 p.301) earum vir mortuus, in certamen iudiciumque veniunt, quam plurumum ille dilexerit—
plures enim singulis solent esse nuptae—; quae est
victrix, ea laeta prosequentibus suis unaunam V1 cum viro in
rogum imponitur,ponitur G1 illailia cf.Quint.inst.1,3,2 victaquae Se. non male,cf.Claud.de nupt.Hon.64 (superatae cum...maerore in vita remanent Val.M.) maesta discedit. numquam
naturam mos vinceret;vinceret vincit H est enim ea semper invicta;
sed nos umbris deliciisdelitiis X (deliciis V, sed ci in r scr.,alt. i ss. V2) otio languorelangore G desidia animum
infecimus, opinionibus maloque more delenitumdelinitum V1H mollivimus.mollium KR1 (corr.1 aut c)H Aegyptiorum morem quis ignorat?ignoret K quorum inbutae mentes pravitatis erroribus quamvis carnificinamcarnifici. nam X prius subierint quam ibim aut aspidem aut faelemfelem GV cf.nat.deor.1, 82
aut canem aut corcodillumcorcodillum GRV corcodrillum KH cf.Th.l.l. violent,volent V1 quorum etiamsi
inprudentes quippiam fecerint, poenam nullam recusent.
de hominibus loquor; quid? bestiae non frigus,
non famem, non montivagos atque silvestris cursus
lustrationesque patiuntur? non pro suosua G1 partu ita propugnant, utut K vulnera excipiant, nullos impetus nullos
ictus reformident? omitto, quaeomittoque p.G1V1 perferant quaeque patiantur ambitiosi honoris causa, laudis studiosi gloriae
gratia, amore incensi cupiditatis. plenaplana GRV1 (corr.3) vita exemplorumexemplum G1 est.
Sed adhibeat oratio modum et redeat illuc, unde
deflexit. dabit, inquam,dabit, dabit, inquam edd. vett. se in tormenta vita beata nec
iustitiam temperantiam in primisque fortitudinem,
magnitudinem animi, patientiampatientia GRVH prosecuta, cum tortoris os viderit, consistet virtutibusque omnibus sine
ullo animi terrore ad cruciatum profectis resistet extraextra (fuit et) R
fores, ut anteante cf.p. 410,8 dixi, limenquelumenque G1 carceris. quid enim ea
foedius, quid deformius sola relicta, aadd. Lb. comitatu pulcherrimopulcherrumo KR segregata? quod tamen fieri nullo pacto potest; nec enim virtutes sine beata vita cohaerere possunt nec illa sine virtutibus.