Video te alte spectare et velle in caelum migrare.
spero foreforte K utut add. Vc contingat id nobis. sed fac, ut isti volunt,
animos non remanere post mortem: videovide K1 nos, si ita sit,
privari spe beatioris vitae; mali vero quid adfert ista
sententia? fac enim sic animum interire ut corpus:
num igitur aliquis dolor aut omnino post mortem
sensus in corpore est? nemo id quidem dicit, etsi
DemocritumVors. 55 A 160 Diels insimulat Epicurus, DemocritiiEpic. fr. 17democritii Bentl. democritici negant.
ne in animo quidem igitur sensus remanet; ipse enim
nusquam est. ubi igitur malum est, quoniam nihil tertium est? an quodquod quoniam X quod V2(postea iter. quoniam
restitutum)del. Lb. ipse animi discessus a corpore
non fit sine dolore? ut credam ita esse, quam est id
exiguum! sedsed We. et W at Bouhier falsum esse arbitror, et fit plerumque
sine sensu, non numquam etiam cum voluptate, totumque hoc leve est, qualecumque est;
fit enim ad punctum
temporis. Illud angit vel potius excruciat, discessus
ab omnibus is quae sunt bona in vita. vide ne a
malisneamalis K (fuit m vel ni) dici verius possit. quid ego nunc lugeam vitam
hominum? vere et iure possum; sed quid necesse est,
cum id agam ne post mortem miseros nos putemus
fore, etiam vitam efficere deplorando miseriorem?
fecimus hoc in eo libro, in quo nosmet ipsos, quantum potuimus, consolati sumus. a malis igitur mors abducit, non a bonis, verum sisqq. Val. Max 8, 9 ext. 3 quaerimus. et quidem hocecquidem GRV hqdĕ (= haec quidem) K1 (hoc quidem ss.2) a
Cyrenaico Hegesiahegesia R1 sic copiose disputatur, ut is a rege
Ptolomaeoptolomeo K ptholomeo GV prohibitus esse dicatur illa in scholis dicere,
quodquod V2s quo X multi is auditis mortem sibi ipsi consciscerent.-scerent in r. Vc
Callimachi quidem epigramma in Ambraciotam TheombrotumCleombrotum Callim.
ep. 23 cf. p. Scauro § 4. est, quem ait, cum ei nihil accidissetaccedisset GR1 (e1) K1(corr.2) V adversi, e muro sesc. Phaedone in mare abiecisse lecto Platonis libro. eius
autem, quem dixi, Hegesiaehelesiae X (sed l ex g V1) liber estliber est
add. K2*)apokarterw=n,aitokapteponfere X) poproitovoluisse vid. V2 aito G1) quoquod W(breviter pro 'qui inscribitura)pok. quod'?) quo Sey. in quo Bentl.
a vita quidem per inediam discedens revocatur ab
amicis; quibus respondens vitae humanae enumerat incommoda. possem idemidem Ern. id facere, etsi minus quam
ille,quam ille s. v. add. G1 qui omnino vivere expedire nemini putat. mitto
alios: etiamne nobis expedit? qui et domesticis et
forensibus solaciissolatiis GK ornamentisque privati certe si ante
occidissemus, mors nos a malis,amabilis K1 non a bonis abstraxisset.
Sit igitur aliquis, qui nihilqnihil K mali habeat, nullum
a fortuna volnus acceperit: Metellus ille honoratishonoratus X corr. V2?
quattuor filiis autaut K at GRV quinquaginta Priamus, ee V2om. X quibus septemdecim iusta uxore natis; in utroque eandem habuit
fortuna potestatem, sed usaseclusa K1 (sedusa2) R (ex sed usa) in altero est: Metellum
enim multi filii filiae nepotes neptes in rogum inposuerunt,imp. KR Priamum tanta progenie orbatum, cum in
aram confugisset, hostilis manus interemit. hic si
vivis filiis incolumi regno occidisset
asta/nteastante hicW ope ba/rbaricaTecti/s caelatis la/queatis,tectis caelatis lacuatis Serv. Aen. 1, 726 (e Cic.)
utrum tandem a bonis an a malisan a malls ani-
malis K anmals V1 discessisset? tum
profecto videretur a bonis. at certeatcerte K ei melius evenisset nec tam flebiliter illa canerentur: HaecEnn.
Androm. 94 sqq. cf. p. 340, 16sqq. o/mnia vidi infla/mmari,inflamari GRPriamo/ vi vitam evi/tari,Iovis a/ram sanguine tu/rpari.
quasi vero ista vivi Petrus Crassus e p.340,24 vel hicW (in
V el a m. rec. in ras.; sed non fuit vi) quicquam tum potueritpoterat ex potuerit
V1 aut 2 ei melius
accidere! quodsi ante occidisset,accidisset (occ.V2?) talemtalem Dav.tamen eventum omnino amisisset;amississet R hoc autem tempore sensum amisit
malorum.
Pompeio,Pompeio eqs. resp. Seneca Marc. 20 nostro familiari, cum graviter
aegrotaretgravitaret egrotaret K1(corr.c) Neapoli, melius est factum. coronati Neapolitani fuerunt, nimirum etiam Puteolani; volgo ex
oppidisopidis KV1 publice gratulabantur: ineptum sane negotium et Graeculum, sed tamen fortunatum. utrum igitur, si tum esset extinctus, a bonis rebus an a malisan malls GV1(corr.1) animalis R
discessisset?discessis G1 certe a miseris.a miseris V non enim cum socero
bellum gessisset, non inparatusimp. KR arma sumpsisset, non
domum reliquisset,relinquisset GR1 profugisset V3 non ex Italia fugisset, non exercitu amisso nudus in servorum ferrum et manus incidisset, †non liberi defleti,defleti X (deleti V) non liberi defleti del. Bai., non lib.... non fortunae omnes a
victoribus possiderentur.possiderentur Hei. non
essent ab omnibus bonis liberi defleti fere exp. Po. cf. Phil.
13,10 2, 64 dom. 96 al. a victoribus K2V2
auctoribus X qui, si mortem tum obisset,
in amplissimis fortunis occidisset,accidisset K1 is propagatione vitae quot, quantas, quam incredibilis hausit calamitates! haec morte effugiuntur, etiamsi non evenerunt,
tamen, quiaquia exp. Vrec possunt evenire; sed homines ea sibi accidere posse non cogitant: Metelli sperat sibi quisque fortunam, proindeperinde V3 quasi autut V1 ut X plures fortunati sintsint G
quam infelices aut certicerti K2V2 certe X quicquam sit in rebus humanis
aut sperare sit prudentius quam timere.
Sed hoc ipsum concedatur, bonis rebus homines
morte privari:
ergo etiam carere mortuos vitae commodis idque esse miserum? certe ita dicant necesse
est. an potest is, qui non est, re ulla carere? triste
enim est nomen ipsum carendi, quia subicitur haec
vis: habuit, non habet; desiderat requirit indiget. haec,
opinor, incommoda sunt carentis: caret oculis, odiosa
caecitas; liberis, orbitas. valet hoc in vivis, mortuorum autem non modo vitae commodis, sed ne vita
quidem ipsa quisquam caret. de mortuis loquor, qui
nulli sunt: nos, qui sumus, num aut cornibusaut si cornibus X si exp. Vvet aut sic c. Sey. caremus aut pinnis?aut pinnis V (am. rec.) ecquis idecquis id Dav. sit qui id R dixerit? certe nemo. quidsit quid G sit q K (q K1alt. i add.c) sit q id V (isVc) qd (Vc) V
ita? quia, cum id non habeas quod tibi nec usu nec
natura sit aptum, non careas, etiamsi sentiassentias V (n in r.c) te non
habere.
hoc premendum etiam atque etiam est et urguendumarguendum X (unde argumentum
s) urguendum (u in r. et
V2) V cf. Verr.1,36 leg. agr.1, 16 Phil. 4,12 (prem. et urg. coni.) fin. 5,80 illud urgueam, non intellegere eum (cf. nat. deor. 3, 76) Planc. 48 etiam atque etiam insto
atque urgeo insector posco confirmato illo, de quo, si mortales animi
sunt, dubitare non possumus, quinqui V1 tantus interitus
in morte sit, ut ne minima quidem suspiciosuspitio KV1 -ici- in r. G1 sensus
relinquatur—hoc igitur probe stabilito et fixo illud
excutiendum est, ut sciatur, quid sitq sit V (ss. Vc) carere, ne relinquatur aliquid erroris in verbo. carere igitur hoc significat: egere eo quod habere velis; inest enim velle in
carendo, nisi cum sic tamquam in febri dicitur alia
quadam notione verbi. dicitur enim alio modo etiam
carere, cum aliquid non habeas et non habere te sentias, etiamsi id facile patiare. itaadd. Sauppe carere in morte
non dicitur; nec enim esset dolendum; dicitur illud: bono carere, quod est malum. sed ne vivus quidem
bono caret, si eo non indiget; sed in vivo intellegi
tamen potest regno te carere—dici autem hoc in te
satis subtiliter non potest; posset in Tarquinio, cum
regno esset expulsus—: at in mortuo nene add. V2 intellegi quidem. carere enim sentientis est;est post nec VC aut 2 nec sensus in mortuo:
ne carerenecarere V nec car. GKR quidem igitur in mortuo est.
Quamquam quid opus est in hoc philosophari, cum
rem non magnopere philosophia egere videamus?
quotiens non modo ductores nostri, sed universi etiam
exercitus ad non dubiam mortem concurrerunt!concurrerunt V2 concurrerint (con ex cu K1)X quae
quidem si timeretur, non Lucius Brutus arcens eum
reditu tyrannum, quem ipse expulerat, in proelio concidisset; non cum Latinis decertans pater Decius, cum
Etruscis filius, cum Pyrrhopirrho GVK (
s. v.) nepos se hostium telis obiecissent; non uno bello pro patria cadentis Scipiones
Hispania vidisset, Paulum et Geminumgeminium X Cannae, Venusia Marcellum, LitanaLitana (cf. Liv. 23, 24) Li. latina GKR Albinum,hirpin
in r. Vc Lucani Gracchum.gracum G grachum V
num quis horum miser hodie? ne tumnetum G quidem post
spiritum extremum; nec enim potest esse miser quisquam sensu perempto.
'Atat KR et ex ad G1V1
id ipsum odiosum est,
sine sensu esse.' odiosum, si id esset carere; cum vero
perspicuum sit nihil posse in eo esse qui ipse non sit,
quid potest esse in eo odiosum qui nec careat nec sentiat? quamquam hoc quidem nimis saepenimis sepossedeo K, sed eo quod
in hoc inestinest est V omnis animi contractio ex metu mortis.
qui enim satis viderit, id quod est luce clarius, animo et corpore consumpto totoque animante deleto
et facto interitu universo illud animal, quod fuerit,
factum esse nihil, is plane perspiciet inter Hippocentaurum,hyppoc. G qui numquam fuerit, et regem Agamemnonem
nihil interesse, nec pluris nunc facere M. Camillum
hoc civile bellum, quam ego illo vivovivo illo GR fecerim Romam captam. Cur igitur et Camillus doleret, si haec
post trecentos et quinquaginta ferefacere in fere corr. K1 annos eventura
putaret, et ego doleam, si ad decem milia annorum
gentem aliquam urbe nostraurbe nostra s
urbe nostram (sed am in r. K1 aut c) K (Potior illud in mg. K2)
urbem nostram GRV potituram putem? quia
tantaqui V ( aadd.c) quia tanta ex quanta (?) Kc caritascaritatis K1 patriae est, ut eam non sensu nostro,
sed salute ipsius metiamur. itaque non deterretnon n det. R non modo ante non add. K2V2 sapientem mors,
quae propter incertos casuscasus add. Vc cotidie
imminet,imminet V propter brevitatem vitae numquam potest
longe abesse, quo minusquominus K in omne tempus rei p. suisquereip. suisque GVreipsusque ex reipsiusque K2 reipussuisque R (
al. m.) consulat, cumcum Sey. ut W aut Mue. posteritatem ipsam, cuius sensum
habiturus non sit, ad se putet pertinere. quare licet
etiam mortalem esse animumanimum K2s animam X iudicantem aeterna moliri, non gloriae cupiditate, quam sensurus non sis,sit X sit V (ss.1 aut c)
sed virtutis, quam necessario gloria, etiamsi tu id non
agas, consequatur.
Natura vero siadd.Ba. se sic habet, ut, quo modo initium
nobis rerum omnium ortus noster adferat, sic exitum
mors, ut nihil pertinuit ad nos ante ortum, sic nihil
post mortem pertinebit. in quo quid potest esse mali,
cum mors nec ad vivos pertineat nec ad mortuos?
alteri nulli sunt, alteros non attinget.adt. K quam qui leviorem faciunt, somni simillimam volunt esse: quasi vero
quisquam ita nonaginta annos velit vivere, ut, cum
sexaginta confecerit, reliquos dormiat; ne suisui Keil 'Cantabr.' sec. Doug. (sui: ipse = Luna: Endymion) sues quidem
id velint, non modo ipse. Endymion vero, si fabulas
audire volumus, ut nescio quando in Latmo obdormivit, qui est mons Cariae, nondum, opinor, est experrectus. num igitur eum curare censes, cum Luna
laboret, a qua consopitus putatur, ut eum dormientem oscularetur? quid curet autem, qui ne sentit quidem? habes somnum imaginem mortis eamque cotidie induis: et dubitas quin sensus in morte nullus
sit, cum inin V2som. X eius simulacro videas esse nullum sensum?
Pellantur ergo istae ineptiae paene aniles, ante tempus mori miserum esse. quod tandem tempus? naturaene? atad X at Vc eaea V (eam Gr.) quidem dedit usuram vitae tamquam
pecuniae nulla praestituta die. quid est igitur quod
querare, si repetit, cum volt? ea enim condicioneconditione GKV acceperas. Idem, si puer parvus occidit, aequo animo
ferendum putant, si vero in cunis, ne querendumquaerendum GRV quidem. atqui abab extra v.
add. K1 hoc acerbius exegit natura quod dederat. nondum gustaverat, inquit, vitae suavitatem;
hic autem iam sperabat magna, quibus frui coeuperat.
atat ad GKR idid ipsum q. Vrecs quidem in ceterisceteris certis V (ert
in r. Vc) rebus melius putatur, aliquam
partem quam nullam attingere: cur in vita secus?
(quamquam non male aitagit KV CallimachusCall. fr. 363 multo saepius
lacrimasse Priamum quam Troilum). eorum autem,autem add. G1
qui exactaex acta V et acta GKR aetatechallimachus multi moriuntur K (
add.cet... fort.2) in mg. multo sepius...
24 etate Kc moriuntur, fortuna laudatur.
cur?
nam, reor, nullis, si vita longior daretur, posset esse
iucundior; nihil enim est profecto hominihominis X prudentia
dulcius,cf. Menand. fr. 676 quam, utquam ut quia utem
K1 cetera auferat, adfert certe senectus.
Quae vero aetas longa est, aut quid omninoest post omnino add. Vvet homini
longum? nonne Mo/do pueros,pueri (i in r. V1) V modo a/dulescentes i/n cursu a tergo i/nsequensCom. pall. inc. 43actergo V1Ne/c opinantis a/dsecuta est
senectus? sed quia ultra nihil habemus, hoc longum
dicimus.ducimus K Omnia ista, perinde ut cuique data sunt pro
rata parte, ita aut longa autparte avita longa GKR parte aucta l. in parte
aut l. corr. V parte, ita aut Man. brevia dicuntur. apud
Hypanim fluvium, qui ab Europae parte in Pontum
influit, AristotelesArist. hist. an. 552b
18 ait bestiolas quasdam nasci, quae
unum diem vivant. ex his igitur hora VIII quae
mortua est, provecta aetate mortua est; quae vero
occidente sole, decrepita, eo magis, si etiam solstitiali
die. conferconfert X (corr. KV1) nostram longissimam aetatem cum aeternitate: in eadem propemodum brevitate qua illae bestiolae reperiemur.reperiemus V1
Contemnamus igitur omnisomnes corr. R1 ineptias—quod enim
leviuslaevius RV huic levitati nomen inponam?imp. KR—totamque vim
bene vivendi in animi robore ac magnitudine et in
omnium rerum humanarum contemptionecontemtlone Non. ac despicientia etet om. Non. in omni virtute ponamus.in omnium .. 19 ponamus Non. 203,14 (202,2)ponamus iussu tyrannorum (tyrr. K)GKR
(cf. p. 267,3) nam nunc quidem cogitationibus mollissimismolestissimis X effeminamur, ut, si
ante mors adventet quam Chaldaeorumcaldeorum X (
add.
K1V1) promissa consecuti sumus, spoliati magnis quibusdam bonis, inlusi
destitutique videamur.
quodsi expectando et desiderando pendemus animis,animi Vc?non male sed cf. comm. cruciamur, angimur,angimur V pro di
inmortales, quam illud iter iucundum esse debet, quo
confecto nulla reliqua cura, nulla sollicitudo futura
sit! quam me delectatXen. Hell. 2, 3, 56 cf. Val. Max. 3, 2 ext. 6 Theramenes! quamqua GRV1 (corr.2) elato animo
est! etsi enim flemus, cum legimus,legimus cum flemus K tamen non miserabiliter vir clarus emoritur: qui cum coniectus in
carcerem triginta iussu tyrannorum venenum ut sitiens obduxisset, reliquum sic e poculo eiecit, ut id
resonaret, quoquod X (d del. Vvet) sonitu reddito adridens propino inquit hochoc pulchro V pulchro Critiae, qui in eum fuerat taeterrimus.deterrimus (d in r.1) V Graeci enim inin som. X conviviis solent nominare, cui
poculum tradituri sint. lusit vir egregius extremo spiritu, cum iam praecordiis conceptam mortem contineret, vereque ei, cuicui V e corr. Gr qui X venenum praebiberat,praebuerat Vrec mortem
eammeam GV1 est auguratus, quae brevi consecuta est.
Quis hanc maximi animi aequitatem in ipsa morte
laudaret, si mortem malum iudicaret?
vadit enimenim om.s in
eundem carcerem atque in eundem paucis post annis
scyphum Socrates, eodem scelere iudicum quo tyrannorum Theramenes.QHPAMENHC XApol. 40csqq. (libere reddita) quae est igitur eius oratio,
qua facit eum Plato usum apud iudices iam morte
multatum? magna me inquit “spes tenet, iudices, bene mihi evenire, quod mittar ad mortem. necesse est
enim sit alterum de duobus, ut aut sensus omnino omnesomnis K (acsts = accusativus ss.2) mors auferat aut in alium quendam locum ex his
locis morte migretur.meretur K quam ob rem, sive sensus extinguitur morsque ei somno similis est, qui non numquam etiam sine visis somniorum placatissimam quietem adfert, didii GRV boni, quid lucri est emori! aut quam
multi dies reperirirepp. GR (corr.1)V possunt, qui tali nocti anteponantur! cui sisi V2som. X similis est perpetuitas omnis consequentis
temporis, quis me beatior?
sin vera sunt quae dicuntur, migrationem esse mortem in eas oras,horas K1V2 quas
qui e vita excesserunt incolunt, idhic in id corr. Kc multo iam beatius
est. tene, cum ab is, qui se iudicum numeronumerū V1 haberi
volunt, evaseris, ad eos venire, qui vere iudices appellentur, Minoem Rhadamanthum AeacumAeacum s Aiacem X Triptolemum,
convenireque eos qui iuste etet som. X (e)ge/nonto e)n tw=|n e(autw=n bi/w|) cum fide vixerint—
haec peregrinatio mediocris vobis videri potest? ut
vero conloqui cum Orpheo Musaeo Homero Hesiodo
liceat, quanti tandem aestimatis? equidem saepe emori,
si fieri posset, vellem, ut ea quae dico mihi liceret
invisere.invisere V (ise in r. Vc) invenire rell. quanta delectatione autem adficerer, cum Palamedem, cum Aiacem, cum alios iudicio iniquoiniquorum ventos GR
iniquorũventos K iniquo (eras. 3—4 litt., tum circum in fine
versus Vc) ventos V (ei)/ tis a)/llos dia\ kri/din a)/dikon te/qnhken circumventos convenirem! temptarem etiam summi regis,
qui maximas copias duxit ad Troiam, et Ulixiulixis V2 Sisyphique prudentiam, nec ob eam rem, cum haec exquirerem sicut hic faciebam, capite damnarer.—Ne vos
quidem, iudices i qui me absolvistis,hi X si V2 mortem timueritis.
necnec c in r. Vc enim cuiquam bono mali quicquam evenire
potest nec vivo nec mortuo, nec umquam eius res a
dis inmortalibusimm. KR neglegentur, nec mihi ipsi hoc accidit
fortuito. nec vero ego is, a quibus accusatus aut a
quibus condemnatus sum, habeo quod suscenseam,succenseam K2in mg. Vc
nisi quod mihi nocere se crediderunt.” et haec quidem
hoc modo; nihil autem melius extremo: sed tempus
est inquit iam hinc abire,habire G1R1 me, ut moriar, vos, ut vitam agatis. utrum autem sit melius, dii inmortalesimm. V2
sciunt, hominem quidem scire arbitror neminem.utrum... 26 neminem libere Lact. inst. 7,2, 10
Ne egoh' supra ego V2 haudaut X haud V2 paulo hunc animum malimmallim G (2. l in r.) K1RV1 quam eorum omnium fortunas, qui de hoc iudicaverunt. etsi,
quod praeter deos negat scire quemquam, id scitscit sit V1 ipse
utrum sit melius—nam dixit ante—, sed suum illud,
nihil ut adfirmet, tenet ad extremum;
nos autem
teneamus, ut nihil censeamus esse malum, quod sit
a natura datum omnibus, intellegamusque,intellegamus quae G1RV1 si mors
malum sit, esse sempiternum malum. nam vitae miserae mors finis esse videtur; mors si est misera,
finis esse nullus potest.
Sed quid ego Socratem autS. et aut X
(et eras. in V) Theramenem, praestantis viros virtutis et sapientiae gloria, commemoro, cum
Lacedaemoniuslacedem. GK quidam, cuius ne nomen quidem proditum est, mortem tantopere contempserit, ut, cum
ad eam duceretur damnatus ab ephoris et esset voltu
hilari atque laeto dixissetque ei quidam inimicus:
contemnisne leges Lycurgi?lygurgi X, responderit: ego vero
illi maximam gratiam habeo, qui me ea poena multaverit, quam sine mutuationemutatione K1V et sine versura possem
dissolvere. o virum Spartasparta V dignum! ut mihi quidem,
qui tam magno animo fuerit, innocens damnatus esse
videatur. talis innumerabilis nostra civitas tulit.
sed
quid duces et principes nominem, cum legiones scribat
CatoCato fr. 83vocato R1 saepe alacris in eum locum profectas, unde redituras se non arbitrarentur? pari animo Lacedaemoniilacedem. GK
in Thermopylisthermopilis GRV (-las m.rec.) termopilis (in mg. ther)K occiderunt,occiderint V1 in quosquos s quo X
Sim. fr. 92 Simonides:
Dic, hospes, Spartae nos te hic vidisse iacentis,Dum sanctis patriae legibus obsequimur.
quid ille duxdux dum hostem
proditor per Leonidasleonidas s dicit?semidam GKR semidam dicit V (exp.c) dicit GRsemitam ducit Pl.pergite animo forti,
Lacedaemonii,lacędem. 23. 28 lacę-
dęm. Vlacedem. GK hodie apud inferos fortasse cenabimus. fuit haec gens fortis, dum Lycurgilygurgi X leges vigebant.quid... 29 vigebant del. Dav. sed cf. Comm. et
Plasberg, Festschr. f. Vahlen 228 (cui obl. Se. Jb. d.ph. V.29p. 99).
iam Cato l. l. Leonidam in comparationem vocavit; Sen. epist.
82, 21 Catonis verba et Leonidae dictum coni. error (a)rista=te w(s e)n a=/|dou deipnh/sontes)
Ciceroni ipsi aut mendo Graeci libri
tribui potest. prandete pro pergite Er.
e quibus unus, cum Perses hostis in conloquio
dixisset glorians: solem prae iaculorum multitudine
et sagittarum non videbitis, in umbra igitur inquit
pugnabimus.