GetPassage urn:cts:latinLit:phi0474.phi049.perseus-lat1:1.62-1.81 urn:cts:latinLit:phi0474.phi049.perseus-lat1:1.62-1.81

illa vis quae tandem est quae investigat occulta, quae inventio atque excogitatio dicitur? ex hacne tibi terrena mortalique natura et caduca concreta eaconcreta ea concretus esse Bentl. videtur? aut qui primus, quod summae sapientiae Pythagorae visum est, omnibus rebus imposuit nomina? aut qui dissipatos homines congregavit et ad societatem vitae convocavit,vocum V2 aut qui sonos vocis, qui infiniti videbantur, paucis litterarum notis terminavit, aut qui errantium stellarum cursus praegressiones institutionesinstitiones Man. notavit? omnes magni; etiam superiores, qui fruges, qui vestitum, qui tecta, qui cultum vitae, qui praesidia contra feras invenerunt, a quibus mansuefacti et exculti a necessariis artificiis ad elegantioraeligantiora K ele

g. R1 defluximus. nam et auribus oblectatio magna parta est inventaparata ss. K2 que post inventa add. V2 et temperata varietate et natura sonorum, et astra suspeximus cumcum V, sed c in r. scr, Vc tum X ea quae sunt infixa certis locis, tum illa non re sed vocabulo errantia, quorum conversiones omnisque motus qui animoanimo Man. s animus vidit, is docuit similem animum suum eius esse, qui ea fabricatus esset in caelo.

nam cum Archimedes lunae solis quinque errantium motus in sphaeramspher. GRV sper. K inligavit, effecitefficit K1 idem quod ille, qui in Timaeotimeo X Tim. p.39 mundum aedificavit, Platonis deus, ut tarditate et celeritate dissimillimos motus una regeret conversio. quod si in hoc mundo fieri sine deo non potest, ne in sphaeraspher. GRV sper. K quidem eosdem motus Archimedes sinesine

V divino ingenione
V potuisset imitari.

Mihi vero ne haec quidem notiora et inlustriora carere vi divina videntur, utut aut Kc ego aut poëtam gravegravem H plenumque carmen sine caelesti aliquo mentis instinctu putem fundere, aut eloquentiam sine maiore quadam vi fluere abundantem sonantibus verbis uberibusque sententiis. philosophia vero, omniumTim. 47a cf. Lact. inst. 3, 14, 7 mater artium, quid est aliud nisi, ut Plato, donum, ut ego, inventum deorum? haec nos primum ad illorum cultum, deinde ad ius hominum, quod situm est in generis humani societate, tum ad modestiam magnitudinemque animi erudivit,erudiunt K1V1H eademque ab animo tamquam ab oculis caliginem dispulit, ut omnia supera inferainfera s. v. add. Kc prima ultima media videremus.

prorsus haec divina mihi videtur vis, quae tot res efficiat et tantas. quid est enimenim s. v. add. G1 memoria rerum et verborum? quid porro inventio? profecto id, quo ne in deo quidemquidem V2 s om. X quicquam maiusmagis V1 (corr. rec ) intellegi potest.potest R1 potes G non enim ambrosia deos aut nectare aut Iuventateiuventute Vrec pocula ministrante laetarilaetare GR1 (corr. 1 ) V1 (corr. 2 ) Hom. Y 232 arbitror, nec Homerum audio, qui Ganymedenganimeden V1 (corr. 1 ) H ab disdis ex his R raptum aitait ex aut Kc propter formam, utut V Iovi bibere ministraret;ut... ministraret Arus. GL. VII458, 16 non iusta causa, cur Laomedonti tantatanta add. Kc ex tanti V2 fieretfieret V2 s fierit X iniuria. fingebat haec Homerus etet add. V2 humana ad deos transferebat:-ebat in r. Vc transferret ad nos ss. K2 divina mallem ad nos.fingebat... 2 nos Aug. civ. 4, 26 conf. 1,16 quae autem divina? vigere, sapere, invenire, meminisse.quid igitur... 15 videtur et quis igitur (pro aut qui) pri- mus 250, 3 meminisse H ergo animusanimusq

: K (ui ss. 2) lac. ind. Po. (suppl. fere sec. § 66 et rep. 6,26: viget invenit meminit) qui ...,qui del. Lb. quidem Sey. ut egoEurip. fr. 1018 dico, divinus est, ut Euripides dicere audet, deus. Et quidem,et quidem ex equi- dem V1 sisi add. Kc deus aut anima aut ignis est, idem est animus hominis. nam ut illa natura caelestis et terra vacat et umore,humore X sic utriusqueutrisque V1 harum rerum humanus animus est expers; sin autem est quinta quaedam natura, ab Aristotele inducta primum, haec et deorum est et animorum. Hanc nos sententiam secutisicuti
K his ipsis verbis in Consolatione hochoc del. s, sed hoc ut p. 253, 27 de hoc ipso usurpatum est. Cic. distinguit inter hoc argumentum quod suis verbis exprimit et universam Aristotelis sententiam e qua illud ductum est. expressimus:

'Animorum nulla in terris origo inveniri potest; nihilnihil quid H enim estest enim Lact. in animis mixtum atque concretum aut quod ex terra natum atque fictum esse videatur, nihil nen

e V(ss. m. rec.) aut umidumhumidum GV2H quidem aut flabile aut igneum. his enim in naturis nihil inest, quod vim memoriaevim memoriae in r. V2 mentis cogitationis habeat, quod et praeterita teneat et futura provideatpraevident V Lact. B 2 et complecti possit praesentia. quae sola divina sunt, nec invenieturnec enim inv. Lact. umquam, undein
de G1R1V (
m 2 ) unde K Lact. ad hominem venire possint nisi a deo.sin... 20 a deo H Animorum 20 a deo Lact. ira 10, 45 (inst. 7,8, 6) singularis est igitur quaedam natura atque vis animi seiuncta ab his usitatis notisque naturis. ita, quicquid est illud, quod sentit quod sapit quod vivit quod viget, caeleste et divinum ob eamque rem aeternum sit necesse est. nec vero deus ipse, qui intellegitur a nobis, alio modo intellegi potest nisi mens soluta quaedam et libera, segregata ab omni concretione mortali, omnia sentiens et movensnec vero ... 4 movens Lact. inst. 1,5, 25 (7, 3, 4) Salv. gub. dei 1, 1, 14 ipsaque praedita motu sempiterno.nec ... 4 sempiterno mens quaedam est soluta et libera, secreta ... 4 sempiterno Aug. civ. 22,20 hoc e genere atqueque
V q; sed; in r. R eadem e natura est humana mens.'

Ubi igitur aut qualis est ista mens?

—ubi tua aut qualis? potesne dicere?est ista ... 8 dicere in r. Vc (tu aut) an, si omnia ad intellegendum non habeo quae habere vellem, ne isne is GK1 (h ante is add. 2) nei

is RV (iR1?Vrec) quidem quae habeo mihimihi in r. V2 per teper te certe V uti licebit? non valet tantum animus, ut se ipsese ipsum ipse X ipsum exp. Vvet videat, atat om. K1 (add. 2) H ut oculus, sic animus se non videns alia cernit. non videt autem, quod minimum est, formam suam (quamquam fortassequamquam fortasse Wolf fortasse quamquam X (fortasse quamq
ā id
quoque V, ā in r. et v et forte2) id quoque, sed relinquamus); vim certe,certe quoque H sagacitatem, memoriam, motum,modum G1 (corr. 1 ) celeritatem videt. haec magna, haec divina, haec sempiterna sunt; qua faciefacile K1 quidem sit aut ubi habitet, ne quaerendum quidem est.

Ut cum videmus speciem primum candoremque caeli, dein conversionis celeritatem tantam quantam cogitare non possumus, tumtunc K vicissitudines dierum ac noctium commutationesquecommotionesque H temporum quadrupertitas ad maturitatem frugum et ad temperationemtemporum frugum R temperationum GR (sed in u aliquid corr.) V1 (-em2) corporum aptas eorumque omnium moderatorem et ducem solem, lunamque adcretione et deminutionedim. ex dem. K1 adcretionẽ et deminutionẽ V (˜ postea add.) luminis quasi fastorum notantem et significantem dies, tum in eodem orbe in duodecim partes distributo quinque stellas ferri eosdem cursus constantissime servantisservatis V1 disparibus inter se motibus, nocturnamquenocturnaque G1K1add. 1 aut 2) H caeli formam undique sideribus ornatam, tum globum terrae eminentem e mari, fixum in medio mundi universi loco, duabusduabus ex duobus R1 orishoris V2 distantibus habitabilem et cultum,cultam X cultum s quarumAcc. Philoct. 566 altera, quam nos incolimus, Sub a/xe posita ad ste/llas septem, unde ho/rrifer,Aquilo/nis stridor ge/lidas molitu/r nives, altera australis, ignota nobis, quam vocant Graeci

a)nti/xqona,antixoona V (l

ant
chona V2 mg.)B antixoona GRHKc (axi
na K1) ceteras partis incultas, quod aut frigore rigeant aut urantur calore; hic autem, ubi habitamus, non intermittit suo tempore Caelu/mEnn. Eum. 151 nitescere, a/rbores fronde/scere,Vite/s laetificaelaetificare RK (laet- ex loet.c) H pa/mpinis pube/scere,Rami/ bacarum ube/rtate incurve/scere,bacarum ... incurviscere Non. 122, 18 Segete/s largiri fru/ges, florere o/mnia,Fonte/s scatere,scatescere K herbis pra/ta convesti/rier, tum multitudinem pecudum partim ad vescendum, partim ad cultus agrorum, partim ad vehendum, partim ad corpora vestienda, hominemque ipsum quasi contemplatorem caeli ac deoruma
cdeorum (c add. Vc)V deorum eorum c. X (que post eorum add. K2V2) eorum del. Bouhier ac dei utilitatibusque hominis agros H cultorem atque ho-

minis utilitati agros omnis et maria parentia—: haec igitur et alia innumerabilia cum cernimus, possumusne dubitare quin isis H his GKRV praesit aliquis vel effector, si haec nata sunt,sînt K1 ut Platoni videtur, vel, si semper fuerunt, ut Aristoteli placet, moderator tanti operis et muneris?numeris K1 sic mentem hominis, quamvis eam non videas, ut deumnon videas ut deum add. G1 in mg. non vides, tamen, ut deum adgnoscisadgn. G (3 agd

n.) KR a
gn. V agn. H ex operibus eius, sic ex memoria rerum et inventione et celeritate motus omniqueomniaque GK1 (omni atquec)R omni
que V pulchritudine virtutis vim divinam mentis adgnoscito.adgn. G (3 agd
n.) KR

In quo igitur loco est? credo equidem in capite et cur credam adferre possum. sed alias, ubinunc ante ubi add. Vrec sit animus; certe quidem in te est.quidem interest K1 quae est eiusei' (= eius) in r. Vc et X ei sVrec natura? propria, puto, et sua. sed fac igneam, fac spirabilem:spiritabilem V nihil ad id de quo agimus. illud modo videto, ut deum noris, etsi eius ignores et locum etfaciem ... 13 locum et om. Hs faciem,faciem aciem in r. V1 sic animum tibi tuum notum esse oportere, etiamsi ignores et locum et formam.

in animi autemautem om. H cognitione dubitare non possumus, nisi plane in physicis plumbei sumus, quin nihil sit animis admixtum, nihil concretum, nihil copulatum, nihil coagmentatum, nihil duplex: quod cum ita sit, certe necne nec HK (c

2 aut c) add. Mdv. ad Fin. exc. III secerni nec dividi nec discerpi nec distrahi potest, ne interire quidem igitur. est enim interitus quasi discessus et secretio ac diremptusdiremptus sVrec direptus X earum partium, quae ante interitum iunctione aliqua tenebantur.non valet animus... 253,22 tenebantur H

His et talibus rationibus adductusaductus GR1 (corr. c ) V1 (corr. 1 ) Socrates nec patronum quaesivit ad iudicium capitis nec iudicibus supplex254,12 saep. q; in r. Ral.m. (ex que ut v.) fuit adhibuitque liberam contumaciam a magnitudine animi ductam, non a superbia, et supremo vitae die de hoc ipso multa disseruit et paucis ante diebus, cum facile posset educi e custodia, noluit, et tum,tum ex cum V1 paene in manu iam mortiferum illud tenens poculum, locutus ita est, ut non ad mortem trudi, verum in caelum videretur escendere.aescendere V asc. KBs

ItaPlato Phaedon 80sqq. enim censebat itaque disseruit, duasut ante duas eras. in K esse vias duplicesque cursus animorum e corpore excedentium: namcf. Lact. inst. 7, 10, 10 qui se humanis vitiis contaminavissent et se totostoto GV1 (s add. 2) R1 ut v. (s add. ipse, tum lib- ex bib-) libidinibus dedissent, quibus caecati velvelut X (sed ut exp. Vvet ) domesticis vitiis atque flagitiis se inquinavissent vel re publica violandarei publicae violandae V2 fraudes inexpiabiles concepissent,concoepissent GR concęp. K is devium quoddam iter esse, seclusum a concilio deorum; qui autem se integros castosque servavissent, quibusque fuisset minima cum corporibus contagio sesequecontagiose seque V1 ab is semper sevocavissents

evocavissent V (exp. vet) essentque in corporibus humanis vitam imitati deorum, is ad illos a quibus essent profecti reditum facilem patere.

ItaquePhaed. 85b commemorat, ut cygni, qui non sine causa Apollini dicati sint,si

nt V(
2) sunt Serv. sed quod ab eo divinationem habere videantur,ut cycni ... 17 videantur Serv. Aen. 1,393 qua providentes quid in morte boni sit cum cantu et voluptate moriantur, sic omnibus bonis et doctis esse faciendum.faciundum K2 (nec vero de hoc quisquam dubitare posset,possit K2 nisi idem nobis accideret diligenter de animo cogitantibus, quod isquo his X (quod his Vc) saepe usu venit, qui cumPhaed. 99d d
el. Man. ant cum aut ut v. acriter oculis deficientem solem intuerentur, utdel. Bentl. ut in vel mut. Se. Jb. d. ph. V. 24 p. 247 aspectum omnino amitterent; sic mentis acies se ipsa intuens non numquam hebescit, ob eamque causam contemplandi diligentiam amittimus. itaque dubitans circumspectans haesitans, multa adversa reverensrevertens X (sed t exp. in V) tamquam in ratein rate cf. e)pi\ sxedi/as Phaid. 85d ratis V2 Se. imm. R in mari inmenso

nostra vehitur oratioratio Camerar. ). sed haechaec add. V2 et veterasunt post vetera add. K2 et a Graecis; Cato autem sic abiit e vita, ut causam moriendimoriundi K2 nactum se esse gauderet. vetat enim dominans ille inin om. V nobis deus iniussu hinc nos suo demigrare; cum vero causam iustam deus ipse dederit, ut tunctum GV Socrati, nunc Catoni, saepe multis, ne ille me Dius Fidius vir sapiens laetus ex his tenebris in lucem illam excesserit, nec tamen illeille Lb. ilia rup

erit V vincla carceris ruperit—leges enim vetant—, sed tamquam a magistratu aut ab aliqua potestate legitima, sic a deo evocatus atque emissus exierit. TotaPlato Phaedon 80e enim philosophorum vita, ut ait idem, commentatio mortis est.

nam quidnam quid quid enim V2 aliud agimus, cum a voluptate,vol. G1 a

uuol. K1 id estid
(pro id est) V a corpore, cum a re familiari, quae est ministra et famula corporis, cum a re publica, cum a negotio omni sevocamusomni
sev. (s. i. r. Vc)V omni sev. ex omnis ev. R animum, quid, inquam,in quantum GR1V1 tum agimus nisi animum ad se ipsum advocamus,advocamus s avoc. X (voc. K1 a add. Kc) secum esse cogimuscogita
mus G1 maximeque a corpore abducimus? secernere autem a corpore animum, nec quicquampost animum add. V2: id est se ipsum nec
quicquam K (cKc) aliud, est moriest mori Bentl. ēmori K emori GRVH (post aliud add. quam Ral.m. nisi Vrec) cf. Plato Phaed. 67d Lact. epit. 41: deum vere colere id est, nec quicquam aliud, sapientia. discere. quare hoc commentemur, mihi crede, disiungamusquecredidis iung. GR1 (corr. 1? ) V1 (corr. 2 ) credi disi. H credi
siung K1 nos a corporibus, id estid
(pro id est) V consuescamus mori. hoc, et dum erimus in terris, erit illiilli K caelesti vitae simile, et cum illuc ex his vinclisvinculis K2V2 emissi feremur, minus tardabitur cursus animorum.Tota... 23 animorum H nam qui in compedibus corporis semper fuerunt, etiam cum soluti sunt, tardius ingrediuntur, ut i qui ferro vincti multos annos fuerunt.fuerint V1 quo cum venerimus, tum denique vivemus. nam haec quidem vitavita s. v. add. K1 mors est, quam lamentari possem, si liberet.nam haec... 5 liberet Aug. epist. 155,4 liberetur GKR1 (corr. 1 ) V1 (ur eras.) liberet Aug.

Satis tu quidem in Consolatione es lamentatus;

quam cum lego, nihil malo quam has res relinquere, his vero modo auditis multo magis.

Veniet tempus, et quidemet

quidem V1 celeriter, siveet sive X sed et exp. V1 retractabis sive properabis; volat enim aetas. tantum autem abest ab eo ut malum mors sit, quod tibi dudum videbatur, ut verearverear Kc ne homini nihil sit non malum aliud certius, nihil bonum aliudcertius Jeep certe sed X (sed exp. Vvet) aliud, certe sit We. potius, si quidem vel didii V2 ipsi vel cum dis futuri sumus lac. ind. Po. (suppl. fere: sed iam reliquorum philosophorum de hac re quaeramus sententias) cf. comm. et p.442,18

Quid refert?refers Kc

Adsunt enim, qui haec non probent. ego autem numquam ita te in hoc sermone dimittam, ulla uti ratione morsratione

mors V ratione ut mors GKR tibi videri malum possit.

Qui potest, cum ista cognoverim?

Qui possit, rogas?

catervae veniunt contra dicentium, nec solum Epicureorum, quos equidem non despicio,despatio K1 sed nescio quo modo doctissimus quisque contemnit,del. Man. acerrumeaccerume X (r radd. Vc) autem deliciae meae Dicaearchus contra hanc inmortalitatemimm. GR disseruit. is enim tris libros scripsit, qui Lesbiacilesbaici K vocantur quod Mytilenismitilenis RV mityl, G mittil, K sermo habetur, in quibus volt efficere animos esse mortalis. Stoici autem usuram nobis largiuntur tamquam cornicibus: diu mansurosesse post mansuros add. V2 aiunt animos, semper negant. num nonnon no V1 ne Vc N

(= non) in r. G1 ita s ista X (unde postea sint Vrec ) vis igitur audire, cur, etiamsi ita sit, mors tamen non sit in malis?

Ut videtur, sed me nemo de inmortalitate depellet.

Laudo id quidem, etsi nihil nimisanimis X (sed a del. V2) oportet confidere;

movemur enim saepe aliquo acute concluso, labamus mutamusque sententiam clarioribus etiam in rebus; in his est enim aliqua obscuritas. id igitur si acciderit, simussiminus GKR1 (corr. 1? ) V1 (corr. 2 ) armati.

Sane quidem, sed ne accidat,accidit K1V1 providebo.

Num quid igitur est causae, quinquin ex qui K2 amicos nostros Stoicos dimittamus? eos dico, qui aiunt manere animos, cum e corpore excesserint,excesserint add. K2 sed non semper.

Istos vero qui, quod tota in hac causa difficillimum est, suscipiant, posse animum manere corpore vacantem, illud autem, quod non modo facile ad credendum est, sed eo concesso, quod volunt, consequens, id veroid vero Kl. idcirco (id non concedant Mdv.) non dant, ut, cum diu permanserit, ne intereat.

Bene reprehendis, et se isto modo res habet. credamus igiturigitur etiam K Panaetio a Platone suo dissentienti? quem enim omnibus locis divinum, quem sapientissimum, quem sanctissimum, quem Homerum philosophorum appellat, huius hanc unam sententiam de inmortalitate animorum non probat. volt enim, quod nemo negat, quicquid natum sit interire; nasci autem animos, quod declaret eorum similitudo qui procreentur, quae etiam in ingeniis, non solum in corporibus appareat. alteram autem adfertaffert hic X rationem, nihil esse quod doleat, quin id aegrum esse quoque possit; quod autem in morbum cadat, id etiam interiturum; doleredolore V1 autem animos, ergo etiam interire.

haec refelli possunt: sunt enim ignorantis, cum de aeternitate animorum dicatur,dicatur s dicantur X de mente dici, quae omni turbido motu semper vacet, non de partibus is,is K1 his GK2RV in quibus aegritudines irae libidinesque versentur, quasqua K (s add. c) is,his GK is R (sed

add. 1 )
is V contra quem haec dicuntur,dicantur X corr. V1 aut 2 semotas a mente et disclusas putat. iam similitudo magis apparet in bestiis, quarum animi sunt rationisrationes RV1 et e corr. G1 expertes; hominum autem similitudo in corporum figura magis exstat,extat K et ipsi animi magni refert quali in corpore locati sint.s
int V multa enim e corpore existunt, quae acuant mentem, multa, quae obtundant. AristotelesArist. Probl.30, 1 quidem ait omnis ingeniosos melancholicos esse, ut ego me tardiorem esse non moleste feram. enumerat multos, idque quasiquasi add. K1 s. v. constet, rationem cur ita fiat adfert. quod si tanta vis est ad habitum mentis in is quae gignuntur in corpore, ea sunt autem, quaecumque sunt, quae similitudinem faciant,faciunt We. sed cf. Mue. praef. (non recte Kroll, Mus. Rh. 1914 p. 107) nihil necessitatis adfert, cur nascanturnascantur s nascatur animi, similitudo. omitto dissimilitudines.dis
similitudines V (dis
add. 2 ult. s in r. c) similitudines X

vellem adesse posset Panaetius—vixit cum Africano—, quaererem ex eo, cuius suorum similis fuisset Africani fratris nepos, facie vel patris, vita omnium perditorum ita similis, ut esset facile deterrimus; cuius etiam similis P. Crassi, et sapientis et eloquentis et primi hominis, nepos multorumque aliorum clarorum virorum, quos nihil attinet nominare, nepotes etet ante nepotes add. V1 aut 2 filii.

Sed quidsq. cf. p.230,27 agimus? oblitine sumus hoc nunc nobis esse propositum, cum satis de aeternitate dixissemus, ne si interirent quidem animi, quicquamquiquam V1 mali esse in morte?

Ego vero memineram, sed te de aeternitate dicentem aberrare a proposito facile patiebar.