Ὅτι μὲν ἐκ θερμοῦ καὶ ψυχροῦ καὶ ξηροῦ
καὶ ὑγροῦ τὰ τῶν ζῴων σώματα
κέκραται καὶ ὡς οὐκ ἴση
πάντων ἐστὶν ἐν τῇ κράσει μοῖρα, παλαιοῖς
ἀνδράσιν ἱκανῶς
ἀποδέδεικται φιλοσόφων τε καὶ ἰατρῶν τοῖς ἀρίστοις·
εἴρηται
ἐν ᾦ περὶ τῶν καθ’ Ἱπποκράτην στοιχείων
ἐσκοπούμεθα.
νυνὶ δ’, ὅπερ ἐστὶν ἐφεξῆς ἐκείνῳ, ἁπάσας ἐξευρεῖν
τῶν κράσεων τὰς διαφοράς, ὁπόσαι τ’ εἰσὶ καὶ ὁποῖαι κατ’
ἐπειδὰν μὲν γὰρ ἐκ θερμοῦ καὶ ψυχροῦ καὶ
ξηροῦ
καὶ ὑγροῦ κεκρᾶσθαι λέγωσι τὰ σώματα, τῶν ἄκρως τοιούτων
ἀκούειν φασὶ χρῆναι, τουτέστι τῶν στοιχείων αὐτῶν,
ἀέρος καὶ
πυρὸς καὶ ὕδατος καὶ γῆς· ἐπειδὰν δὲ ζῷον ἢ
οὐκέθ’ ὡσαύτως. οὐδὲ γὰρ δύνασθαι ζῷον οὐδὲν
οὔτ’
ἄκρως θερμὸν ὑπάρχειν ὡς πῦρ οὔτ’ ἄκρως ὑγρὸν ὡς ὕδωρ.
ὡσαύτως δ’ οὐδὲ ψυχρὸν ἢ ξηρὸν ἐσχάτως, ἀλλ’ ἀπὸ τοῦ
πλεονεκτοῦντος ἐν τῇ κράσει γίγνεσθαι τὰς προσηγορίας,
ἐν ᾧ τὸ θερμὸν τοῦ ψυχροῦ πλεονεκτεῖ, ψυχρὸν δ’, ἐν ᾧ
τὸ ψυχρὸν τοῦ θερμοῦ. αὕτη μὲν ἡ τῶν ὀνομάτων χρῆσις.
Ὥρα δ’ ἂν εἴη λέγειν ἤδη καὶ περὶ τῶν κράσεων
κρᾶσιν, ἑτέραν τῆς ὑγρᾶς τε καὶ ψυχρᾶς, καὶ τρίτην
ἐπὶ
ταύταις τὴν ξηράν τε καὶ ψυχράν, ἑτέραν τῆς ξηρᾶς θ’
ἅμα
καὶ θερμῆς. ἔνιοι δ’ ἐξ αὐτῶν ὑγρὰν μέν τινα καὶ
ξηρὰν ἑτέραν, οὐ μὴν οὔτε τὴν θερμὴν ἅμα καὶ ὑγρὰν
οὔτε τὴν ψυχρὰν ἅμα καὶ ξηράν. οὐδὲ γὰρ ἐγχωρεῖν οὔθ’
ὑγρότητα
πλεονεκτούσῃ θερμότητι συνδραμεῖν οὔτε ξηρότητα
ψυχρότητι.
δαπανᾶσθαι μὲν γὰρ ὑπὸ τοῦ θερμοῦ κρατοῦντος
τὸ σῶμα, μένειν δ’ ἄπεπτόν τε καὶ ἀκατέργαστον, ἐν
οἷς ἂν
σώμασιν ἀρρωστῇ τὸ θερμόν, ὥστ’ ἀναγκαῖον εἶναι θερμότητος
μὲν ἐπικρατούσης ἕπεσθαι ξηρότητα, ψυχρότητος δὲ
πλεονεκτούσης
ἀκολουθεῖν ὑγρότητα. οὗτοι μὲν δὴ κατὰ
Ὅσοι δὲ τέτταρας εἶναι
νομίζουσι, διχῶς τούτοις ἀντιλέγουσιν,
ἔνιοι μὲν εὐθὺς τὸ πρῶτον
ἀξίωμα μὴ συγχωροῦντες,
δ’ ἑτέρως. οἱ μὲν δὴ πρῶτοι τοῦ θερμοῦ
μὲν
ἔργον εἶναί φασι τὸ θερμαίνειν ὥσπερ τοῦ ψυχροῦ τὸ ψύχειν,
τοῦ ξηροῦ δ’ αὖ τὸ ξηραίνειν ὥσπερ τοῦ ὑγροῦ τὸ ὑγραίνειν.
καὶ ξηρὰ καθάπερ τὸ πῦρ, ᾗ μὲν θερμά, θερμαίνειν, ᾗ δὲ
ξηρά,
ξηραίνειν. ὅσα δ’ ὑγρὰ καὶ θερμὰ καθάπερ ὕδωρ
θερμόν, ὑγραίνειν
ταῦτα καὶ θερμαίνειν [πέφυκεν ἀεὶ], ἓν
οὔκουν συγχωροῦσιν, εἴ τι θερμόν [ἐστιν], εὐθὺς
τοῦτο καὶ
ξηραίνειν, ἀλλ’ εἰ μὲν ὑγρότης προσείη τῇ θερμότητι,
θερμαίνειν
ἅμα καὶ ὑγραίνειν ὥσπερ τὰ λουτρὰ τῶν γλυκέων
ὑδάτων. εἰ δ’ ὥσπερ θερμὸν οὕτω καὶ ξηρὸν εἴη καθάπερ
οὐκ ἐκ τῆς θερμότητος τοῦτο λαβόν, ἀλλ’ ἐκ τῆς
συνούσης
αὐτῷ ξηρότητος. ὑπομιμνήσκουσι δ’ ἐνταῦθα τῶν ἐν ἡλίῳ
ὅλον τε τὸ σῶμα καὶ ξηρὸν καὶ αὐχμηρὸν ἐχόντων
καὶ
τε καὶ ῥᾴστην, οὐκ εἰ πίοιεν μόνον, ἀλλ’ εἰ καὶ
λούσαιντο
θερμοῖς ὕδασι γλυκέσιν, ὡς τῆς ὑγρότητος, εἴτε μετὰ
ψυχρότητος εἴτε μετὰ θερμότητος εἴη, τὸ ἑαυτῆς ἀεὶ δρᾶν
δυναμένης, ὑγραίνειν τὰ πλησιάζοντα. κατὰ δὲ τὸν αὐτὸν
ξηρὸν καὶ ψυχρὸν ἄνεμον ὑπάρχοντα ξηραίνειν
ἅπαντα.
καὶ τοῦτ’ εἶναι τὸ πρὸς Ὁμήρου λεγόμενον
Ὡς δ’ ὅτ’
ὀπωρινὸς Βορέης νεοαρδέ’ ἀλωὴν Αἶψα ξηραίνει.
καὶ ἄλλα μυρία φάρμακα ξηραίνειν ἅμα καὶ ψύχειν. ὥστ’
οὐδὲ τὴν θερμὴν κρᾶσιν ἐξ ἀνάγκης εἶναι καὶ
ξηράν, ἀλλὰ
δύνασθαί ποτε τὸ μὲν θερμὸν τοῦ ψυχροῦ πλεονεκτεῖν ἐν
καὶ τὴν γένεσιν καὶ τὴν ἀλλοίωσιν καὶ τὴν
μεταβολὴν ἐκ
τῶν ἐναντίων εἰς τὰ ἐναντία γίγνεσθαι. τίς γοῦν εἰπών,
ὅτι τὸ λευκὸν ἠλλοιώθη τε καὶ μετέβαλεν, ἐγένετο γὰρ θερμόν,
οὐκ ἂν εἴη καταγέλαστος; ἐπιζητεῖ γὰρ ὁ λόγος οὐ τὴν
τὸ χρῶμα· μεταβάλλει γὰρ τὸ μὲν λευκὸν εἰς τὸ μέλαν,
ὥσπερ γε καὶ τὸ μέλαν εἰς τὸ λευκόν, τὸ δὲ θερμὸν εἰς τὸ
ψυχρόν, ὥσπερ αὖ καὶ τὸ ψυχρὸν εἰς τὸ θερμόν· οὕτω δὲ
καὶ τὸ
μὲν ὑγρὸν εἰς τὸ ξηρόν, τὸ δ’ αὖ ξηρὸν εἰς τὸ ὑγρόν.
ὑπάρχον εἶναι τανῦν λευκὸν ἢ τῷ τέως ξηρὸν ὂν τανῦν
φαίνεσθαι μέλαν, οὐκ ἂν ὑγιαίνειν δόξειεν. εἰ δέ γε τὸ
τέως
ὑγρὸν νῦν ξηρὸν φαίη γεγονέναι ἢ τὸ πρότερον ὑπάρχον
λέγειν τὰ εἰκότα. τὸ γὰρ μεταβάλλον, ᾗ
μεταβάλλει, ταύτῃ
μεταχωρεῖν δεῖ πρὸς τοὐναντίον. ἐγένετο γοῦν ἢ
γίγνεται
μουσικὸς ὅδε, φαμέν, ἐξ οὐ μουσικοῦ δηλονότι, καὶ
γραμματικὸς
ἐξ οὐ γραμματικοῦ καὶ ῥητορικὸς ἐξ οὐ ῥητορικοῦ·
ἢ ἐξ ἄλλου τινὸς τῶν ἑτερογενῶν γίγνεσθαί τι
λέγειν ἄτοπον.
προσκτησάμενον τῇ γραμματικῇ τὴν μουσικήν, οὐκ ἀποβαλόντα
τὴν γραμματικήν. καὶ μὴν εἰ προσεκτήσατό τι
παραμένοντος τοῦ
προτέρου, παντί που δῆλον, ὡς οὐκ ἠλλοιώθη
ἐγένετο· καὶ γὰρ καὶ νῦν ἔτι γραμματικός ἐστιν· ἀλλ’ ἐξ
ἀμούσου μουσικός· οὐ γὰρ ἔτ’ ἐγχωρεῖ μένειν αὐτὸν ἄμουσον
μουσικὸν ἤδη γεγονότα. πασῶν οὖν τῶν μεταβολῶν
ὑπὸ τῶν
ἐναντίων τε κἀκ τῶν ἐναντίων εἰς τὰ ἐναντία
καθ’ ὅσον ὑγρόν, αὐτό τε ξηρανθήσεται καὶ τὸ
ξηραῖνον
αὐτὸ ξηρὸν λεχθήσεται.
Μὴ τοίνυν λεγέτωσαν, φασίν, ὡς
θερμὴν ἅμα καὶ ὑγρὰν
κρᾶσιν οὐκ ἐγχωρεῖ γενέσθαι. θερμὴν μὲν γὰρ
ἅμα καὶ
συνυπάρχειν γὰρ ἀλλήλαις οὐχ οἷόν τε καθ’ ἓν καὶ
ταὐτὸν σῶμα τὰς ἐναντίας ποιότητας· ἅμα δ’ ὑγρόν τι καὶ
θερμὸν
καὶ ψυχρὸν ἅμα καὶ ξηρὸν εἶναι δυνατόν, ὡς ὅ τε
λόγος ἀπέδειξε καὶ
τὰ μικρῷ πρόσθεν εἰρημένα παραδείγματα.
οὐδὲν ἄτοπον εἶναί φησιν, ὑποκειμένου τοῦ θερμοῦ
δραστικωτάτου
τῶν τεττάρων, ὡς μὴ μόνον εἰς τὸ ψυχρὸν ἀλλὰ
καὶ
εἰς τὸ ὑγρὸν ἐνεργεῖν, εἶναι κρᾶσιν ὑγρὰν καὶ θερμήν,
ὅταν εἰς
ταὐτὸν ἅμα συνέλθῃ πλῆθος ὑγρότητός τε καὶ
ταὐτὸν σῶμα τὸ μὲν ὑγρὸν τοῦ ξηροῦ πλέον, τὸ δὲ
θερμὸν
τοῦ ψυχροῦ δείκνυσιν, ἀλλ’ ὡς οὐκ ἂν διαμείναι τοιοῦτον
ἄχρι παντός· ἀεὶ γὰρ ἐξικμαζόμενον ὑπὸ τοῦ θερμοῦ τὸ
οὐκ ἂν ἔτι
θερμὸν καὶ ὑγρόν, ἀλλὰ θερμὸν εἴη καὶ ξηρόν·
αὐτὸ δ’ αὖ πάλιν τοῦτο
τὸ θερμὸν καὶ τὸ ξηρὸν ἐπὶ προήκοντι
τῷ χρόνῳ ψυχρὸν ἔσται καὶ
ξηρόν. ἐπειδὰν γὰρ
τοὐντεῦθεν ἤδη φασὶ καὶ αὐτὸ μαραίνεσθαι μηκέτ’
εὐποροῦν
τροφῆς, ὅθεν ἐξήπτετο. θαυμαστὸν οὖν οὐδὲν εἶναι νομίζουσι
καὶ κατ’ ἀρχὰς εὐθὺς ἐν τῇ πρώτῃ γενέσει τοῦ ζῴου
συνδραμεῖν
εἰς ταὐτὸν ἢ τὸ ὑγρὸν τοῦ ξηροῦ πλέον ἢ τὸ
γενέσθαι τὴν τέως ὑγρὰν καὶ θερμὴν κρᾶσιν αὖθις
ξηρὰν
καὶ θερμήν, ὥσπερ αὖ πάλιν τὴν ξηρὰν καὶ θερμὴν
ἀποσβεννυμένου
τοῦ θερμοῦ ψυχρὰν καὶ ξηρὰν ἀποτελεσθῆναι.
Ὅτι
μὲν οὖν ἐγχωρεῖ θερμὴν ἅμα καὶ ὑγρὰν εἶναί τινα
ἐπιδεικνύουσιν. ὅτι δὲ πλείους τῶν τεττάρων
διαφορὰς κράσεων
ἀδύνατον ὑπάρχειν, ἐκ τῶνδε πειρῶνται διδάσκειν.
ὑποκειμένων γάρ, φασί, τεττάρων ποιοτήτων εἰς ἀλλήλας τὸ
δρᾶν
τε καὶ πάσχειν ἐχουσῶν, θερμότητός τε καὶ ψυχρότητος
μὲν ἑτέραν, ἐν ᾗ τὸ θερμὸν ἀντίκειται τῷ ψυχρῷ,
τὴν δ’
ἑτέραν, ἐν ᾗ τὸ ξηρὸν τῷ ὑγρῷ, καὶ διὰ τοῦτο τέτταρας
ἀποτελεῖσθαι τὰς πάσας συζυγίας. ἓξ μὲν γὰρ γίγνεσθαι
τῶν
τεττάρων ἀλλήλαις ἐπιπλεκομένων τὰς συζεύξεις, ἀλλὰ
καὶ ξηρὸν οὔτε θερμὸν ἅμα καὶ ψυχρὸν δύναται γενέσθαι
σῶμα. λείπεται δὴ τέτταρας εἶναι συζυγίας κράσεων, ὑγρὰς
Ἃ μὲν οὖν οἱ χαριέστατοι τῶν πρὸ ἡμῶν
ἰατρῶν τε καὶ φιλοσόφων
εἰρήκασι, ταῦτ’ ἐστίν. ἃ δ’ ἐγὼ
πρῶτον, ὅτι τὴν εὔκρατον, ὥσπερ οὐχ ἁπασῶν
τῶν εἰρημένων
ἀρετῇ θ’ ἅμα καὶ δυνάμει προὔχουσαν, ἐπελάθοντό τε
καὶ
τελέως παρέλιπον, ὥσπερ οὐδ’ ὅλως οὖσαν, καίτοι μηδὲ φθέγξασθαί
τι χωρὶς ἐκείνης ὑπὲρ τῶν ἄλλων δυνάμενοι. τὸ γοῦν
τὸ ψυχρὸν οὐδ’ ἐπινοῆσαι δυνατὸν ἄνευ τοῦ
προτέραν ὑποθέσθαι
τὴν εὔκρατον. οὐδὲ γὰρ οὐδὲ τὴν ὑγιεινὴν δίαιταν
εἰς ἄλλο τι βλέποντες ἐξευρίσκουσιν ἢ εἰς τὴν εὔκρατον
ἐκείνην
φύσιν, τὸ μὲν θερμότερον τοῦ δέοντος σῶμα κελεύοντες
τὸ μὲν ὑγρότερον ξηραίνειν, τὸ δὲ ξηρότερον
ὑγραίνειν,
ἀντεισάγοντες ἀεὶ δηλονότι τῷ πλεονάζοντι τὸ λεῖπον, ὡς
εὔκρατόν τινα καὶ μέσην ἐργάσασθαι κατάστασιν. ἣν οὖν
ἀεὶ
μεταδιώκουσι καὶ πρὸς ἣν ἀποβλέποντες ἐπανορθοῦνται
πρὸς αὐτῶν. οἱ δ’ ἄρα τοσοῦτον ἀποδέουσι τοῦ
μεμνῆσθαι
φασί τινες ἐξ αὐτῶν, ἐν γὰρ τῇ θερμῇ
καὶ ὑγρᾷ
περιέχεται. καὶ πῶς οὐχὶ πέντε λέγετε τὰς πάσας εἶναι
κράσεις,
γὰρ θάτερον, ἢ τῶν δυσκράτων ἀνάγκη παραλελεῖφθαι
μίαν
ἢ τὴν εὔκρατον. ἐγὼ μὲν δὴ σαφῶς οἶδα τὴν εὔκρατον
αὐτοὺς
παραλιπόντας ἐξ ὧν ἀξιοῦσιν. ἐπειδὰν γὰρ θερμὴν
καὶ ξηρὰν ἢ ψυχρὰν
καὶ ὑγρὰν ἤ τιν’ ἄλλην λέγωσι κρᾶσιν,
τὴν πλεονεκτοῦσαν ἀεὶ γίγνεσθαι
τὴν προσηγορίαν.
Εἰ δ’ οὐ βούλονται τὴν εὔκρατον παραλελεῖφθαι, τῶν
ἄλλων τινὰ δειχθήσονται παραλιπόντες. ἔστω γὰρ εὔκρατον
παραλελοίπασιν ἄρα τὴν ἀντικειμένην τῇ ψυχρᾷ καὶ ξηρᾷ
δυσκρασίᾳ, ἐν ᾗ τὸ ὑγρὸν πλεονεκτεῖ καὶ τὸ θερμόν. ἀλλ’
αὐτή,
φασίν, ἐστὶν ἥδε. καὶ πῶς ἐνδέχεται καὶ πλεονεκτεῖν
οὐδενὸς ἀμέτρως ἐπικρατεῖ, εἰ δὲ δύσκρατος,
ἀνάγκη πλεονεκτεῖν
τι τῶν ἐκ τῆς ἀντιθέσεως. ἀλλ’ αὐτὸ τοῦτο,
φασίν,
ἴδιόν ἐστι τῆς εὐκράτου τὸ κρατεῖν ἐν αὐτῇ τὸ μὲν θερμὸν
τοῦ ψυχροῦ, τὸ δ’ ὑγρὸν τοῦ ξηροῦ. κρατήσαντος γὰρ δὴ
δὲ μᾶλλον, νόσον ἤδη γίγνεσθαι, καθάπερ, εἰ
καὶ σφοδρῶς
κρατήσειε, θάνατον. οὕτω δὲ κἀπὶ τοῦ ξηροῦ συμπίπτειν
ἐν ἀρχῇ μὲν δυσκρασίαν, ἐπὶ πλέον δὲ νόσον, ἐπὶ πλεῖστον
δὲ
κρατήσαντος θάνατον, ὥσπερ οὐχὶ κἀπὶ τῆς ὑγρᾶς καὶ
ἐπειδὰν μὲν ἐπ’ ὀλίγον ἢ τὸ θερμὸν τοῦ ψυχροῦ τύχῃ
πλεονεκτῆσαν ἢ τὸ ὑγρὸν τοῦ ξηροῦ, δυσκρασίαν οὕτω
γιγνομένην,
ἐπειδὰν δ’ ἐπὶ πλέον, νόσον, ἐπειδὰν δ’ ἐπὶ
πλεῖστον, θάνατον; ὁ
γὰρ αὐτὸς ἐπ’ ἀμφοῖν λόγος. ἢ μηδὲ
ὅσα μεθ’ ὑγρότητος ἀμέτρου νοσήματα
συνίσταται θερμά,
Πρὸς δὴ τοὺς τοιούτους λόγους ἀπομαχόμενοί τινες τῶν
ὑγρὰν καὶ
θερμὴν μέμφεσθαι λέγοντες οὔθ’ εὑρεθῆναί
τι νόσημα φάσκοντες ὑγρὸν
καὶ θερμόν, ἀλλὰ πάντως
ἢ θερμὸν καὶ ξηρὸν ὑπάρχειν ὡς τὸν πυρετόν,
ἢ ψυχρὸν
μελαγχολίαν. ἐπιμέμνηνται δ’ ἐνταῦθα καὶ τῶν ὡρῶν τοῦ
ἔτους, ὑγρὸν μὲν καὶ ψυχρὸν εἶναι τὸν χειμῶνα φάσκοντες,
ξηρὸν
δὲ καὶ θερμὸν τὸ θέρος καὶ ψυχρὸν καὶ ξηρὸν τὸ
φθινόπωρον, εὔκρατον
δ’ ἅμα καὶ θερμὴν καὶ ὑγρὰν ὥραν
εὔκρατον θ’ ἅμα καὶ θερμὴν καὶ ὑγρὰν εἶναί
φασιν. δηλοῦσθαι
δὲ τὴν εὐκρασίαν αὐτῆς νομίζουσι κἀκ τῶν ἐνεργειῶν
τῆς φύσεως ἐρρωμένων τηνικαῦτα μάλιστα. καὶ μὲν
δὴ καὶ τὸν
θάνατόν φασιν εἰς ξηρότητα καὶ ψῦξιν ἄγειν
νεκροὺς ὡς ἂν οὐκέτι λιβάδα καὶ ὑγρότητα κεκτημένους
θερμοῦ καὶ παγέντας ὑπὸ τῆς ψύξεως. ἀλλ’ εἴπερ ὁ
θάνατος,
φασί, τοιοῦτος, ἀναγκαῖον ἤδη τὴν ζωήν, ὡς ἂν ἐναντίαν
ζωή, φασί, θερμόν τι χρῆμα καὶ ὑγρόν, ἀνάγκη πᾶσα
καὶ
τὴν ὁμοιοτάτην αὐτῇ κρᾶσιν ἀρίστην ὑπάρχειν· εἰ δὲ τοῦτο,
παντί που δῆλον, ὡς εὐκρατοτάτην, ὥστ’ εἰς ταὐτὸ συμβαίνειν
ὑγρὰν καὶ θερμὴν φύσιν εὐκράτῳ καὶ μηδὲν ἄλλ’ εἶναι
οἱ μὲν δὴ τῶν ἀμφὶ τὸν Ἀθήναιον λόγοι
τοιοίδε.
δοκεῖ δέ πως ἡ αὐτὴ δόξα καὶ Ἀριστοτέλους εἶναι τοῦ
φιλοσόφου καὶ Θεοφράστου γε μετ’ αὐτὸν καὶ τῶν Στωϊκῶν,
ὥστε
καὶ τῷ πλήθει τῶν μαρτύρων ἡμᾶς δυσωποῦσιν. ἐγὼ
καὶ ὑγρᾶς κράσεως, ἴσως
ἄν, εἰ δεηθείην, ἐπὶ προήκοντι
τῷ λόγῳ δείξαιμι· δοκοῦσι γάρ μοι
παρακούειν αὐτοῦ.
Τὸ δέ γε νῦν ἔχον πειράσομαι πρῶτον ἐνδείξασθαι
αὐτούς, εἶτ’ ἐφεξῆς ἀποδεῖξαι τὸν ἅπαντα λόγον εἰς ἓν
ἀθροίσας κεφάλαιον. ὅτι μὲν δὴ τὸ ἔαρ οἴονται θερμὸν
εἶναι καὶ
ὑγρὸν ἅμα καὶ εὔκρατον, ἐνταῦθα σοφίζονται προφανῶς.
οὔτε γὰρ ὑγρὸν
ὡς ὁ χειμὼν οὔτε θερμὸν ὡς τὸ
τοιούτων ὀνομάτων καὶ κατ’ αὐτοὺς ἐκείνους
δηλωτικόν.
ἐσφάλησαν δὲ διχῶς, πρῶτον μὲν ἐκ τοῦ βούλεσθαι πάντως
ἐν ταῖς ὥραις εὑρεῖν τὴν τετάρτην συζυγίαν τῶν κράσεων,
ἔπειτα
δ’ ἐκ τοῦ θερμότερον ἢ κατὰ τὸν χειμῶνα καὶ ὑγρότερον
ἀλλ’ οὔτ’ ἀναγκαῖον ἐν ταῖς ὥραις ὑποτίθεσθαι τὴν τετάρτην
συζυγίαν τῶν κράσεων, εἰ μὴ καὶ φαίνοιτο, καὶ τὸ
παραβάλλειν
αὐτὸ ταῖς ἑκατέρωθεν ὥραις οὐδὲν μᾶλλον ὑγρὸν
καὶ θερμὸν ἢ ξηρὸν
ἀποδείξει καὶ ψυχρόν. εἰ μὲν γὰρ
δ’ ὅτι θέρους μέν ἐστιν ὑγρότερον, χειμῶνος δὲ
θερμότερον,
ὑγρόν ἐστι καὶ θερμόν, οὐδὲν ἧττον αὐτὸ ψυχρὸν καὶ
ξηρὸν
νομίζεσθαι προσήκει, διότι θέρους μέν ἐστι ψυχρότερον,
τῆς ἀντιθέσεως ἀπὸ τοῦ χειμῶνος, ἓν δ’
ἀπὸ τοῦ θέρους
λαμβάνειν; ἐν ἑκατέροις γὰρ ἀμφοτέρων διαφέρον οὐκ
ἐξ
ἡμίσεος ὀφείλει τὴν παραβολὴν ἀλλ’ ὁλόκληρον ἴσχειν. καὶ
μὴν εἴπερ οὕτω γίγνοιτο, τἀναντία φήσομεν ὑπάρχειν αὐτό.
δ’ αὖ καὶ ὑγρόν, εἰ τῷ θέρει παραβάλλοιτο. κατ’ οὐδετέραν
οὖν
τῶν παραβολῶν ὁλοκλήρως γιγνομένην ὑγρὸν ἔσται καὶ
θερμόν. εἰ δ’
ἔξεστιν ἐκείνοις ἐξ ἑκατέρας αὐτῶν ἥμισυ λαβοῦσιν
καὶ ἡμῖν ἐπὶ θάτερον ἥμισυ μετελθοῦσι ξηρὸν καὶ
ψυχρὸν
ἀποφῆναι, ξηρὸν μὲν ὡς πρὸς τὸν χειμῶνα, ψυχρὸν δ’ ὡς
πρὸς τὸ θέρος. ἅπαντ’ οὖν οὕτως ἔσται τὸ ἔαρ, ὑγρὸν καὶ
ξηρὸν
καὶ ψυχρὸν καὶ θερμόν.
καὶ ταὐτῷ πράγματι τὰς τέτταρας ἐπικρατῆσαι ποιότητας.
οὔκουν οὔτε θέρει παραβάλλειν οὔτε χειμῶνι τὸ ἔαρ, ἀλλ’
αὐτὸ
καθ’ ἑαυτὸ σκοπεῖσθαι δίκαιον. οὐδὲ γὰρ οὐδὲ τὸν
χειμῶνα διὰ τοῦτο
λέγομεν ὑγρὸν εἶναι καὶ ψυχρόν, ὅτι
τοῦτο μὲν ἄλλως αὐτῷ συμβέβηκεν· ὅτι δὲ πλεονεκτεῖ
κατ’
αὐτὸν ἡ μὲν ὑγρότης τῆς ξηρότητος, ἡ δὲ ψυχρότης τῆς
θερμότητος, διὰ τοῦθ’ ὑγρὸς καὶ ψυχρὸς εἶναι λέγεται. κατὰ
ταὐτὰ δὲ καὶ τὸ θέρος, ὅτι κἀν τούτῳ τὸ μὲν ὑγρὸν ἀπολείπεται
θερμὸν εἶναι λέγεται καὶ ξηρόν. καὶ γὰρ καὶ δίκαιον ἐκ
τῆς οἰκείας φύσεως ἑκάστην τῶν ὡρῶν ἐξεταζομένην, ἀλλὰ
μὴ πρὸς
ἄλλην τινὰ παραβαλλομένην ἢ θερμὴν ἢ ψυχρὰν ἢ
ξηρὰν ἢ ὑγρὰν
ὀνομάζεσθαι. καὶ δὴ καὶ σκοπουμένῳ σοι
κατὰ ταὐτὰ δὲ καὶ ξηρότητός τε καὶ ὑγρότητος
ἰσομοιρία
τίς ἐστιν ἐν αὐτῷ μήθ’ ὡς ἐν θέρει κρατοῦντος τοῦ ξηροῦ
πρὸς Ἱπποκράτους· "ἦρ δὲ ὑγιεινότατον καὶ
ἥκιστα θανατῶδες".
Ἀλλὰ καὶ τὸ φθινόπωρον ἧττον μὲν ἢ τὸ θέρος
θερμόν,
ἧττον δ’ ἢ ὁ χειμὼν ψυχρόν. ὥστε ταύτῃ μὲν οὔτε
ἄκρως. ἕτερον δέ τι πρόσεστιν αὐτῷ κακόν, ὅπερ
ἐπεσημήνατο καὶ Ἱπποκράτης ἐν Ἀφορισμοῖς εἰπών· "ὁκόταν
τῆς
αὐτῆς ἡμέρης ὁτὲ μὲν θάλπος, ὁτὲ δὲ ψῦχος ποιέῃ,
φθινοπωρινὰ τὰ
νοσήματα προσδέχεσθαι χρή". καὶ τοῦτό γ’
ἀνωμαλία τῆς κράσεως. οὐκ ὀρθῶς οὖν εἴρηται ψυχρὸν
καὶ
ξηρόν, οὐ γάρ ἐστι ψυχρόν αὐτὸ καθ’ αὑτὸ θεωρούμενον,
ψυχρότερον. οὐ μὴν οὐδ’ ὁμαλῶς εὔκρατον, ὡς
τὸ ἔαρ, ἀλλ’
τὴν εὐκρασίαν τε καὶ τὴν ὁμαλότητα διὰ παντὸς
ἴσην οὐ
κέκτηται. πολὺ γὰρ θερμότερόν ἐστι κατὰ τὴν μεσημβρίαν
ἢ κατὰ τὴν ἕω τε καὶ τὴν ἑσπέραν. ὑγρότητος δὲ καὶ
ξηρότητος
οὐκ ἀκριβῶς μέν ἐστι μέσον, ὡς τὸ ἔαρ, ἀλλ’
οὐ μὴν τοσοῦτόν γ’ ὅσον θερμότητι. δῆλον οὖν, ὡς
οὐδὲ
τὸ φθινόπωρον ἁπλῶς οὕτω ῥητέον, ὡς ἐκεῖνοι λέγουσι,
ἐπικρατεῖ δ’ ἐν αὐτῷ τὸ ξηρὸν τοῦ ὑγροῦ καὶ δικαίως ἂν
λεχθείη
ταύτῃ μὲν ξηρόν, ἐν δὲ τῇ κατὰ θερμότητα καὶ
ψυχρότητα διαφορᾷ
μικτὸν ἐξ ἀμφοῖν καὶ ἀνώμαλον.
τέτταρας ὥρας διανεῖμαι σπουδάζουσιν, ἴστωσαν οὐ
μόνον
ἦρι κακῶς προσάψαντες ὑγρότητα καὶ θερμότητα κράσεως,
εἰ καὶ τοῦτο συνεχωρεῖτο ξηρὸν εἶναι καὶ
ψυχρόν, οὐκ ἦν
εἰ τέτταρες αἱ πᾶσαι συζυγίαι κράσεών εἰσιν ἀμέτρων,
ἤδη
καὶ πάσας ἀναγκαῖον εἰς τὰς τέτταρας ὥρας νενεμῆσθαι.
ἀλλ’
εἴπερ ἄρα τάξις τίς ἐστιν ἐν τῷ κόσμῳ καὶ κατὰ τὸ
βέλτιον, οὐ τὸ
χεῖρον ἅπαντα κεκόσμηται, πιθανώτερον ἦν,
εἴπερ ἄρα, τὴν δύσκρατον· οἱ δὲ
τοὐναντίον ἐπιδεῖξαι
σπεύδουσιν, ὡς οὐδεμία τῶν ὡρῶν ἐστιν
εὔκρατος, ἀλλ’ ἐξ
ἀνάγκης ἐν αὐταῖς ἐπικρατεῖ νῦν μὲν τὸ ψυχρόν,
αὖθις δὲ
τὸ θερμόν, καὶ νῦν μέν, εἰ τύχοι, τὸ ξηρόν, αὖθις δὲ τὸ
τὸ ἔαρ, ἢ ὅ τί περ ἂν εὔκρατον ᾖ, θερμὸν καὶ
ὑγρὸν εἶναι συγχωρεῖν, ὥστε πᾶν τοὐναντίον ἀποφαίνομαι
χειρίστην εἶναι κατάστασιν κράσεως τοῦ περιέχοντος ἡμᾶς
ἀέρος
τὴν θερμὴν καὶ ὑγράν, ἣν ἐν μὲν ταῖς ὥραις οὐκ
ἐνίοτε συμπίπτει, καθάπερ που καὶ Ἱπποκράτης
τοῦτο γὰρ ἴδιόν ἐστιν ὑγρᾶς καὶ θερμῆς καταστάσεως ὕειν
συνεχῶς ἐν καύμασιν. εἰ δ’ ἤτοι μόνον εἴη καῦμα, καθάπερ
ἐπὶ
τοῦ κατὰ φύσιν ἔχοντος θέρους, ἢ ὕοι μὲν ἀλλ’ ἐν
τὴν τοιαύτην εἶναι κατάστασιν. ἆρ’ οὖν ἄνοσον
ἐκεῖνο τὸ
θέρος, ἐν ᾧ, φησίν, ὗεν ἐν καύμασιν ὕδατι λάβρῳ δι’ ὅλου;
καὶ μὴν ἄνθρακας ἐν τούτῳ γενέσθαι διηγεῖται, σαπέντων
δηλονότι τῶν ἐν τῷ σώματι περιττωμάτων καί τινας ἰχῶρας
τῆς ῥήσεως, εἰ πᾶσαν αὐτήν σοι παραγράψαιμι, τόνδε
τὸν τρόπον ἔχουσαν· "ἄνθρακες ἐν Κρανῶνι θερινοί. ὗεν
ἐν
καύμασιν ὕδατι λάβρῳ δι’ ὅλου. ἐγίνοντο δὲ μᾶλλον
νότῳ καὶ
ὑπεγίνοντο μὲν ὑπὸ τὸ δέρμα ἰχῶρες. ἐγκαταλαμβανόμενοι
δέρμα καίεσθαι ἐδόκεον".
Ἀλλ’ ἐνταῦθα
μὲν ὡς ἂν μιᾶς ὥρας μετακοσμηθείσης
ἧττον τὸ κακόν. εἰ δὲ δύο ἢ
τρεῖς ὑπαλλαχθεῖεν ἢ καὶ
συμπεσεῖν οὕτω λοιμόν, οἷον ἐν τῷ τρίτῳ
τῶν Ἐπιδημιῶν
διηγεῖται. παραγράψω δὲ πρῶτα μὲν ἃ περὶ τῆς τῶν ὡρῶν
ἀκοσμίας εἶπεν, ἐφεξῆς δὲ καὶ τὰ περὶ τῆς ἐπιγενομένης
φθορᾶς
τῶν ἀνθρώπων. ἐν ἅπασι δ’ αὐτοῖς προσέχειν σε
τι πρᾶγμα θερμὴ καὶ ὑγρὰ κρᾶσίς ἐστιν, ὡς οὐδὲν
ἦρι
παρόμοιον, εὐκράτῳ χρήματι· δεύτερον δ’ ὡς ἀναγκαῖον ἐν
αὐτῇ σήπεσθαι πάντα. ἄρχεται μὲν οὖν ὁ Ἱπποκράτης τῆς
εἶτα
τούτοις ἐπιφέρει τὰ κατὰ μέρος ἁπάσης τῆς καταστάσεως,
ὄμβρους
πολλοὺς ἐν θερμῇ καὶ νοτίᾳ καταστάσει
γενέσθαι γράφων, εἶτ’ αὖθις
ἐπὶ τέλει τὸν σύμπαντα λόγον
συνέπεσεν, ἃ σύμπαντα μὲν γράφειν ἐν τῷδε τῷ
λόγῳ μακρόν.
ἔνεστι δὲ τῷ βουλομένῳ λαβόντι τὸ τρίτον τῶν Ἐπιδημιῶν
ἀναγιγνώσκειν τὰ κατὰ μέρος εἰς ἓν ἅπαντα κεφάλαιον
ὁ Ἱπποκράτης ἐπιμέμνηται, ποτὲ μὲν ὡδίπως
λέγων·
"ἦν δὲ καὶ τὸ ῥεῦμα τὸ συνιστάμενον οὐ πύῳ ἴκελον, ἀλλὰ
σηπεδών τις ἄλλη καὶ ῥεῦμα πολὺ καὶ ποικίλον"· ποτὲ δὲ
πάλιν
ὡδί· "καὶ ἐν αἰδοίοισιν ἄνθρακες οἱ κατὰ θέρος καὶ
πολλοῖς μὲν βραχίων καὶ πῆχυς ὅλος ἀπερρύη, πολλοῖς
δὲ
μηρὸς ἢ τὰ περὶ κνήμην ἀπεψιλοῦτο καὶ ποὺς ὅλος. ἀλλὰ
καὶ
σαρκῶν καὶ ὀστῶν καὶ νεύρων ἐκπτώσεις ἐγίγνοντο μεγάλαι.
καὶ ὅλως
οὐδὲν ἔστιν εὑρεῖν ὧν ἔγραψε παθημάτων,
ξηροῦ τι σήπεσθαι πέφυκεν οὔθ’ ὑπὸ ψυχροῦ.
μάθοις δ’
ἄν, εἰ θεάσαιο τά τε κρέα καὶ τἆλλα σύμπαντα τὰ πρὸς
τὰ δ’ ὄξει, τὰ δ’ ἄλλῳ τινὶ τῶν ξηραινόντων
σκευαζόμενα
σήπεται δ’ ἑτοίμως ἐν νοτίαις καταστάσεσιν. ἔστι
γὰρ οὖν
καὶ οὗτος ὁ ἄνεμος ὑγρὸς καὶ θερμός.
Ὥστε πᾶν
τοὐναντίον ἡμεῖς ἀποφαινόμεθα τοῖς ὑγρὸν
ἐστιν οὔθ’ ὑγιεινὸν ἂν ἦν, εἴπερ ἦν τοιοῦτον. οἱ
δὲ
καὶ τοιοῦτον εἶναί φασιν αὐτὸ καὶ διὰ τοῦθ’ ὑπάρχειν ὑγιεινόν,
ἐν ἀμφοτέροις ἁμαρτάνοντες, ὅσα τε ταῖς αἰσθήσεσιν
ἔνεστι
διαγνῶναι καὶ ὅσα τῷ λόγῳ διασκέψασθαι. ταῖς μὲν
αὐτό, τῷ λόγῳ δ’ ἐξευρεῖν, ὡς διὰ τοῦτ’ ἐστὶν
ὑγιεινόν,
διότι μηδὲν ἐπικρατεῖ τῶν τεττάρων. εἰ δέ γ’ ἤτοι τὸ
θερμὸν
ἐπεκράτει πολλῷ τοῦ ψυχροῦ ἢ τὸ ὑγρὸν τοῦ ξηροῦ,
σηπεδόνων τ’ ἂν ἦν εὔφορον οὕτω καὶ πασῶν τῶν ὡρῶν
τῆς τ’ εὐκρασίας αὐτοῦ καὶ τῆς ὑγιείας αἰτία.
πόθεν οὖν
ἐπῆλθέ τισιν ἰατροῖς τε καὶ φιλοσόφοις ὑγρὸν καὶ θερμὸν
ἀποφήνασθαι τὸ ἔαρ; ἐκ τοῦ βουληθῆναι δηλονότι τὰς τέτταρας
συζυγίας τῶν κράσεων εἰς τὰς τέτταρας ὥρας διανεῖμαι.
ἁπασῶν, τὴν εὔκρατον, ἐγένετο. καὶ γὰρ οὖν καὶ
διαιτημάτων
καὶ φαρμάκων ἁπάντων τε τῶν ὄντων εἰς τὰς τέτταρας
ταύτας συζυγίας ἀνάγουσι τὰς διαφοράς.
Ὧι καὶ δῆλον, εἰς ὅσον οἱ περὶ φύσεως λογισμοὶ
καὶ βέλτιόν ἐστι δυοῖν θάτερον, ἢ μηδ’ ὅλως ἅπτεσθαι τῶν
τοιούτων λόγων, ἀλλ’ ἐπιτρέψαι τῇ πείρᾳ τὸ πᾶν, ἢ πρότερον
ἐν
τῇ λογικῇ θεωρίᾳ γυμνάσασθαι. τὸ δὲ μήτε τῇ
πείρᾳ προσέχειν τὸν
νοῦν ἐπιχειρεῖν τε θεωρίᾳ φυσικῇ πρὸ
καὶ περί τε τῶν φαινομένων ὡς ἀναισθήτους
ἀναγκάζει
διαλέγεσθαι μάρτυρά τε καλεῖν Ἀριστοτέλην παρακούοντας
λεγόμενον καὶ τὸ ψυχρὸν καὶ τὸ ξηρὸν καὶ τὸ ὑγρόν· οἱ
δ’ οὐκ ἀκούουσιν αὐτοῦ πολλαχῶς ἀλλ’ ὡσαύτως ἀεί. καὶ
μὲν δὴ
καὶ ὡς οὐ ταὐτόν ἐστιν ἢ οἰκείῳ τινὶ καὶ συμφύτῳ
θερμῷ θερμὸν
ὑπάρχειν ἢ ἐπικτήτῳ τε καὶ ἀλλοτρίῳ διῆλθεν
τούτοις ὁ μὲν Ἀριστοτέλης, ὡσαύτως δὲ καὶ
ὁ Θεόφραστος,
εἰς ὅ τι χρὴ βλέποντας ἢ εὔκρατον ἢ δύσκρατον
ὑπολαμβάνειν
εἶναι τὴν φύσιν, ἀκριβῶς εἰρήκασιν· οἱ δ’ οὐδὲ τοῦτο
γιγνώσκουσιν, ἀλλ’ ὅταν ἀκούσωσί που λεγόντων αὐτῶν ὑγρὸν
καὶ θερμήν, οὔθ’ ὅπως εἴρηται ταῦτα συνιᾶσιν
ἐμπλήκτως
τε μεταφέρουσι τὸν λόγον ἐπὶ τὰς ὥρας ὥσπερ ταὐτὸν ὂν
ἀλλ’ οὐ μακρῷ διαφέρον ἢ τὴν οἰκείαν κρᾶσιν ὑγρὰν εἶναι
ἀέρος ὑγρᾷ καὶ θερμῇ κράσει λέγεται.
Τί δὴ τὸ
τούτων ἁπάντων αἴτιον, ἤδη διηγήσομαι καὶ
δείξω σαφῶς τοῖς
προσέχειν τὸν νοῦν βουλομένοις, ὡς μικρὰ
πταίσματα τῶν ἐν ἀρχῇ τῆς
λογικῆς θεωρίας διδασκομένων
τὰ κακῶς πραττόμενα κατά τε τὰς τέχνας ἁπάσας
καὶ μέντοι
καὶ κατὰ τὰς ἐν τῷ βίῳ πράξεις ἕπεσθαι σοφίσμασιν.
ἕπεται τοιγαροῦν ἤδη καὶ τάδε τὰ σοφίσματα τῷ μὴ διελέσθαι
περὶ τῶν σημαινομένων ὀρθῶς, ἀλλ’ οἰηθῆναι τὸ θερμὸν
ἁπλοῦν, τὸ δ’ ὡς
ἐν τῇ πρὸς τοὐναντίον ἐπιμιξίᾳ πλεονεκτοῦν.
ὅτι δὲ καὶ
παραβάλλοντες ἑτέρᾳ κράσει πολλάκις ἑτέραν
ἀποφαινόμεθα τὴν ἑτέραν
αὐτῶν εἶναι θερμὴν ἐν ἴσῳ τῷ
ἰδίαν κρᾶσιν ἁπλῶς, ἀλλὰ τοῖς τε φυτοῖς καὶ
τοῖς τεθνεῶσι
παραβαλλόμενα. καὶ γὰρ τῶν τεθνεώτων τὰ ζῷα καὶ τῶν
φυτῶν ἐστιν ὑγρότερα καὶ θερμότερα. καὶ μὲν δὴ καὶ τῶν
μὲν κύων, ὑγρότερον δ’ ἄνθρωπος. εἰ δὲ
μύρμηκι καὶ μελίττῃ
παραβάλλοις τὸν κύνα, ξηρότερα μὲν ἐκεῖνα, τὸν
κύνα
δ’ ὑγρότερον εὑρήσεις. ὥστε ταὐτὸν ζῷον ξηρὸν μὲν ὡς
πρὸς
ἄνθρωπον ὑπάρχει, ὑγρὸν δ’ ὡς πρὸς μέλιτταν· οὕτω
λέοντα· καὶ θαυμαστὸν οὐδέν, εἰ τὰ πρὸς ἕτερόν τι
λεγόμενα
τὰς ἐναντίας ἅμα κατηγορίας ἐπιδέχεται. οὐ γὰρ τοῦτ’
ἄτοπον, εἰ ταὐτὸν σῶμα θερμὸν ἅμα λέγεται καὶ ψυχρόν,
ἀλλ’ εἰ
καὶ πρὸς ταὐτόν· οὐδὲ γὰρ ὅτι δεξιὸς ἅμα καὶ ἀριστερὸς
εἰ δὲ πρὸς ἄλλον μὲν δεξιός, πρὸς ἄλλον δ’ ἀριστερός,
οὐδέν
ἄτοπον. οὕτως οὖν καὶ κύων ὑγρὸς ἅμα καὶ ξηρὸς καὶ
γὰρ ἄνθρωπον ξηρός, ὑγρὸς δὲ πρὸς μύρμηκα, καὶ πρὸς
καὶ θερμὸς μὲν ὡς ζῶν· εἰ γάρ τι τέθνηκεν, οὐ θερμόν·
οὐ
θερμὸς δ’ ὡς πρὸς ἕτερον, εἰ οὕτως ἔτυχε, κύνα. ταυτὶ
μὲν οὖν
ἅπαντα πρὸς ἄλληλα ἐκ παραβολῆς λέγεται, τὰ δ’
κατ’ εἶδος ζῴου. κύων γὰρ ὡς πρὸς μὲν μύρμηκα καὶ
μέλιτταν
ὑγρός, ὡς δ’ ἐν ζῴων γένει ξηρός. αὐτῶν δὲ τῶν
κυνῶν
κατ’ εἶδος ὁδὶ μὲν ξηρός, ὁδὶ δ’ ὑγρός, ἄλλος δέ τις,
ὡς κύων,
εὔκρατος.
Λέλεκται μὲν οὖν ἐπὶ πλεῖστον ἡμῖν ὑπὲρ
ἁπάσης τῆς τοιαύτης χρήσεως
τῶν ὀνομάτων ἐν τῷ δευτέρῳ
Περὶ διαγνώσεως σφυγμῶν· ἀνάγκη δ’, ὡς
ἔοικεν, εἰπεῖν τι
καὶ νῦν ὑπὲρ αὐτῶν διὰ κεφαλαίων, ὅσον εἰς τὰ
παρόντα
χρήσιμον. τὸ μὲν ἁπλῶς ξηρόν, ὃ πρὸς μηδὲν ἕτερον λέγεται,
θερμοῦ καὶ ψυχροῦ χρὴ νοεῖν· οὐδὲν γὰρ τῶν ἄλλων
σωμάτων
ἀκριβῶς οὔτε θερμὸν οὔτε ψυχρόν ἐστιν ἀλλ’ ἢ τὰ
στοιχεῖα μόνα. ὅ τι δ’ ἂν τῶν ἄλλων λάβῃς, ἐκ τούτων
οὐκέθ’ ἁπλῶς θερμὸν ἢ ψυχρὸν ὡς ἄμικτόν τε καὶ
εἰλικρινές,
ἀλλ’ ὡς ἤτοι πλέονος μὲν τοῦ θερμοῦ, τοῦ ψυχροῦ
δ’
ἐλάττονος, ἢ τοῦ μὲν ψυχροῦ πλέονος, ἐλάττονος δὲ τοῦ
θερμοῦ
μετέχον ἕκαστον τῶν ἄλλων ἢ θερμὸν ἢ ψυχρὸν
ψυχροῦ καὶ ξηροῦ καὶ ὑγροῦ, τὸ μὲν ἁπλῶς λεγόντων
ἡμῶν
ἄμικτόν τε καὶ εἰλικρινές, ἕτερον δὲ μικτὸν μὲν ἐκ τῶν
ἐναντίων, ἀλλὰ τῷ τοῦ πλεονεκτοῦντος ὀνόματι προσαγορευόμενον.
οὕτω μὲν οὖν ὑγρὸν αἷμα καὶ φλέγμα καὶ πιμελὴ
ἕκαστον λέγεται. ὀστᾶ δὲ καὶ χόνδροι καὶ ὄνυχες
καὶ ὁπλαὶ
καὶ διὰ τοῦτο πάλιν ἅπαντα τὰ τοιαῦτα ξηρὰ
προσαγορεύεται.
μύρμηξ δὲ ξηρὸν καὶ σκώληξ ὑγρὸν ὡς ζῷα καὶ πάλιν
ἢ ἁπλῶς ὡς σκώληξ ἢ τῷδέ τινι
παραβαλλόμενος ἑτέρῳ.
Αὐτὸ δὲ δὴ τοῦτο τί ποτ’ ἐστίν, ὅταν οὕτω
λέγωμεν,
ὡς σκώληξ ὑγρός, ὡς ἄνθρωπος θερμός, ὡς κύων ψυχρός,
τὸν λόγον ἀνάγκη. τὸ δ’ ἀκριβῶς ἐστιν,
ὃ κἀν τῷ
δευτέρῳ Περὶ διαγνώσεως τῶν σφυγμῶν λέγεται, τὸ κατὰ
γένος ἢ εἶδος ὀνομάζεσθαι τηνικαῦθ’ ἕκαστον οὐ θερμὸν
μόνον ἢ
ψυχρὸν ἢ ξηρὸν ἢ ὑγρόν, ἀλλὰ καὶ μέγα καὶ
ὑπὲρ τὸ σύμμετρόν τε καὶ μέσον ᾖ, οἷον ζῷον
θερμόν, ὅταν
ὑπὲρ τὸ μέσον ᾖ τῇ κράσει ζῷον, ἢ ἵππος θερμός, ὅταν
ὑπὲρ τὸν μέσον ἵππον ᾖ. τὰ μέσα δ’ ἐν ἑκάστῳ γένει τε
καὶ
εἴδει τὰ σύμμετρά ἐστιν· ἴσον γὰρ ἀπέχει τῶν ἄκρων
ἵππος δὲ καὶ βοῦς καὶ κύων εἴδη. καὶ δὴ καὶ μέσον
μέν
ἐστι τῇ κράσει καθ’ ὅλον τὸ γένος τῶν ζῴων ὁ ἄνθρωπος·
ἐν
γὰρ τοῖς ἐφεξῆς τοῦτο δειχθήσεται. μέσος δ’ ὡς ἐν ἀνθρώποις
κατ’
εἶδος ὁ καλούμενος εὔσαρκος· οὗτος δ’ ἐστίν,
ψυχρὸν οὔτ’ ἄλλῳ τινὶ τῶν ἀμετρίαν ἐνδεικνυμένων
ὀνομάτων
προσαγορεῦσαι. ὅστις δ’ ἂν ὑπὲρ τοῦτον ᾖ, πάντως
οὗτος ἢ θερμότερός ἐστιν ἢ ψυχρότερος ἢ ξηρότερος ἢ ὑγρότερος.
ἁπλῶς· ἁπλῶς μέν, ὅτι θερμὸς ἢ ψυχρὸς ἢ ξηρὸς ἢ ὑγρὸς
εἶναι
λέγεται, μηκέτι παραβαλλόμενος ἀφωρισμένως ἑνὶ τῷδε.
καθ’ ἕτερον δὲ
τρόπον οὐχ ἁπλῶς, ὅτι τῷ συμμέτρῳ τε καὶ
ζῷον ξηρὸν ἁπλῶς μέν, ὡς ἄν τῳ δόξειε, λέγεται,
μηκέτι
παραβαλλόμενος, εἰ τύχοι, μύρμηκι, καθ’ ἕτερον δὲ τρόπον
ζῴων ἁπάντων, ὅ τί ποτ’ ἂν ᾖ τοῦτο,
παραβάλλεται.
ἢ ἓν ἑνὶ παραβάλλοντες ὅτῳ δήποτε θερμὸν ἢ
ψυχρὸν
ἢ ξηρὸν ἢ ὑγρὸν ὡς πρὸς ἐκεῖνο λέγομεν ἢ τῷ μέσῳ, καθ’
ὅπερ ἂν εἶδος ἢ γένος ᾖ τὸ λεγόμενον, οἷον εἶδος μὲν ἵππον
καὶ
βοῦν καὶ κύνα καὶ πλάτανον καὶ κυπάριττον καὶ
σημαινόμενον ἦν τῶν ἁπλῶς λεγομένων, ἃ δὴ καὶ
τὰς ἀμίκτους
τε καὶ ἄκρας ἔφαμεν ἔχειν ποιότητας ὀνομάζεσθαί τε
στοιχεῖα· καὶ μὲν δὴ καὶ τὰς ποιότητας αὐτὰς ὀνομάζομεν
ἐνίοτε
τοῖς ποιοῖς σώμασιν ὁμωνύμως. ἀλλὰ περὶ μὲν τούτων
σωμάτων τριχῶς λεγομένων, ἐπισκοπεῖσθαι προσήκει, πῶς ἐν
ἑκάστῃ ῥήσει κέχρηταί τις τῇ προσηγορίᾳ, πότερον ὡς ἁπλοῦν
τι
καὶ ἄμικτον δηλῶν ἢ ὡς πρὸς τὸ σύμμετρον ὁμογενὲς ἢ
ὀνομάσας ἄνευ τοῦ προσθεῖναι λέοντος ἢ κυνὸς ἢ
ἀνθρώπου,
δῆλον, ὡς πρὸς τὴν ὅλην φύσιν ἀποβλέπων ἁπάντων
τῶν
ἐν τῷ κόσμῳ σωμάτων ἐπινοεῖ τι μέσον, ᾧ παραβάλλων
ὀστοῦν [ἢ τοῦ
ἀνθρώπου ἢ τοῦ κυνὸς] ξηρὸν εἶναι, δῆλον,
ὡς ἐν αὐτοῖς πάλιν τοῖς
τῶν ζῴων ὀστοῖς τῷ μέσῳ παραβάλλει.
καὶ χρὴ κἀνταῦθά τι νοῆσαι,
πάντων τῶν ζῴων
εἶναι τὴν κρᾶσιν ὀστοῦν ἔν τινι γένει ζῴων, οἷον
ἀνθρώπων,
εἰ τύχοι, καὶ τούτῳ τἆλλα παραβαλλόμενα τὰ μὲν ξηρά,
τὰ δ’ οὐ ξηρὰ προσαγορεύεσθαι. καὶ μὲν δὴ κἀν τοῖς
ἀνθρώποις
αὐτοῖς πάλιν ὁ μέν τις ξηρόν, ὁ δ’ ὑγρὸν ὀστοῦν
Ὅτι δ’ ἐν ἅπασι τοῖς οὖσι τὸ μέσον
τῶν ἄκρων ἐστί τὸ
ἀεὶ χρὴ προσυπακούειν ἐν ἅπαντι τῷ λόγῳ, κἂν
παρελθόντες
ποτὲ τῇ λέξει τύχωμεν αὐτό, καὶ δὴ καὶ τούτων οὕτως
θερμήν, ἐρωτᾶν, ὅπως εἴρηκεν, ἆρά γε τῷδέ τινι
παραβάλλων
ἀφωρισμένως ἑνί, καθάπερ, εἰ τύχοι, τῷ Πλάτωνι
τὸν
Θεόφραστον, ἢ κατὰ γένος ὁτιοῦν ἢ εἶδος· [ἢ γὰρ ὡς
ἄνθρωπον ἢ ὡς
ζῷον ἢ ὡς οὐσίαν ἁπλῶς]. τὸ γὰρ δὴ
ἁπλοῦν ἐλέγομεν εἶναι καὶ ἄμικτον, οὐκ
ἔστιν ἐν τοῖς κεκραμένοις,
ἀλλ’ ἐν αὐτοῖς τοῖς πρώτοις, ἃ δὴ καὶ
στοιχεῖα
προσαγορεύομεν, ὥστε τριχῶς ἑκάστου τῶν ποιῶν σωμάτων
λεγομένου τῶν δύο μόνων ἡμᾶς χρῄζειν εἰς τὴν περὶ κράσεων
ἢ πρὸς τὸ σύμμετρον ὁμογενές.
δυνήσεται ταὐτὸν σῶμα καὶ
θερμὸν καὶ ψυχρὸν καὶ ξηρὸν
τῷ τυχόντι παραβάλληται, πάνυ σαφές ἐστιν, ὡς
ἐγχωρεῖ
Μέμνονος ξηρότερον, Ἀρίστωνος δὲ καὶ Γλαύκωνος
ὑγρότερον.
ὅταν δὲ πρὸς τὸ σύμμετρον ὁμογενὲς ἢ ὁμοειδές,
ἐνταῦθ’ ἤδη συγχεῖσθαί τε καὶ ταράττεσθαι συμβαίνει τοὺς
ἀγυμνάστους. ὁ γὰρ αὐτὸς ἄνθρωπος ὑγρὸς ἅμα καὶ θερμὸς
ψυχρὸς ὡς πρὸς τὸν σύμμετρον ἄνθρωπον παραβαλλόμενος,
ὑγρὸς δὲ καὶ θερμὸς ὡς πρὸς ἄλλο τι ἢ ζῷον ἢ φυτὸν ἢ
οὐσίαν
ἡντινοῦν, οἷον ὡς πρὸς μὲν ζῷον, εἰ τύχοι, μέλιττάν
τε καὶ μύρμηκα,
πρὸς δὲ φυτὸν ἐλαίαν ἢ συκῆν ἢ δάφνην,
οἷον λίθον ἢ σίδηρον ἢ χαλκόν. ἐν τούτοις δὲ τὸ
μὲν πρὸς
ἄνθρωπον παραβάλλειν πρὸς ὁμοειδές ἐστι παραβάλλειν, τὸ
δὲ πρὸς μέλιτταν ἢ μύρμηκα πρὸς ὁμογενές, ὡσαύτως δὲ
σίδηρος καὶ χαλκὸς ἐκ τῶν ἄνωθεν γενῶν. καλείσθω
γοῦν
〈πρὸς〉 ὁμογενὲς ἕνεκα συντόμου διδασκαλίας ἡ τοιαύτη
σύμπασα παραβολή, τοσόνδε μόνον ἐν αὐτῇ διελομένων ἡμῶν,
ὡς,
ἐπειδὰν μὲν ἁπλῶς οὐσία τις εὔκρατος λέγηται καὶ ταύτης
καὶ ὑγροτέρα, τὴν μὲν εὔκρατον ἐνταῦθα τὴν ἐκ τῶν
ἐναντίων
ἀκριβῶς ἴσων συνελθόντων ὀνομάζομεν, ὅσον δ’ ἀπολείπεται
τῆσδε καὶ πλεονεκτεῖ κατά τι, τῷ τοῦ πλεονεκτοῦντος
ὀνόματι
προσαγορεύομεν· ἐπειδὰν δ’ ἤτοι φυτὸν εὔκρατον
λέξει τἀναντία
παραβάλλομεν, ἀλλὰ πρὸς τὴν τοῦ φυτοῦ
φύσιν ἢ τὴν τοῦ ζῴου τὴν
ἀναφορὰν ποιούμεθα, συκῆν
μὲν εὔκρατον. εἰ τύχοι, λέγοντες, ὅταν,
οἵᾳ μάλιστα πρέπει
σῦν καὶ ἵππον καὶ ἄνθρωπον, ἐπειδὰν καὶ τούτων
ἕκαστον
τῆς οἰκείας φύσεως ἔχειν ἄριστα ταῖς ἐνεργείαις
κρίνεται.
καὶ γὰρ καὶ φυτὸν καὶ ζῷον ὁτιοῦν ἄριστα διακεῖσθαι
ἀρετὴ βέλτιστά τε καὶ πλεῖστα τελεσφορεῖν
σῦκα· κατὰ ταὐτὰ
δὲ καὶ τῆς ἀμπέλου τὸ πλείστας τε καὶ καλλίστας
ἐκφέρειν
σταφυλάς, ἵππου δὲ τὸ θεῖν ὠκύτατα καὶ κυνὸς εἰς μὲν
θήρας τε καὶ φυλακὰς ἄκρως εἶναι θυμοειδῆ, πρὸς δὲ τοὺς
Ἅπαντ’ οὖν
ταῦτα, τά τε ζῷα λέγω καὶ τὰ φυτά, τὴν
ἀρίστην τε καὶ μέσην ἐν τῷ
σφετέρῳ γένει κρᾶσιν ἔχειν
ἐροῦμεν οὐχ ἁπλῶς, ὅταν ἰσότης ἀκριβὴς ᾖ
τῶν ἐναντίων,
ἀλλ’ ὅταν ἡ κατὰ δύναμιν αὐτοῖς ὑπάρχῃ συμμετρία.
τοιοῦτον
καὶ μέτρῳ τὸ ἴσον, ἀλλὰ τῷ προσήκοντί γε καὶ κατ’ ἀξίαν
ἐξετάζουσαν. ἰσότης οὖν κράσεως ἐν ἅπασι τοῖς εὐκράτοις
ζῴοις
τε καὶ φυτοῖς ἐστιν, οὐχ ἡ κατὰ τὸν τῶν κερασθέντων
τὸ δὲ ψυχρὸν τοῦ θερμοῦ πλέον ὑπάρχειν. οὐ γὰρ
ὁμοίαν
κύνα. πρὸς δὴ τὸν ἐρόμενον, ἧστινός ἐστι κράσεως ἄνθρωπος
ἢ ἵππος ἢ βοῦς ἢ κύων ἢ ὁτιοῦν ἄλλο τῶν πάντων,
οὐχ ἁπλῶς
ἀποκριτέον. οὐ γὰρ ἐγχωρεῖ τὰ πολλαχῶς λεγόμενά
εἶναι. χρὴ τοίνυν δυοῖν θάτερον, ἢ πάσας
ἐπέρχεσθαι
τὰς διαφορὰς ἢ περὶ τίνος ἤρετο πυθόμενον ἐκείνην
μόνην εἰπεῖν. εἰ μὲν γὰρ ὡς ἐν ζῴοις πυνθάνοιτο, τίνος
εἴη
κράσεως, ἐπὶ τὸ μέσον ἁπάντων τῶν ζῴων τῇ κράσει
πρὸς ἅπασαν οὐσίαν, οὕτως ἤδη παραβάλλειν τἀναντία
τῶν
ἐν αὐτῷ πρὸς ἄλληλα καὶ σκοπεῖσθαι, μηκέτι πρὸς τὰς ἐνεργείας
ἀναφέροντα τὴν κρᾶσιν, ἀλλὰ πρὸς τοὺς ὄγκους τῶν
τινος τῶν ἀτόμων οὐσιῶν, οἷον, εἰ τύχοι, Δίωνος ἢ
τοῦδέ
τινος τοῦ κυνὸς ἐρωτηθείημεν ὁποία τις ἡ κρᾶσίς ἐστιν,
οὐχ ἁπλῶς ἀποκριτέον. ἀφορμὴ γὰρ οὐ σμικρὰ τοῖς σοφισταῖς
ἐντεῦθεν εἰς τὸ συκοφαντεῖν. εἰ γὰρ εἴποις ξηρᾶς καὶ
τοῦτο μὲν τῶν θερμοτέρων τε καὶ ξηροτέρων
ἐκείνου
τὴν κρᾶσιν ἀνθρώπων ὁντινοῦν, ὑγρὸν καὶ ψυχρὸν ὡς πρὸς
ἐκεῖνον ἀποφῆναι τὸν Δίωνα, τοῦτο δ’ ἄλλο τι φυτὸν ἢ
ζῷον,
οἷον, εἰ τύχοι, λέοντά τε καὶ κύνα, καὶ τούτων ὑγρότερόν
Χρὴ τοίνυν, ὅστις μήθ’ ἑαυτὸν ἐξαπατῆσαι βούλεται
θερμῶν καὶ ψυχρῶν καὶ ξηρῶν καὶ ὑγρῶν οὐσιῶν
ἀρξάμενον οὕτως
ἐπὶ τὰς ἄλλας μετιέναι καὶ πρῶτον μὲν
αὐτὸ δὴ τοῦτ’ ἐπ’ αὐτῶν
διορίσασθαι, τὸ μηδὲ ταύτας, εἰ
μέσον ἁπάντων κυνῶν τῇ κράσει λέγομεν, ὅταν ἴσον
ἀπέχῃ
τῶν ἄκρων, οὕτω καὶ οὐσίαν ἐροῦμεν εἶναι μέσην τῇ κράσει
τὴν ἴσον ἀπέχουσαν τῶν ἄκρων, ἃ δὴ καὶ πρῶτα πάντων
ἐστὶ
στοιχεῖα. ἴσον δ’ ἀφέξει δηλονότι τῶν ἄκρων, ἐξ ἴσου
κερασθέντων
ἁπάντων. τὴν οὖν ὑπερβάλλουσαν ἢ ἐλλείπουσαν
τῆσδε θερμὴν ἢ ψυχρὰν
ἢ ξηρὰν ἢ ὑγρὰν εἶναι
φήσομεν, ἅμα μὲν τῇ μέσῃ παραβάλλοντες, ἅμα
δὲ καὶ τῶν
ἐναντίων στοιχείων ἐξέτασιν ἐπ’ αὐτῆς ποιούμενοι. καὶ δὴ
ψυχρὰν ἢ ξηρὰν ἢ ὑγρὰν ὑπάρχειν. ἐπειδὰν δὲ τῇ μέσῃ
κράσει παραβάλλωμεν, οὐχ ἁπλῶς, ἀλλ’ ὅτι πρὸς τὸ σύμμετρον
ὁμογενὲς οὕτως ἔχει. γένος δ’ ἦν αὐτῶν ἡ οὐσία.
πάντα γὰρ ὑπὸ
ταύτην πέπτωκεν ὡς ἀνωτάτω τι γένος,
καὶ σιδήρου καὶ τῶν ἄλλων ἁπάντων γένος. ὑπ’ αὐτῇ
δ’
ἐστὶν ἕτερα γένη πολλά, τὸ μὲν ζῷον ὄρνιθός τε καὶ ἰχθύος,
τὸ δὲ φυτὸν δένδρου τε καὶ βοτάνης, ἀετοῦ δὲ καὶ κόρακος
τὸ μὲν δένδρον ἐλαίας τε καὶ συκῆς γένος, ἡ βοτάνη
δ’
ἀναγαλλίδος τε καὶ παιωνίας. ἔσχατα δὲ γένη ταῦτα καὶ
διὰ
τοῦτο καὶ εἴδη προσαγορεύεται, κόραξ καὶ φυκὶς καὶ
συκῆ καὶ
ἀναγαλλίς· οὕτω δὲ καὶ ἄνθρωπος καὶ βοῦς καὶ
τοῦτο καὶ εἴδη
προσαγορεύεται, κάτωθεν δ’ ἀνιόντων ἀπὸ
τῶν ἀτόμων οὐσιῶν πρῶτα.
καὶ δέδεικται δι’ ἑτέρου γράμματος,
ὡς εὐλόγως οἱ παλαιοὶ ταῦτα
σύμπαντα τὰ μεταξὺ
γένη προσαγορεύουσιν.
Ὁπότ’ οὖν διῄρηται τὰ σημαινόμενα καὶ ὧς
οὐχ ἁπλῶς ἀποφαίνεσθαι χρὴ
θερμόν τι καὶ ψυχρὸν καὶ
τῶν ὀνομάτων διελέσθαι τῶν ἐμπίπτειν μελλόντων ἐξ
ἀνάγκης
εἰς τὸν ἐφεξῆς λόγον ἐξαπλῶσαί τέ τι πρᾶγμα, δυνάμει
μὲν ἤδη προαποδεδειγμένον, οὐ μὴν ἐναργῶς γε πᾶσι τοῖς
ἀναγιγνώσκουσι τόδε τὸ γράμμα νοηθῆναι δυνάμενον. ὑπὲρ
τὸ πρᾶγμα.
Τὸ θερμὸν καὶ τὸ ψυχρὸν καὶ τὸ ξηρὸν
καὶ τὸ ὑγρὸν
ὅτι μὲν οὐχ ἕν τι σημαίνει παρὰ τοῖς Ἕλλησιν, ἐπειδὰν
ἐπὶ
σωμάτων λέγηται, δέδεικται πρόσθεν· ὅτι δὲ καὶ τὰς ἐν τοῖς
οὕτως ὀνομάζουσιν ἐνίοτε, τοῦτο μὲν οὔπω
εἴρηται πρόσθεν,
ἤδη δ’ αὐτὸ λέγεσθαι καιρός. ὥσπερ οὖν τὸ λευκὸν
ὄνομα κατά τε τοῦ χρώματος ἐπιφέρουσιν, ἐπειδὰν οὕτω λέγωσιν,
ἐναντίον ἐστὶ τὸ λευκὸν χρῶμα τῷ μέλανι, κατά τε τοῦ
λευκὸν εἶναι φάσκωσιν, οὕτω καὶ τὸ θερμὸν ὄνομα
κατά τε
ἀλλὰ καὶ κατὰ τοῦ σώματος, ὃ τὴν θερμότητα
δέδεκται.
σῶμα χρὴ νομίζειν εἶναί τινα φύσιν ἔχουσαν ἰδίαν, ὡς ἐν
τοῖς
Περὶ τῶν στοιχείων λόγοις δέδεικται. θερμότης μὲν
οὖν ποιότης, ἡ δ’
αὐτὴ καὶ θερμὸν ὀνομάζεται, καθάπερ
μόνον ὄνομα κέκτηται τὸ θερμόν, ὥσπερ τὸ λευκόν. οὐ
μὴν
οὔτε θερμότης οὔτε λευκότης αὐτὸ τὸ σῶμά ποτε προσαγορεύεται.
κατὰ δὲ τὸν αὐτὸν τρόπον καὶ ψυχρὸν καὶ ξηρὸν
καὶ ὑγρὸν
ὀνομάζεται τό τε σῶμα αὐτὸ καὶ ἡ ποιότης· οὐ
σῶμα καθάπερ ἡ ἐν αὐτῷ ποιότης.
Τούτων οὖν
οὕτως ἐχόντων εὔλογον, ἐπειδὰν μὲν ἤτοι
θερμότητά τις ἢ ψυχρότητα
διαλεγόμενος εἴπῃ, μηδὲν γίγνεσθαι
σόφισμα· μόναι γὰρ ἐκ τῶν
τοιούτων ὀνομάτων αἱ
ὀνομάζεται, πρόχειρον γίγνεσθαι τῷ κακουργεῖν
ἐθέλοντι τὸ
μὴ δηλούμενον ὑπὸ τοῦ λέγοντος ἀκούειν, ἵν’ ἔχῃ
σοφίζεσθαι.
τοιοῦτον γάρ τι δρῶσι καὶ οἱ πρὸς τὸν ἀφορισμὸν
ἔχει τὸ ἔμφυτον θερμόν". οὐ γὰρ σῶμά τι
θερμὸν
ἔμφυτον τῷ ζῴῳ λέγεσθαι πρὸς Ἱπποκράτους ἀκούσαντες
οὐδὲ ζητήσαντες, ὅ τί ποτ’ ἐστὶ τοῦτο, κατὰ τῆς ποιότητος
μόνης, ἣν δὴ καὶ θερμότητα καλοῦμεν, εἰρῆσθαι τοὔνομα
τῶν πραγμάτων ἱκανῶς ἀξιόλογον ὑπάρχον.
Ἀλλ’ ἐπειδὴ καὶ τοῦτο σαφῶς ἤδη διώρισται,
ἐπὶ τὸ ὑπόλοιπον αὖθις
ἐπανιτέον. οὔσης γάρ τινος ἀκράτου
ξηρότητος καὶ ὑγρότητος, ὅσα ταύτας ἐδέξατο σώματα,
θερμὰ
δηλονότι καὶ ψυχρὰ καὶ ξηρὰ καὶ ὑγρὰ τελέως τε καὶ
τε καὶ φθειρομένων ἁπάντων στοιχεῖα, τὰ δ’ ἄλλα
σώματα
ἁπάντων, οἷον χαλκοῦ καὶ σιδήρου καὶ λίθων καὶ ξύλων,
ἐν τῷ μεταξὺ τῶν πρώτων ἐκείνων τετάχθαι. οὐδὲν γὰρ
αὐτῶν οὔτ’
ἄκρως θερμὸν οὔτ’ ἄκρως ψυχρὸν οὔτ’ ἄκρως
ξηρὸν οὔτ’ ἄκρως ὑγρόν
ἐστιν, ἀλλ’ ἤτοι μέσον ἀκριβῶς
ψυχρὸν ἢ ξηρὸν ἢ ὑγρόν, ἢ θατέρῳ τῶν ἄκρων
προσκεχώρηκεν,
ὡς μᾶλλον εἶναι θερμὸν ἢ ψυχρὸν ἢ μᾶλλον ξηρὸν
ἢ ὑγρόν. εἰ μὲν δὴ μέσον ἀκριβῶς εἴη καθ’ ἑκατέραν τῶν
ἀντιθέσεων, ὡς μηδὲν μᾶλλον εἶναι θερμὸν ἢ ψυχρὸν ἢ
δὲ πλεονεκτήσαντος ἤτοι κατὰ τὴν ἑτέραν
ἀντίθεσιν ἢ κατ’
ἀμφοτέρας, οὐκέτ’ εὔκρατον. εἰ μὲν δὴ θερμὸν εἴη
μᾶλλον
ἢ ψυχρόν, ὃ μᾶλλόν ἐστι, τοῦτο λεχθήσεται. κατὰ ταὐτὰ
ὡσαύτως δὲ καὶ ξηρὸν καὶ ὑγρόν. εἰ δ’ ἐξ
ἑκατέρας τῆς
ἀντιθέσεως ἐπικρατοίη θάτερον, ἤτοι θερμὸν ἅμα καὶ
ὑγρὸν
ἢ θερμὸν ἅμα καὶ ξηρὸν ἢ ψυχρὸν ἅμα καὶ ξηρὸν ἢ ψυχρὸν
Ταύτας μὲν οὖν τὰς τέτταρας δυσκρασίας, ὡς καὶ πρόσθεν
εἴπομεν, οἱ πλεῖστοι γιγνώσκουσιν ἰατροί τε καὶ φιλόσοφοι.
τὰς
δ’ ἄλλας τέτταρας τὰς ἐξ ἡμίσεος τούτων γιγνομένας
οὐκ οἶδ’ ὅπως
παραλείπουσιν, ὥσπερ καὶ τὴν πρώτην ἁπασῶν
τοῦ θερμοῦ μηδὲν μᾶλλον ὑγρὰν ἢ ξηρὰν εἶναι
τὴν
κρᾶσιν, ὅσον ἐπὶ ταύτῃ τῇ συζυγίᾳ, πρόδηλον μὲν οἶμαι
κἀκ
τῶν ἤδη προειρημένων εἶναι. ῥᾷστον δέ, κἂν εἰ μηδὲν
προείρητο,
συλλογίσασθαι, συγχωρησάντων γ’ ἅπαξ αὐτῶν
καὶ θερμήν. εἰ γὰρ οὐκ ἀναγκαῖόν ἐστι
πάντως εἶναι ξηρὰν
τὴν θερμήν, ἀλλ’ ἐγχωρεῖ καὶ ὑγρὰν ὑπάρχειν
αὐτήν, ἐγχωρήσει
τῆς ξηρᾶς κράσεως ἤπερ ἡ ὑγρά. κατὰ δὲ τὸν αὐτὸν
τρόπον
τὸ ψυχρόν· οὐ μὴν οὔθ’ ὑγρὰν οὔτε ξηρὰν ἀναγκαῖον
εἶναι
τὴν αὐτήν, ἀλλ’ ἐγχωρεῖ καὶ μέσην γενέσθαι· πάλιν γὰρ
κἀνταῦθα τὸν αὐτὸν ἐπάξεις λόγον. ὥστ’, εἴπερ οὐκ ἀναγκαῖόν
ἐστιν ὑγρὰν εἶναι τὴν ψυχράν, ἀλλ’ ἐγχωρεῖ καὶ
ἐγγυτέρω γάρ ἐστιν αὕτη τῆς ὑγρᾶς ἤπερ ἡ ξηρά. ὡς
οὖν
αὗται αἱ δύο δυσκρασίαι κατὰ τὴν ἑτέραν ἀντίθεσιν ἐδείχθησαν,
ἡ μὲν θερμὴ μόνον, ἡ δὲ ψυχρά, κατὰ τὸν αὐτὸν
μὲν ξηρὰ μόνον, ἡ
δ’ ὑγρά, συμμέτρως ἐχόντων πρὸς ἄλληλα
τοῦ θερμοῦ καὶ τοῦ ψυχροῦ.
πάλιν γὰρ κἀνταῦθα φήσομεν,
ὡς, εἴπερ οὐκ ἔστιν ἀναγκαῖον, εἴ τίς
ἐστι ξηρὰ κρᾶσις,
ὑπάρχειν, οὐκ ἀδύνατον ἔσται καὶ τὸ μήτε
ψυχρὰν εἶναί
τινα μήτε θερμήν, ἀλλ’ εὔκρατον μὲν κατὰ τοῦτο, ξηρὰν
κρᾶσιν οὐκ ἀναγκαῖον οὔτε θερμὴν οὔτε ψυχρὰν
ὑπάρχειν,
Εἰ τοίνυν οὐκ ἀναγκαῖον οὔτε τῇ κατὰ τὸ
θερμὸν καὶ
ψυχρὸν δυσκρασίᾳ τὴν ἐκ τῆς ἑτέρας ἀντιθέσεως ἕπεσθαι
οὔτ’ ἐκείνῃ τὴν ἐκ ταύτης, ἐνδέχεταί ποτε καὶ τὴν εὔκρατον
ὑγρὰν γενέσθαι καὶ τὴν ἐν τούτοις πάλιν εὔκρατον ἤτοι
θερμὴν ἢ ψυχράν. ὥστ’ εἶναι καὶ ταύτας τέτταρας ἑτέρας
ἐκείνων
δυσκρασίας, ὡς οἱ πρόσθεν ἰατροί τε καὶ φιλόσοφοι
παρέδοσαν ἡμῖν,
καὶ μέσας γε ταύτας τετάχθαι τῶν εὐκράτων
ἡ μὲν γὰρ ἄκρως εὔκρατος οὐδετέραν ἀντίθεσιν
ἔχει
πλεονεκτοῦσαν, ἡ δ’ ἐξ ὑπεναντίου τῇδε δύσκρατος ἀμφοτέρας
μοχθηράς. ἐν μέσῳ δ’ ἑκατέρων ἐστὶν ἡ κατὰ μὲν τὴν
ἑτέραν
εὔκρατος ὑπάρχουσα, κατὰ δὲ τὴν ἑτέραν δύσκρατος,
οὖσα, μέση δεόντως ἂν εἶναι λέγοιτο τῆς ὅλης
εὐκράτου τε
καὶ δυσκράτου. καὶ εἴπερ ἔχει ταῦθ’ οὕτως, ὥσπερ οὖν
ἔχει, θαρρούντως ἤδη λέγομεν, ἐννέα τὰς πάσας εἶναι τῶν
κράσεων διαφοράς, εὔκρατον μὲν μίαν, οὐκ εὐκράτους δὲ
καὶ
θερμήν, ἄλλας δὲ τέτταρας συνθέτους, ὑγρὰν ἅμα καὶ
θερμὴν καὶ ξηρὰν
ἅμα καὶ θερμὴν καὶ ψυχρὰν ἅμα καὶ
ὑγρὰν καὶ ψυχρὰν ἅμα καὶ ξηράν.
Ἐν ἑκάστῃ δὲ τῶν εἰρημένων κράσεων τὸ
μᾶλλόν τε καὶ ἧττον πάμπολυ
κατά τε τὰς ἁπλῶς λεγομένας
κράσεις ἐπί τε τῆς ὅλης οὐσίας, ἤδη δὲ
καὶ καθ’ ἓν ὁτιοῦν
γένος. εἰ δή τις βούλεται διαγνωστικὸς εἶναι
κράσεων, ἄρχεσθαι
τούτῳ προσήκει τῆς γυμνασίας ἀπὸ τῶν καθ’ ἕκαστον
ἐν ἑκάστῃ. περὶ πρώτων οὖν ῥητέον τῶν ἁπλῶς
λεγομένων
εὐκράτων τε καὶ δυσκράτων, ἃς ἐπὶ πάσης οὐσίας γεννητῆς,
οὐκ ἐπὶ ζῴων μόνον ἢ φυτῶν, ἔφαμεν ἐξετάζεσθαι. πάλιν
ὀνομάτων, ὡς θερμὴ κρᾶσις ἄλλη μέν ἐστιν
ἐνεργείᾳ, δυνάμει
δ’ ἄλλη, καὶ ὡς δυνάμει ταῦτ’ εἶναι λέγομεν, ὅσα
μήπω
μέν ἐστιν ἃ λέγεται, ῥᾷστον δ’ αὐτοῖς γενέσθαι φυσικήν τιν’
ἐπιτηδειότητα κεκτημένοις εἰς τὸ γενέσθαι. περὶ πρώτων οὖν
ὑγρῶν ἀπὸ τῆς συμπάσης οὐσίας ἀρξάμενοι
κἄπειτα μεταβῶμεν
ἐπὶ τὰ φυτὰ καὶ τὰ ζῷα. τελέως γὰρ ἂν οὕτως ἡμῖν
ἀπειργασμένον εἴη τὸ προτεθέν.
Ἐπειδὴ τοίνυν τὸ μέσον ἐν
ἅπαντι γένει καὶ μάλιστα
χρὴ καὶ τὴν νόησιν αὐτοῦ καὶ τὴν διάγνωσιν
ἐξ ἐκείνων
συνίστασθαι. τὸ μὲν δὴ τῆς νοήσεως ῥᾷστον. ἀπὸ γὰρ
ἤτοι πυρὸς ἤ τινος ὕδατος ἄκρως ζέοντος, ἐπὶ
τὸ ψυχρότατον
καταντῶντες ἁπάντων ὧν ἴσμεν, οἷον ἤτοι κρύσταλλον
ἢ χιόνα, νοήσαντές τι διάστημα, μέσον ἀκριβῶς τοῦτο τέμνομεν.
ἑκατέρου τῶν ἄκρων ἴσον ἀπέχει. ἀλλὰ καὶ
κατασκευάσαι πως
αὐτὸ δυνάμεθα τὸν ἴσον ὄγκον κρυστάλλου μίξαντες
ὕδατι
ζέοντι. τὸ γὰρ ἐξ ἀμφοῖν κραθὲν ἴσον ἑκατέρου τῶν ἄκρων
ἀφέξει τοῦ τε καίοντος καὶ τοῦ νεκροῦντος διὰ ψῦξιν.
ἔχειν τὸ μέσον ἁπάσης οὐσίας ἐν τῇ κατὰ τὸ θερμόν
τε καὶ
ψυχρὸν ἀντιθέσει καὶ μεμνῆσθαι τούτου καὶ κρίνειν ἅπαντα
τἆλλα καθάπερ τινὶ κανόνι παραβάλλοντας. καὶ μὲν δὴ καὶ
ξηρὰν
γῆν ἢ τέφραν ἤ τι τοιοῦτον ἕτερον ἀκριβῶς αὐχμηρὸν
σῶμα τῆς κατὰ τὸ ξηρόν τε καὶ ὑγρόν ἀντιθέσεως. οὔκουν
σῶμα διαγνόντα παραθέσθαι τῇ μνήμῃ καὶ
τούτῳ
κανόνι τε καὶ κριτηρίῳ χρῆσθαι πρὸς τὴν τῶν ἐλλειπόντων
δηλονότι τὸ κρινόμενον σῶμα συμμέτρως θερμόν. εἰ
γὰρ
εἰς ἄκρον ἤτοι θερμότητος ἢ ψύξεως ἄγοιτο τουτὶ τὸ μέσον
ὑγροῦ καὶ ξηροῦ σῶμα, φαντασίαν ἐνίοτε παρέξει ψευδῆ καὶ
δόξει
ποτὲ μὲν ὑγρότερον εἶναι τοῦ συμμέτρου, ποτὲ δὲ
τε καὶ ῥέον ὑγροτέρου φαντασίαν ἑαυτοῦ παρέξει·
ψυχόμενον
δὲ περαιτέρω τοῦ προσήκοντος ἵσταταί τε καὶ πήγνυται καὶ
ἀκίνητον γίγνεται καὶ σκληρὸν ἁπτομένῳ φαίνεται κἀκ τούτου
ἴσον
ὑγροῦ καὶ ξηροῦ μετέσχεν, οὕτω καὶ θερμότητος καὶ
ψύξεως εἴη μέσον,
οὔτε σκληρὸν οὔτε μαλακὸν ἁπτομένῳ
φανεῖται τὸ τοιοῦτον σῶμα.
καὶ τὸ ψυχρὸν καὶ τὸ ξηρὸν καὶ τὸ ὑγρόν, ἀδύνατον
ἀνθρώπῳ.
τῳ δόξειε, καὶ οὕτω κέκραται πᾶσα παντί, παράθεσις μήν
ἐστι τὸ τοιοῦτον κατὰ σμικρὰ καὶ οὐ δι’ ὅλων κρᾶσις, ἀλλὰ
μᾶλλον, εἰ καὶ τὸ θερμὸν καὶ τὸ ψυχρὸν ὅλα δι’
ὅλων ἀλλήλοις
κεραννύοιτο. τὸ μέντοι παράθεσιν ἐργάσασθαι τοιαύτην,
ὡς ἐκφεύγειν τὴν αἴσθησιν ἕκαστον τῶν ἁπλῶν σωμάτων,
οὐ φύσεως
τοῦτό γε μόνης ἢ θεοῦ τοὖργον, ἀλλὰ καὶ ἡμέτερόν
ἐργάσασθαι πηλὸν ἐκ τῆς τοιαύτης μίξεως, ὡσαύτως δὲ καὶ
θερμοῦ καὶ ψυχροῦ, καί σοι φανεῖται τὸ τοιοῦτον σῶμα καὶ
τῇ
θερμότητι μὲν εὔκρατον, ἀλλὰ καὶ σκληρότητος καὶ μαλακότητος
ἐν τῷ
μέσῳ.
ἀκριβῶς ἁπάντων τῶν ἐσχάτων, θερμοῦ καὶ ψυχροῦ καὶ
σκληροῦ καὶ μαλακοῦ, καὶ τούτου μάλιστα τὸ κατὰ τὴν χεῖρα.
γνώμων γὰρ αὕτη πάντων ἔμελλεν ἔσεσθαι τῶν αἰσθητῶν,
ἁπάντων τῶν ἄκρων, θερμοῦ καὶ ψυχροῦ καὶ ξηροῦ καὶ
ὑγροῦ. καὶ δὴ καὶ γέγονεν ἐκ τῆς τούτων ἁπάντων ἰσομοιρίας
κερασθέντων, ὅπερ οὐκέτ’ οὐδεὶς ἡμῶν ἐργάσασθαι δυνατός
ἐστιν,
ἀλλὰ φύσεως τοὖργον. ὅσα μὲν οὖν σκληρότερα τοῦ
δέρματός ἐστι
μόρια, καθάπερ ὀστᾶ καὶ χόνδροι καὶ κέρατα
πλέον ἐν τούτοις ἐστὶ τὸ ξηρόν· ὅσα δὲ
μαλακώτερα, καθάπερ
αἷμα καὶ φλέγμα καὶ πιμελὴ καὶ στέαρ καὶ μυελὸς
ἐγκέφαλός τε καὶ νωτιαῖος, ὑγροῦ πλέον ἐν τούτοις ἐστὶν ἢ
ξηροῦ· καὶ μὲν δὴ καὶ ὅσῳ τὸ πάντων ξηρότατον ἐν ἀνθρώπῳ
πάλιν ἀπολείπεται τὸ ὑγρότατον. ἔοικε δέ πως ὁ
λόγος
ἤδη τῶν χρησιμωτάτων αὐτῶν ἐφάπτεσθαι καὶ διδάσκειν,
ἅμα
μὲν ὡς οὐ ζῴων μόνον, ἀλλὰ καὶ τῶν ἄλλων ἁπάντων
ἐκπέφευγεν ἀκριβῶς τὰς ὑπερβολάς.
Ἐπιστήσαντες
οὖν πάλιν ἐνταῦθα τὸν λόγον ἐπισκεψώμεθα,
τίς ἄριστα κέκραται
πάντων ἄνθρωπος, ὃν καὶ τῆς
ὅλης μὲν οὐσίας, ἔτι δὲ μᾶλλον ἀνθρώπων
τε καὶ τῶν ἄλλων
καὶ γνώμονα, τοὺς ἄλλους ἅπαντας τούτῳ παραβάλλοντας
θερμοὺς καὶ ψυχροὺς καὶ ξηροὺς καὶ ὑγροὺς ὀνομάζειν.
δεῖ δὲ
συνδραμεῖν ἐς ταὐτὸν ἐπὶ τοῦδε πολλὰ γνωρίσματα.
καὶ γὰρ ὡς πρὸς
τὴν ὅλην οὐσίαν ἐξετάζοντι μέσον χρὴ
τε καὶ ζῷα. τὰ μὲν οὖν ἁπάσης τῆς οὐσίας κοινὰ
γνωρίσματα
προείρηται· τὰ δ’ ὡς ἐν ζῴων εἴδεσιν ἐνεργείας
τελειότητι
κρίνεται τῆς ἑκάστῳ πρεπούσης. πρέπει δ’ ἀνθρώπῳ μὲν
λέοντι δ’ ἀλκιμωτάτῳ μόνον, ὥσπερ γε καὶ προβάτῳ
πρᾳοτάτῳ.
καὶ μέν γε καὶ ὡς τὰς τοῦ σώματος ἐνεργείας οἰκείας
δὲ καὶ πρὸς ἡμῶν ὑπὲρ αὐτῶν οὐδὲν ἧττον. ἡ μὲν δὴ
μέθοδος αὕτη.
Τὸ δ’ ἀσκῆσαι γνωρίζειν ἑτοίμως ἐν ἑκάστῳ γένει ζῴου
καὶ κατὰ τὰ σύμπαντα τὸ μέσον οὐ τοῦ τυχόντος ἀνδρός,
πολλῆς γνώσεως ἁπάντων τῶν κατὰ μέρος
ἐξευρίσκειν δυναμένου
τὸ μέσον. οὕτω γοῦν καὶ πλάσται καὶ γραφεῖς
ἀνδριαντοποιοί
τε καὶ ὅλως ἀγαλματοποιοὶ τὰ κάλλιστα γράφουσι
καὶ πλάττουσι καθ’ ἕκαστον εἶδος, οἷον ἄνθρωπον
τῷ γένει σκοποῦντες. καί πού τις ἀνδριὰς
ἐπαινεῖται Πολυκλείτου
κανὼν ὀνομαζόμενος, ἐκ τοῦ πάντων τῶν μορίων
ἀκριβῆ τὴν πρὸς ἄλληλα συμμετρίαν ἔχειν ὀνόματος τοιούτου
τυχών. ἐστὶ μὲν οὖν ἐπὶ πλέον, ὃν νῦν ἡμεῖς ζητοῦμεν,
ἀλλὰ καὶ διαπλάσεως ἀρίστης τετύχηκεν, ἴσως μὲν
ἑπομένης
τῇ τῶν τεττάρων στοιχείων εὐκρασίᾳ, τάχα δέ τινα θειοτέραν
ἀρχὴν ἑτέραν ἐχούσης ἄνωθεν. ἀλλὰ τό γε πάντως εὔκρατον
εὐσαρκίᾳ σύμμετρον εὐκρασίας ἐστὶν ἔκγονον. εὐθὺς δ’
ὑπάρχει τῷ τοιούτῳ σώματι καὶ ταῖς ἐνεργείαις ἄριστα διακεῖσθαι
καὶ σκληρότητός τε καὶ μαλακότητος ἔχειν μετρίως
τῷ δέρματι
καὶ τούτου μάλιστα τῷ τῆς χειρὸς ἐντός, ὅταν
γε μηδένα τύλον ἔχῃ
τοιοῦτον, οἷος τοῖς ἐρέττουσί τε καὶ
σκάπτουσι γίγνεται. διττῆς γὰρ
ἕνεκα χρείας τῶν χειρῶν
τῆς ἁφῆς ἀκρίβειαν, αἱ σκληραὶ δ’ εἰς τὴν τῆς
ἀντιλήψεως
ἰσχὺν ἐπιτηδειότεραι.
Καὶ δὴ καὶ τὸ δέρμα τὸ μέσον
οὐ μόνον ἁπάντων τῶν
τοῦ ἀνθρώπου μορίων, ἀλλὰ καὶ τῆς ὅλης οὐσίας
ἁπάντων
ἐστὶ καὶ σκληρὸν καὶ λιθῶδες, ἀλλὰ τὸ κατὰ φύσιν
ἔχον,
ᾧ δὴ καὶ μάλιστά φαμεν ἀκριβοῦσθαι τὴν ἁφήν. ὅτι μὲν
οὖν
σκληρότητός τε καὶ μαλακότητος ἐν τῷ μέσῳ καθέστηκεν
ἁπάντων τῶν
μορίων, ἱκανῶς ἐναργές· ὅτι δὲ καὶ θερμότητός
καταμάθοις. ἔστι γὰρ οἷον ἔναιμόν τι νεῦρον, ἀκριβῶς
μέσον
ὑπάρχον νεύρου τε καὶ σαρκός, ὡς εἰ καὶ κραθέντων
ἀμφοῖν
ἐγένετο. ἀλλὰ νεῦρον μὲν ἅπαν ἄναιμόν τε καὶ
ψυχρόν, σὰρξ δὲ
πολύαιμός τε καὶ θερμή· μέσον δ’ ἀμφοῖν
πολύαιμον ὡς ἡ σὰρξ γενόμενον. εἰ δὴ τοῦτο κανόνα
τε
καὶ οἷον κριτήριον ἁπάντων τῶν τοῦ ζῴου μορίων προστησάμενος
ἐξετάζοις τε καὶ παραβάλλοις αὐτῷ τἆλλα, τὰς ὀκτὼ
διαφορὰς
εὑρήσεις τῶν δυσκρασιῶν ἐν αὐτοῖς.
ψυχρότατον καὶ ξηρότατον· ἧττον δ’ αὐτῆς ὀστοῦν ψυχρόν
τ’ ἐστὶ καὶ ξηρὸν καὶ τοῦδε χόνδρος ἧττον ξηρός, ἐφεξῆς δὲ
φλέψ, αὐτὰ δηλονότι τὰ σώματα τῶν ἀγγείων,
εἶθ’ ὅσα
νεῦρα σκληρά. τὰ δὲ μαλακὰ νεῦρα κατὰ τὴν τοῦ δέρματος
ὑπάρχει φύσιν ἐν τῇ καθ’ ὑγρότητά τε καὶ ξηρότητα μεσότητι.
κατὰ γὰρ τὴν ἑτέραν ἀντίθεσιν οὐκ ἔστι μέσον θερμοῦ
ἀπολείπεται θερμότητος, ὅσον καὶ αἵματος. οὕτω δὲ καὶ
τἆλλα σύμπαντα τὰ πρόσθεν εἰρημένα τοσούτῳ ψυχρότερα
δέρματος
ὅσῳ καὶ ἀναιμότερα. καὶ οἵ γε χιτῶνες αὐτοὶ τῶν
ἐναιμοτάτων
ἀγγείων, ἀρτηρίας λέγω καὶ φλεβός, ἄναιμοί
τε καὶ εἰς μέσην ἀφικνοῦνται κατάστασιν
κράσεως.
τὸ δ’ αἷμα πάλιν αὐτὸ παρὰ τῆς καρδίας ἔχει τὴν θερμασίαν.
τοῦ ζῴου μορίων ἐναιμότατόν θ’ ἅμα καὶ θερμότατον, ἐφεξῆς
ἀποδεῖ σκληρότητι, τὸ δ’ ἧπαρ πολύ. καὶ τοίνυν καὶ
ὑγροτέρα
τοσούτῳ δέρματός ἐστιν ὅσῳ μαλακωτέρα. καὶ μὲν δὴ
καὶ
ἡ σὰρξ ὑγροτέρα δέρματος, ἀλλ’ αὕτη μὲν καὶ θερμοτέρα.
νωτιαῖος δ’
ὑγρότερος μέν, ἀλλὰ καὶ ψυχρότερος, καὶ
πιμελή, καὶ ἡ πῆξις αὐτῆς διὰ τὴν τῶν ὑμένων
γειτνίασιν·
ἐλαίῳ γὰρ ἔοικε παχεῖ καὶ διὰ τοῦτο πήγνυται ψυχροῖς
καὶ
ἀναίμοις ὁμιλοῦσα μορίοις. οὔτε δ’ ἥπατι περιπήγνυσθαι
ἀλλ’ οὐδ’ ἄλλῳ τινὶ θερμῷ πάνυ μορίῳ. διότι δὲ πέπηγε
ψυχρῷ,
διὰ τοῦτο χεῖται θερμαινομένη τοῖς ἄλλοις ὁμοίως
τοῖς πεπηγόσιν. οὐ
μὴν ἐγκέφαλός γε θερμαινόμενος χεῖται
πιμελῆς ἐστι καὶ ἡ τοῦ πνεύμονος σάρξ, οὐδὲ γὰρ αὕτη
τε καὶ τῶν νεφρῶν σὰρξ ἧττόν ἐστιν ὑγρὰ
πιμελῆς. ἅπαντα
μέντοι ταῦτα δέρματός ἐστιν ὑγρότερα. τὰς δὲ τούτων
ἀποδείξεις
λείπει τῇ συμπάσῃ περὶ κράσεων πραγματείᾳ διὰ τῶν ἐφεξῆς
δυοῖν ὑπομνημάτων εἰρήσεται.